İmam Məhəmməd Mis (a.s)dan Hikmət, Züht, Nəsihət, Yaxşılığı Əmr və Pislikdən Neyhetme və Bənzəri Mövzularda Nəql edilən Hədislər
Cabiri Cu'fi'ye vəsiyyəti
İmam aleyhissələm Cabirə belə buyurdu: Ey Cabir öz zamanının insanlarından beş şeyi qənimət bil: Hazır olduğunda tanınmamanı, hazır olmadığında axtarılmamanı, bir yığıncaqda tapıldığında səninlə müşavirə edilməməsini, bir şey söylədiyində qəbul edilməməsini, evlənmə təklifində oldugunda rədd edilməsini.
Yenə beş şeyi sənə tövsiyə edirəm: Zülmə uğradığında zülm etmə; xəyanət etsələr xəyanət etmə; təkzib edildiyində sinirlenme; mədh edildiyində sevinmə; qınandığında səbirsizlənmə. Haqqında deyilən sözlər barəsində düşün; söylədikləri şeyləri özündə tapsan, (bil ki) deyilən haqq sözə qarşı hirsləndiyində Allahın gözündən düşmənin müsibəti, səni qaygılandıran xalqın gözündən düşmək müsibətindən daha böyükdür. Amma əgər səndə olanın əksini söyləyərlərsə, (o zaman) zəhmətsiz savab əldə etmiş olarsan.
(Yenə) bil ki, yaşadığın şəhərin bütün xalqı sənə: "Sən pis insansan." desə, bu, səni üzməməli; "Sən yaxşı insansan" desə də bu, səni sevindirməməli; belə olmadıqca bizlərin dostu ola bilməzsən. (Hər vəziyyətdə) sən özünü Allahın kitabına təqdim etməlisən; əgər onun yolunda gedir, onun kiçik hesab etdiyini kiçik hesab edir, sevdirdiyini sevir və qorxutduğundan da qorxursansa, o zaman stabillik göstər və haqqında deyilən sözlərin sənə bir zərəri olmadığı üçün də özünü müjdələ. Amma əgər Qurandan uzaq sənsə, (o zaman) nə səbəbə özünü aldadasın? Mömin heva və həvəslərinə qalib gəlməsi üçün daim nəfsinə qarşı cihad halındadır; bəzən nəfsin əyriliklərini düzəldib Allah rizası üçün heva və həvəsinə müxalif çıxar; bəzən də nəfsi, onu məğlub edər və öz heva və həvəsinə uydurar; amma Allahı Təala dərhal onun əlindən tutar və o da özünə gələr. Allah onun büdrəməsinə göz yumar; o da Allahı xatırlayar, tövbə və təqvaya yönələr; (əzab və cəzadan) qorxusu artdığı üçün bəsirət və bacarığı da artar. Necə ki Allahı Təala belə buyurur: "Allahdan qorxanlara Şeytandan bir vəsvəsə çatdığında (əvvəl) yaxşıca düşünərlər (Allahı zikr edib-xatırlayarlar), sonra dərhal baxarsan ki doğru yolu görüb bilmişlər." (1)
Ey Cabir! Allahın sənə verdiyi ruzinin şükrünü yerinə gətirə bilməyin üçün az ruzisini çox say. Nəfsinin ayıblarını görə bilməyin və bağışlanmağın üçün Allaha olan ibadət və itaətini az bil. Qarşılaşdığın pisliyi, əldə etdiyin bilgi ilə özündən uzaqlaşdır; bilgini da xalis əməllə işlət; xalis əməli də, tam bir oyanıqlıqla böyük qəflətlərdən qoru; kamil olan oyanıqlığı da, gerçək qorxuyla əldə et. Mövcud həyata razı olaraq nümayişdən qaçın. Ağla uyğun gələrək heva və həvəs təhlükəsindən özünü qoru. Eqoist istəklər qalib gəldiyində elmin irşadıyla özünü nəzarət et. Xalis əməlləri mükafat günü üçün qoru. Ehtirasdan (həddindən artıq istəkdən) qaçınmaqla, qənaətkar olmağa çalış. Qənaəti seçməklə şiddətli tamahkarlığı özündən uzaqlaşdır. Arzuları azaltmaqla, zahidliyin dadını qazan; insanlardan ümidini kəsərək tamahın kökünü kəs. Nəfsi tanımaqla, eqoizmin yolunu bağla. (Çünki nəfsinin, pis əxlaq və təbiətini və gizli istəklərini bilən insan özünü böyük görməz.) Doğru bir tefvizle (işi Allaha buraxmaqla) ruhi rahatlığa qovuş. Bədən rahatlığını ürəyin hüzurunda axtar . Az səhv etməklə, ürək dincliyinə qovuş. Təklikdə çox zikr etməklə, yumşaq ürəkli olmağa çalış. Daimi hüznlə, ürəyini işıqlandır. Gerçək qorxuyla Şeytandan qorun. Yalan ümiddən çəkin (günah işləyib Allahın rəhmətinə boşuna ümid baglama). Çünki belə bir ümid səni, gerçək qorxuya (həqiqi əzaba) soxar. Allah qarşısında, əməllərdə doğru olmaqla (ixlasla) özünü bəzə. Köçməyə tələsməklə (ölümə hazırlanmaqla) özünü ONA (Allaha) sevdir. İşi gecikdirməkdən və, sonra edəcəyəm, deməkdən çəkin. Çünki həlak olanlar bu dənizdə qərq olmuşdur. Qəflətdən uzaq ol. Çünki ürəyin qatılaşması qəflətə dalmaqdadır. Üzrün olmadığı yerlərdə zəiflik etmə. Çünki peşman olanlar ona sığınar. Tam bir peşmanlıq və çox tövbə etməklə keçmiş günahlarından dön. Gözəl bir dönüşlə, Allahın rəhmət və əfvinə yönəl. Gözəl dönüş üçün də, gecələrin qaranlığında, xalis dua və münacat ilə Allahdan kömək tələbində ol. Az ruzisni çox və çox itaəti də az saymaqla, böyük şükrü əldə et. Çox şükr etməklə, nemətin çoxalmasını qazan. Nemətin əldən çıxması qorxusuyla, böyük şükrə sarıl. Tamahı öldürməklə, əbədi izzəti tələb et. Xalqdan ümidsizliyin verdiyi izzətlə, tamahın zillətini özündən uzaqlaşdır. Uca himmətlə də, xalqdan ümidi kəsmək izzətini əldə et. Arzunu azaltmaqla, dünyadan (axirətin üçün) azuqə yığ. Fürsət varkən hədəfə qovuşmaq üçün tez davran. Bədənin sağlam olması və boş zaman kimi, yaxşı bir fürsət olmaz. Etibarsız insanlara, etimad etməkdən çəkin. Çünki yemək vərdişi kimi pisliyə də alışkınlık vardır (pisliyə alışkın biri vərdişini buraxa bilməz).
Bil ki, sağlamlıq tələb etməkdən üstün bir elm və ürək sağlamlığından da üstün bir sağlamlıq yoxdur. Nəfsin istək və arzularına müxalif çıxmaq kimi ağıl, günahdan saxlayan qorxu kimi qorxu, xeyirli əmələ təşviq edən ümid kimi də ümid, ürək kasıblığı (tamah vs.) kimi kasıblıq, könül zənginliyi kimi zənginlik, eqoist istəklərə qalib olmaq kimi də güc yoxdur. Yəqin nuru kimi nur, dünyanı kiçik görmək kimi yəqin və özünü tanımaq kimi də məlumat yoxdur. Hüzur kimi nemət, şərtlərin əlverişli olması kimi dinclik yoxdur. Uca himmət kimi şərəf, arzunu azaltmaq kimi zühd, mövqe üzrə yarışmaq kimi də ehtiras yoxdur. İnsaf kimi ədalət, zülm kimi təcavüz, heva və həvəsə uyğun gəlmək kimi də zülm yoxdur. Fərzləri əda etmək kimi itaət, kədər kimi də qorxu yoxdur. Ağılsızlıq kimi müsibət, yəqin azlığı kimi ağılsızlıq, qorxusuzluq kimi yəqin azlığı, qorxunun olmamasına kədərlənmənin azlığı kimi də qorxusuzluq yoxdur. Günahı kiçik saymaq və mövcud vəziyyətinə razı olmaq kimi müsibət, cihad kimi fəzilət, heva və həvəsə qarşı mübarizə etmək kimi də cihad yoxdur. Hirsi məğlub etmək kimi qüvvət, daimi yaşamaq sevgisi kimi günah, tamah zilləti kimi də zillət yoxdur. Fürsət varkən, səhlənkarlıq etməkdən çəkin. Çünki səhlənkarlıq, əhlini hüsrana uğradan bir sahədir.
