IMAM ZEYNULABIDIN ƏLEYHISALAMIN HUQUQ RİSALƏSİ

Allah sənə rəhmət etsin; bil ki Allahı Təalanın sənin hər hərəkətində, duruşunda, getdiyin yerdə, üzvləri hərəkət etdirməyində və istifadə etdiyin alətlərdə səni əhatə etmiş haqqları vardır. Bu haqqlardan bəziləri bəzilərindən daha böyükdür. Allahın sənə vacib etdiyi, bütün haqqların əsası və digər haqqların da qaynaqlandığı ən böyük haqq ONun öz haqqıdır. Sonra Allahı Təala, başından ayağına qədər müxtəlif azaların üçün sənin üzərində haqq təyin etmişdir; gözün, qulağın, dilin, əlin, ayağın, qarının və fercin üçün sənə bəzi haqqlar fərz etmişdir. İşdə bütün işlər, yeddi dənə olan bu üzvlərlə edilməkdədir.

Yenə Allah (Azze və Celle) namazın, orucun, sədəqən, qurbanın və digər bütün əməllərin üçün sənə bəzi haqqlar vacib etmişdir. Daha sonra sıra, başqalarının sənin üzərində vacib olan haqqlarına gəlməkdədir. Bütün haqqlardan daha çox sənin üzərinə fərz olan haqq, öndərlərinin, sonra rəiyyetinin (əmrin altında olanların) və daha sonra da qohumlarının haqqlarıdır. İşdə bu haqqların hər birindən də digər haqqlar ayrılmaqdadır.

Öndərlərin sənin üzərində olan haqqları üç qisimdir: Üzərində haqqı hamısından daha çox fərz olan, qüdrətiylə səni idarə edən, sonra elmiylə səni öyrədən və daha sonra maddi varlığı vəsiləsiylə səni idarə edən kimsənin haqqıdır; hər idarəçi də öndərdir.

Rəiyyetinin sənin üzərində olan haqqları da üç qisimdir: Haqqı hər kəsdən daha çox vacib olan, hakimiyyətin altında olan kim­senin haqqıdır; sonra elminlə rəiyyetin olan kimsənin; çünki cahil, alimin rəiyyetidir və daha sonra qadın və kölələr kimi sahibliyinlə rəiyyetin olan kəslərin haqqlarıdır.

Qohumlarının sənin üzərində olan haqqları isə çox və qohumluq bağının yaxınlığı miqdarıncadır. Bütün haqqlardan daha çox üzərinə fərz olan haqq, ananın, sonra atanın, sonra övladının, sonra qardaşının və daha sonra yaxınlıq sırasıyla digər qohumlarının haqqlarıdır. Daha sonra sənə lütf edən əfəndinin, sonra lütfkarlığının çatdığı kölənin, sonra sənə bir yaxşılığı toxunanın, sonra müəzzinin (azan oxuyanın), sonra camaat imamının, sonra yoldaşının, sonra qonşunun, sonra dostunun, sonra ortağının, sonra malının, sonra borc verən olduğun adamın, sonra borclu olduğun kimsənin, sonra davranış etdiyin yoldaşının, sonra əleyhinə iddia açanın, sonra əleyhində iddia açdığın kimsənin, sonra səninlə müşavirə edənin, sonra müşavirədə oldugun kimsənin, sonra səndən nəsihət istəyənin, sonra sənə nəsihət verənin, sonra səndən böyük olanın, sonra səndən kiçik olanın, sonra səndən bir şey istəyənin, sonra bir şey istədiyin şəxsin, sonra, sözü və ya əməli ilə sənə pislik edənin , sonra, sözü və ya əməliylə səni məmnun edənin, sonra bütün dindaşlarının və daha sonra zimme əhlinin haqqlarıdır; daha sonra da müxtəlif vəziyyət və səbəblərin tələb etdiyi miqdardakı olan haqqlardır.

Nə xoşbəxt üzərinə fərz qılınan haqqları əda etmək üçün Allahın köməkdə olub tofiq və istiqamət bağışladığı kimsəyə.

1- Uca Allahın sənin üzərində olan haqqı, ONA tapınmağın və ONA heç bir şeyi ortaq qoşmamağındır. İxlasla bu işi etdiyində Allah, dünya və axirət işlərində sənə kafi olmağı və dünyada sevdiyin şeyi sənin üçün qorumağı təəhhüd edər.

2- Öz üzərində olan öz haqqın isə, bədənini tamımıyla Allahın itaətinə verməyin, dilinin, qulağının, gözünün, əlinin, ayağının, qarınının və fercinin haqqını əda etməyin və bu yolda Allahdan kömək diləməyindir.

3- Dilin (sənin üzərində olan) haqqı, onu çirkin sözdən qoruyub gözəl sözə adət etdirməyin, ədəbə riayət etməyə məcbur etməyin, ehtiyac olan yerlər, din və dünya mənfəətləri xaricində onu istifadə etməməyin,  çox az faydası olmasıyla birlikdə zərərli və faydasız olan, çirkin və boş sözlərdən uzaqlaşdırmağındır. Nəhayət dil ağılın şahidi və onun nişanesi olub ağıllının öz ağılıyla bəzənməsi də, dili xüsusundakı doğru rəftarıyladır. Güc ancaq əzəmət sahibi uca Allahdandır.

4- Qulağın (sənin üzərində olan) haqqı, qəlbində xeyr icad edən və ya gözəl xasiyyət qazandıran qiymətli sözdən başqa heç bir şey üçün onu qəlbinə bir yol qərar etməməyindir. Çünki qulaq sözün ürəyə girəcək olan qapısıdır; xeyr və, şər ehtiva edən müxtəlif mənaları ona (ürəyə) çatdırmaqdadır. Qüvvət ancaq Allahdandır.

5- Gözün (sənin üzərində olan) haqqı, halal olmayan şeyə onu bağlamağın və ibrət götürüləcək, bəsirət qazandığın və elm əldə etdiyin yerlər xaric, onu istifadə etməməyindir. Çünki göz ibrət götürmə qapısıdır.

6- Ayaqların (sənin üzərində olan) haqqı, onlarla sənə halal olmayana doğru getməməyin və qət edənlərini hörmətdən salan bir yolda onları istifadə etməməyindir. Çünki ayaq, səni daşıyan, din yoluna aparan bir vasitə və sənin üçün bir irəliləmə vəsiləsidir. Qüvvət ancaq Allahdandır..

7- Əlin (sənin üzərində olan) haqqı, onu halal olmayan şeylərə doğru uzatmamağındır; uzatdığın təqdirdə axirətdə Allahın əzabına uğrayar və dünyada isə xalqın qınamasına məruz qalarsan. Allahın ona fərz etdiyi şeylərdə də onun önünü almamalısan. Əksinə, halal şeylərin çoxundan onu saxlamaq və ona fərz olmayan şeylərin (müstəhəblərin) tərəfinə uzatmaqla onu əziz etməlisən. İşdə o zaman, dünyada həddini bilib şərəf  qazanar və axirətdə də ona gözəl mükafat fərz olar.

8- Qarının (sənin üzərində olan) haqqı, onu haramın azına da, çoxuna da qab etməməyin, halalda ifrat və təfritdən çəkindirməyin, təqviyət həddindən zəiflik və şərəfin yox olması həddinə çıxarmamağın, aclıq və susuzluğu hiss etdiyində də ona hakim olmağındır. Çünki ağırlığa səbəb olacaq dərəcədə doymaq boşaldıcı, tənbəlləşdirici və hər xeyr və faydadan uzaqlaşdırıcıdır. İnsanı sərxoş edəcək dərəcədə su içməsi də ağılsızlaşdırıcı, cahilləşdirici və mürüvvəti aradan qaldırıcıdı haldır.

9- Fercin (tenasül orqanının) sənin üzərində olan haqqı, onu sənə halal olmayan şeylərdən qorumağın və gözü bağlamaqla onun kontroluna köməkçi olmağındır. Çünki gözü halal olmayan şeylərə bağlamaq, ölümü çox xatırlamaq və nəfsi Allahın əzabıyla təhdid edib qorxutmaq, onu qorumaq üçün ən yaxşı köməkçilərdəndir. Güc və Qüvvət ancaq Allahdandır.
Əməllərin Haqqları

10- Namazın (sənin üzərində olan) haqqı budur: Bilməlisən ki, namaz Allahın hüzurna çıxmaqdır; sən bu halda Allahın qarşısında dayanırsan. Bunu bildiyin təqdirdə, öz kiçikliyinin fərqində olan, ilahi nemətlərə meyl edən, qorxan, ümidli, miskin və yalvarıb yalvaran, sükunət halında başını və gözlərini önə tikib, qollarını sallayaraq, hüzurunda oldugu kimsəyə təzim edən, könülündə onunla gözəl münacat edən bir qulun mövqeyində olar, səhv və həlak edici günahlarla çevrilmiş olan bir qul kimi qurtuluşunu istəməyə layiq olarsan. Və qüvvət ancaq Allahdandır.

11- Orucun, sənin üzərində olan haqqı budur: Bilməlisən ki oruc, Allahın, səni cəhənnəm atəşindən qoruması üçün, dilinə, qulağına, gözünə, fərcinə, qarınına çəkdiyi bir pərdədir. Necə ki hədisdə də belə keçər: "Oruc  oda qarşı bir sipərdir." Əgər üzvlərin, o pərdənin arxasında sakin olsa (qorunsa), ümid edilər ki oddan məhfuz qalarsan. Əgər üzvlərinin pərdənin arxasında (və belə bir sığınacaqda) daşqınlıq göstərmələrinə və pərdənin açılmasına icazə versən, üzvlər öz həddlərini aşaraq, baxılması caiz olmayan şeyə şəhvətlə baxarlar; və güc və qüvvət də də Allaha itaət etmə yerinə başqa bir yerdə xərclənərlər, artıq o zaman pər­dənin cırılaraq bədənin çölə çıxmayacağına güvənmə. Və qüvvət ancaq Allahdandır.

12- Sədəqənin sənin üzərində olan haqqı budur: Bilməlisən ki sədəqə, sənin Rəbbinin qatındakı azuqənin və şahidə ehtiyacı olmayan əmanətindir. Bunu bildiyində, gizli verdiyin əmanətə, açıqda verdiyin əmanətdən daha əmin olacaqsan və aşkar etməkdə olduğun şeyi gizlicə Allaha əmanət verməyə daha çox ləyaqət qazanacaqsan. Hər vəziyyətdə bu iş səninlə ONun arasında bir sirr olmalıdır. Əsla Allaha əmanət verdiyin şeydə, qulaq və gözləri ONun əleyhinə şahid tutmayasan. Allaha əmanət vermədə qulaq və gözlərə daha çox etimad etmeyesən; və Allaha güvənməyən biri kimi davranmayasan. Daha sonra sədəqədə heç kimə minnət etməməlisən. Çünki o sənin özün üçündür (özün üçün yığdığın bir maldır). Onunla bir kim­səyə minnət etdiyində sənin vəziyyətinin də qarşı tərəfin vəziyyəti kimi pis olmayacağına güvənmə. Çünki minnət etməyin, onu özün üçün yığmadığına bir dəlildir. Əgər özün üçün yığmış olsaydın (o zaman) onunla bir kimsəyə minnət etməzdin . Və qüvvət ancaq Allahdandır.

13- Qurbanlığın sənin üzərində olan haqqı budur: Onunla məqsədini Allaha xalis etmən (xalis bir niyyətlə onu etməyin), rəhmətinə çatmağı və qəbul buyurmasını arzulaman və ONdan başqa digərlərinin diqqətini çəkməyi istəməməyindir. Belə olduğunda özünü məşəqqətə salmaz və riyakar olmazsan; və yalnız Allahı nəzərdə tutub ONA doğru yönələrsən. Bil ki, Allahın razılığına ka­vuşmanın yolu asandır, çətin deyil. Necə ki Allah da qulları üçün asanlığı istəmişdir, məşəqqəti deyil. Beləcə təvazökarlıq da sənin üçün, ağalıq etməkdən daha yaxşıdır. Çünki ağalığın çətinlik və xərci də çoxdur. Amma təvazö və təvazökarlığın nə zəhməti vardır və nə də xərci. Çünki bunlar yaradılışdan insanın təbiətində mövcud olan şeylərdir. Və qüvvət ancaq Allahdandır.
Öndərlərin Haqqları

14- Sənə öndərlik edən idarəçinin sənin üzərində olan haqqı budur: Bilməlisən ki, Allah səni ona bir imtahan vəsiləsi etmişdir; sənə olan hakimiyyətindən ötəri də imtahana təbii/tabe tutulacaq. Xalisanə bir şəkildə onun xeyirini istəməlisən. Sulta və iqtidarını nəzərə al/götürüb ona qarşı mübarizə etməməlisən. Çünki bu iş, həm sənin həlak olmağına səbəb olar, həm də onun. Təvazökarlıq və yumşaqlıqla, şərini özündən uzaqlaşdıracaq şəkildə və dininə zərəri toxunmayacaq dərəcədə onu razı etməlisən və bunu etmək üçün də Allahdan (onu rədd etməyə) kömək diləməlisən. Ona qarşı lovğalanma və mübarizəyə də cəhd etmə. Əks halda ona üsyankarlıq etmiş olarsan və özünə əziyyət edib özünü onun çirkin davranışına məruz buraxar və onu da həlak olmağa göndərərsən. (Nəticədə) onunla öz əleyhinə köməkləşdiyin kimi, sənə qarşı edəcəyi zülmdə də ona ortaq olarsan. Və qüvvət ancaq Allahdandır.

15- Elmiylə səni öyrədən ustadın sənin üzərindəki olan haqqı: Ona təzim etmən, məclisini möhtərəm (və qənimət) saymağın, sözlərini yaxşıca dinləyib ona diqqət yetirməyin, öz cəhalətini aradan qaldırmaqda və öyrənməyə möhtac olduğun elmi əldə etmədə müəlliminə köməkdə olmagındır. Belə ki, ondan istifadə etmək üçün ağılını hər cür məşğuliyyətdən təmizləyərək zehinini yığışdırmalısan və ləzzətləri tərk edib şəhvətləri azaltmaqla ürəyini təmizləyib gözünü cilalamalısan. Bunu da bilməlisən ki, sənə öyrətdiyi şeylərdə, qarşılaşdığın hər cahilə, ustadın mesajını yaxşıca çatdırmaq üçün onun elçisisən. Elə isə bu risaləti boynuna götürdüyündə, bu vəzifəni yerinə yetirməklə ona xəyanət etməməyin lazımdır. Güc və qüvvət ancaq Allahdandır.

16- Malikiyeti vəsiləsiylə səni idarə edən əfəndinin sənin üzərində olan haqqı, qüdrətiylə səni tərbiyə edib yetişdirən öndərin haqqı kimidir; (bu fərqlə ki) səni idarə edən əfəndinin malik olduğu şeyə, o malik deyil. (Buna görə) əfəndinin hər əmrinə, istər böyük olsun, istər kiçik itaət etməyin lazımdır. Amma əgər Allahın haqqını əda etməkdə, Allahın və xalqın haqqlarını yerinə yetirməyinə mane olsa, o zaman əvvəlcə Allahın və xalqın haqqını yerinə yetirərsən və daha sonra da onun haqqını əda etməyə qoyularsan. Güc və qüvvət ancaq Allahdandır.
Raiyyetin Haqqları

17- Hakimiyyətin altında olan kəslərin sənin üzərində olan haqqları bunlardır: Bilməlisən ki, sən gücünün çox olması vasitəsi ilə onları rəiyyet etmisən (əlinin altına keçirmisən). Onları sənə rəiyyet edən (yalnız) onların zəiflik və gücsüzlükləri olmuşdur. Zəiflik və zillətləri özlərinə kafi gələn, hətta onları sənin əlinin altına soxan, hökmünü onlara etibarlı edən və sözündən çıxmağa qüdrətləri olmayan və sənin bir əmrini ağır və çətin gördüyündə də Allahdan başqa köməkçisi olmayan kəslər, (sənin) şəfqət, himayə və helminə nə qədər də layiqdirlər. Allahın sənə verdiyi suverenlik vəsiləsi olan bu izzət və qüdrəti tanıdıgında da ONA şükr etməyin sənin üçün nə qədər yaxshıdır. Kim Allaha şükr etsə, Allah ona verdiyi nemətini çoxaldar. Qüvvət ancaq Allahdandır.

18- Elmin üçün sənə tabe olan kimsənin (şagirdin) sənin üzərindəki  haqqı budur: Bilməlisən ki, Allahın sənə elm verməsi və səni hikmət xəzinələrinə sahib etməsi onlara xidmət etməyin üçündür. Əgər Allahın səni sahib etdiyi (uhdene buraxdığı) şeylərdə, vəzifəni gözəl edər və onlar üçün, kölələri haqqında əfəndisinin xeyirini istəyib bir ehtiyac sahibini gördüyündə əlindəki maldan ona verən səbirli bir xəzinədar kimi olsan, doğru yolu tapar və buna ümid edən və inanan bir kimsə olarsan. Əks halda xəyanətkar və Allahın varlıqlarına zülm edən biri olub ONun sənə verdiyi izzətini səndən almasına məruz qalarsan.

19- Evlənməklə rəiyyetin olan kimsənin sənin üzərindəki haqqı budur: Bilməlisən ki, Allah onu (sənin üçün) bir sükunət, hüzur, üns və qoruma vəsiləsi etmişdir. Yenə sizlərin hər biriniz yoldaşı üçün Allaha həmd etməlidir və bilməlidir ki, bu (evlilik), Allahdan ona verilən bir nemətdir və Allahın nemətinə yaxşı davranıb ona ikram etməsi və yumşaqlıq göstərməsi lazımdır. Hərçənd sənin, onun üzərində olan haqqın daha çox və Allaha qarşı günah işləmək xaricində sevdiyi və ya sevmədiyi (hər) şeydə sənə itaət etməsi daha lazımdır.

Onun da sənin üzərində olan haqqı: Ona qarşı mərhəmətli davranmaq, və səmimi olmaq, ona hüzur bağışlamaq və lazım olan zövq və ləzzətləri təmin etməkdir. İşdə bu böyük bir haqqdır. Qüvvət ancaq Allahdandır.

20- Sahib olduğun kölə və nökərin sənin üzərindəki haqqı budur: Bilməlisən ki o, Rəbbinin yaratdığı bir quldur; səninlə eyni bədən və qandandır (ət, qan və bədən quruluşu baxımından heç bir fərqiniz yoxdur, eyni kökdənsiniz). Sən onun malikisən, (amma) onun yaradıcısı, ona qulaq, göz və ruzi verən sən deyilsən. Bunları Allah yaratmış və daha sonra onu sənin əmrinə vermiş, səni ona əmin etmiş, onu qorumağın, Allahın göstərdiyi yol üzrə ona davranmağın, yediyindən ona yedirməyin, geydiyindən ona geydirməyin və gücü çatmadığı bir işi ona yükləməməyin üçün onu sənə əmanət vermişdir. Onu sevməzsənsə Allahın əmri üzrə ondan uzaqlaşarsan və bir başqasını alarsan; və ona işgəncə etməzsən. Qüvvət ancaq Allahdandır.
(BÜTÜN MÜSƏLMANLARIN OXUYUB İBRƏT GÖTÜRMƏSİ ÇOX ÖNƏMLİ OLAN BİR NESİHET!)

MƏSUMLUQ HAQQINDA BİR SUALIN CAVABI

 Sual:

    Günahsızlıq, hər növ günah, səhv və sapma qarşısında insanı qoruyan gizli bir gücdür. Buna görə, belə bir gücə sahib olan şəxslər günah işləməyə gücləri çatmaz. Bu gerçəyi nəzərə aldıgımızda görəsən onların günahsız oluşları, onlar üçün bir üstünlük ölçüsü sayılarmı?

 Cavab:

    Peyğəmbərlərin günaha qarşı günahsız oluşları, qətiliklə iradə və ixtiyar xaricində reallaşan bir günahsızlıq deyil. Əksinə, onların günahdan qorunmaları tamamilə iradi və ixtiyari bir vəziyyətdir. Bunun qaynağı da elm və imandır.

 İzah:

    Ağıllı bir kimsə, içilməsiylə insanın ölümünə səbəb olan zəhəri içmək və ya təmas etməklə insanı qurudub qapqara edən elektrikin çılpaq kabelinə toxunmaq və ya cüzam və vərəm xəstəliyinə tutulan bir kimsənin artıq qalan yeməyini yeməkdən qaçınar və əsla bu işləri etməz. Yəni bu işlərə qarşı günahsızdır; nə bahasına olursa olsun, bu cür işləri etməz və bunları etməsi normal olaraq qeyri-mümkündür.

    İnsanın bu vəziyyətinin səbəbi isə, bu növ işlərin doğurduğu nəticələr göz qarşısında canlandırdığı zaman, insanın bu işlərin nəticələrinin pisliyinə olan şüurudur. Buna görə bu işlərə təşəbbüs göstərməyi ağılının ucundan belə keçirməz.

Peyğəmbər və Əhli Beyt İmamlarının haramları işləməmək xüsusundakı məsumiyətləri
 də yuxarıdakı nümunələrdə ifadə edilən və normal həyatda hər kəsin anlaya bildiyi təhlükəli və pis işlərə qarşı məsumiyətinə bənzər.



    Bəzi kəslərin yetim və yoxsulların mallarını yeməkdən belə çəkinmədiyini, bəzilərinin isə bir qəpik haram yeməkdən belə qaçındığını görməkdəyik. Niyə birincisi, yetim və kasıbların mallarına təvasızcasına əl uzada bilir, amma o birisi haram olan ən kiçik qənaətdən belə çəkinir? Bunun səbəbi budur: Birinci şəxs, bu növ zülmlərin pis nəticələrinə haqqın tərəfindən vəqif deyil və ya inancı zəifdir və maddiyyətə düşkünlük onun qəlb gözünü elə korlaşmışdır ki, artıq bu əməllərin pis nəticələrini görə bilməməkdədir. Amma ikinci şəxs, bu günahların nəticələrinə elə inanmış ki, yetimin malının hər bir parçası onun gözü qarşısında bir od parçasıyla bərabərdir və heç bir ağıllı insan da odu yeməyə təşəbbüs göstərməz. Çünki o adam, bu malların necə atəşə çevrildiyini elm və bəsirət gözüylə görməkdədir. Bu əsasa görə, bu növ əməllər qarşısında onda bir növ məsumiyət meydana gələr.

 Qurani Kərim, qızıl və gümüşü anbar edib onu Allah yolunda xərcləməyənlər haqqında belə buyurur:

"Bunların cəhənnəm atəşində qızdırılıb onların alınları, yanları və kürəkləri bunlarla dağlanılacağı gün; "İşdə bu özləriniz üçün yığdığınız sərvətdir. Artıq yığmaqda olduğunuz şeylərin əzabını dadın." (deyiləcək )."

    İşdə bəsirətə sahib olan kəslər, bu ayədə açıqlanan cəzanı bu dünyada öz gözləriylə görmüş kimi inanarlar; bu gerçəyi anladıqdan sonra bu əzaba düçar olmamaq üçün qətiliklə bu günahı işləməyə cürət etməzlər.

Əgər bir kimsə, bütün günahların cəzasına qarşı özündə belə bir hal hiss etsə, o zaman ilahi qəhr və cəzanı görmüş və yaşamış kimi olar və örtülərin gözlərinin qarşısından qalxmasının onun iman və etiqadlarında heç bir təsiri olmaz. Belə bir vəziyyətdə bu fərd, bütün günahlar qarşısında bir növ məsumiyət qazanmış olar və günah işləməyi ağılından belə keçirməz.

    Buna görə, bu xüsuslarda məsumiyət, əməllərin cəzasına olan qəti şüur və imanın doğurduğu bir nəticədir. Hər kəsin pis nəticələrinə inandığı bəzi işlərə qarşı bir növ məsumiyəti olduğu kimi, peyğəmbərlər də, Allahın haram etdiyi hər cür pis işin cəzasının qəti olduğuna iman etdiklərindən ötəri, insanı günaha aparan itaətsiz vərdiş və istəklərini tamamilə idarə altına almışlar və bir an da belə Allah tərəfindən təyin olunan sərhədləri aşmazlar. Bu vəziyyət, onların bütün günahlara qarşı günahsız olmasını təmin edər.

Bu şərhdən, peyğəmbərlər və onların günahsız vəsilərində olan günaha qarşı məsumiyətin, uca bir şüura söykənən ixtiyari bir hal olduğu, bu səbəbdən bu xüsusiyyəti daşıyan ilahi elçilər və onların vəsiləri üçün əhəmiyyətli bir üstünlük ölçüsü və fəzilət sayıldığı aydın olmuş oldu.

BAKI SOVETININ MUSELMAN XALQINA QARSHI SOYQRIM CINAYETI

 

XX əsrin əvvəllərində dünyada və Rusiyada vəziyyət həddən artıq gərgin olmuşdu. Birinci Dünya savaşı başladı və milyonlarla qurbanları ilə sona çatdı və bu dünyanın siyasi sahəsində çox böyük dəyişikliklərin meydana gəlməsinə səbəb oldu. Bu illərdə Böyük Rusiya İmperiyası və onun işğal etdiyi Qafqaz regionunda da çaxnaşmalar,  sinfi mübarizələr, millət və din savaşları ən son həddinə çatmaqda idi. Böyük ərazini, çoxlu millətləri, müxtəlif dinlərdə olan xalqları öz əsarətində əsrlərlə saxlamış Çar Rusiyasının sutunları artıq silkələnməkdə idi. Bu həm Rusiyanını öz içində baş qaldıran sinfi mübarizənin və həm də əyalətlərdə milli və dini oyanışın nəticəsində alovlanan milli etirazların sayəsində baş verdi. 1917-ci ilin oktyabrında Leninin rəhbərliyi ilə oktyabr inqilabı qələbə çaldı və Lenin bütün Rusiyada yaşayan millətlərə və müsəlman xalqlarına bir bəyannamə ilə xitab etdi. Bu bəyannaməyə əsasən millətlər azad şəkildə öz müqəddaratlarını həll edə bilərlər. Onlar Rusiyadan ayrılıb öz müstəqil dövlətlərin qura bilərdilər. Lakin bu bəyannamə bolşeviklərin əsl gizli və işğalçı niyyətlərinin qarşısından pərdə salmaq məqsədi daşıyırdı. Çox qısa zamandan sonra bu yeni ideologiya ilə peyda olan hökumətin də niyyətləri aşkar oldu. Milli və dini ayrılıqdan istifadə edib, bununla öz niyyətlərinə çatmaları Qafqazda gedən proseslərdə özünü göstərdi. Qafqaza sonradan gəlmə element olan erməni xalqı və onların işğalçı rəhbərləri bolşeviklərin bu siyasətindən öz mənafeylərinə lazımınca istifadə etdilər.

Bu zamanlarda Qafqazda müsəlman millətinin vəziyyəti olduqca acınacaqlı idi. Yüzillik Rusiya İmperiyası əsarətində yaşadıqları zaman Qafqaz müsəlmanlarının orduya çağrılmamasına görə xalqın vəziyyəti hərbi cəhətdən çox acınacaqlı olmuşdu. Buna görə də sərhədlərdən geriyə dönən Rus ordusu İslam xalqına qarşı olmazın qırğınlar törədir, əzab və əziyyətlər verirdi.

Rusiyada oktyabr inqilabı qələbə çaldıqdan sonra, Qafqazda erməni, gürcü və azərbaycan nümayəndələri birləşərək «Zaqafqaziya Seymi»ni yaratdılar. Zaqafqaziya Seymində milli alaylar təşkil edilməsi və torpaqların qorunması haqqında əmr verilmişdi. Buna görə də ermənilər və gürcülər rus ordusunda iştirak etdikləri üçün tezliklə öz alaylarını yarada bildilər. Lakin müsəlman alayları isə yuxarıda dediyimiz səbəblərə görə təşkil oluna bilmədi, bu da az sonralar çox böyük qırğınların törədilməsinə gətirib çıxardı. Lakin regionda iri sənaye şəhəri hesab olunan Bakıda isə vəziyyət tamamilə başqa idi.

Müsəlmanların, ermənilərin, rusların və gürcülərin də yaşadığı Bakı şəhərində  çoxlu partiyalar, şuralar fəaliyyət göstərirdi. Bu partiyalardan ən aparıcı qüvvəyə malik olan, M.Ə.Rəsulzadənin başçılıq etdiyi Musavat Partiyası idi. Milli təşkilatlardan isə xalq arasında ən böyük nüfuza malik olanı «Bakı Müsəlman Şurası» hesab olunurdu. 1917-ci ilin yayında Musavat partiyası «Türk Federalistlər» partiyası ilə birləşdi və Musavatın nufuzu daha da artdı. Bakıda müsəlman firqə və təşkilatlardan başqa erməni milliyyətçi və şovnist firqəsi olan «Daşnaksutyun» firqəsi fəaliyyət göstərdi. Daşnakların məram və məqsədləri bolşeviklərin ziddinə olsa da müsəlmanları məhv etmək, islami və milli şüuru dağıtmaq üçün, çox asanlıqla onlar bir araya gələrək birləşdilər. Əvvəldə dediyimiz kimi Bakı sənaye şəhəri olduğu üçün burada çoxlu xadimlər və ruslar fəaliyyət göstərirdi. Burada fəaliyyətdə olan Bolşevik firqəsi də əslində rusların və daşnaklarla əlbir olan ermənilərin firqəsi idi. Müsəlman əhali arasında isə bolşeviklərin heç bir dayağı yox idi. Lakin o zaman Bakının durumu elə olmuşdu ki, bu iki yad və düşmən mövqeyli təşkilat nəinki burada möhkəmləndi, hətta hakimiyyəti belə ələ  keçirtdilər. Bakı limanında olan əsgərlərin  və tacirlərin əksəriyyəti ruslar olduğundan bolşeviklər onlara və ermənilərə arxlanaraq burada güclü «sovet» təşkil etmişdilər.

Bütün Zaqafqaziya Tiflisdə təşkil olunmuş «Seym»ə itaət etdiyi halda «Bakı Soveti» ona tabe olmayıb «Petroqrad» hökumətini tanıyırdı. «Bakı Soveti»ndə bolşeviklərin və daşnakların möhkəmlənməsində Musavat firqəsinin də böyük səhvləri var idi. Musavatçılar Bakı Sovetinə keçirilən seçkilərdə ümumi səslərin 40%-dən çoxunu qazanmalarına baxmayaraq Sovetin tərkibinə daxil olmaqdan imtina etdilər. Bu da nəticədə daşnakların və onların mənafeyinə xidmət edən bolşeviklərin sovetdə güclü qüvvəyə çevrilmələrinə gətirib çıxartdı. Bolşevik adı altında daşnakların aparıcı rəhbərlərindən olan S.Şaumyan Bakı Sovetində ən yüksək kürsüyə yetişdi.

S.Şaumyan Petroqradda rəhbərlikdə olan qüvvələrlə gizli əlaqədə idi. 1917-ci ilin dekabrında İ.Stalinin təklifi ilə Şaumyan Qafqazın fövqəladə komissarı təyin olundu. Bununla da Şaumyan müsəlman xalqına qarşı beynində cızdığı qırğın planlarına rəsmi bir icazə almış olurdu. Əslində o, bir bolşevik deyil, qəddar niyyətli, qaniçən bir daşnak idi. M.Ə.Rəsulzadə «Azərbaycan Cumhuriyyəti» əsərində yazırdı: «Qəribədirki, Musavat məfkurəsinə qarşı bu sürətlə məhdudkar bir vəziyyət alan bolşevikhökumətinin Mavərayi-Qafqasiya müməssili (nümayəndəsi) Şaumyanın cibində rusişğal ordusunun təxliyyə (boşaldılan) edilən Türkiyə ərazisi üzərində ermənimuxtariyyatının elanına aid Lenin imzası ilə imzalanmış bir dekret bulunuyordu. Budekret ilə S.Şaumyan «əsrlərdən bəri məzlum erməni milətinin bəklədiyi amalimilliyəni qüvvədən felə çıxarmaq» üçün erməni müəssə və təşkilatına yardımetməklə müvəzzəf (vəzifələnmiş) idi. Şaumyandakı bu vəsiqənin təsiri elə olmaladırki, bir ay əvvəl Bakı bələdiyyəsindən rus məclisi-müəssisanını dağıdan bolşeviklərəqarşı bombalar, metralyozlar satan «Daşnaksutyun» firqəsi Bakı Soveti ilə sıx birrabitəyə və əsgəri bir ittifaqa girmiş oldu».

Bu yazılı sənədlər açıq şəkildə təsdiq edir ki, daşnakların Bakıda, Şamaxıda, Qubada, Lənkaranda və digər ərazilərdə törətdikləri qırğınların, müsəlmanların məhv edilməsinin əmri bolşeviklərin Petroqraddakı rəhbəri Lenin tərəfindən verilmişdi. Bu əmrdən sonra Bakı Soveti daşnakların və silahlanmış erməni alaylarının köməyi ilə öz xəyanətkar niyyətlərinə başladı və musavat firqəsi ilə «Milli Müsəlman Şurası»na qarşı hərb elan etdi. Bakının müsəlman əhalisi bolşeviklərin və daşnakların təcavüzlərinə qarşı öz etirazlarını bildirməyə başladılar. Lakin nə Milli Müsəlaman Şurasının, nə də Musavatın güclü silahlı qüvvəsi yox idi. Belə vəziyyət də Bakıda daşnakların həddən artıq özbaşınalıqlar etməsinə səbəb oldu və müsəlman əhalisi güclü silahlanmış erməni qarşısında silahsız və əliyalın qaldılar.

Belə bir şəraitdə, mart ayının 29-da erməni hərbi hissələrini tərkisilah etmək əvəzinə, Bakı Sovetinin əmri ilə Ə.Əsədullayevin başçılıq etdiyi, Lənkərana getməyə hazırlaşan yeganə müsəlman diviziyası olan «Dikaya diviziya»nın atlı polkunun əsgər və zabitlərinin silahları alındı. Bu isə Bakının müsəlman əhalisinin etiraz yürüşlərinə başlamasına səbəb oldu.

Ertəsi gün, yəni martın 30-da şəhərdə güclü mitinqlər başladı, xalq əsgərlərin silahlarının qaytarılmasını tələb edirdi.

Bu mitinq isə, daşnakların lideri S.Şaumyanın çoxdan bəri öz mənfur niyyətinin həyata keçirtməyə bir başlanğıc oldu. İki bir-birinə zidd ideyalar daşıyan bolşevik və daşnaksutyun firqələri müsəlmanları qırmaqda bir məramın daşıyıcıları kimi görünürdü. Deməli, Şaumyan bolşevik­lər­dən milliyyətçi niyyətlərini həyata keçirtmək üçün məharətlə istifadə etmişdi.

Etiraza qalxmış əhali bolşeviklər və daşnaklar tərəfindən gülləbaran edilməyə başladı. Həmin gün tarixin ən böyük cinayətlərindən biri baş verdi. İslam əqidəsinə qulluq edən on min əhali məhv edildi. Bütün bu qırğınlar bolşevizm adı altında getsə də erməni alayları öz milli niyyətlərini həyata keçirtdilər.

S.Şaumyan yazırdı: «Bizim süvari dəstəyə edilən hücumdan biz bir bəhanə kimiistifadə etdik və bütün cəbhə boyu hücuma keçdik. Biz artıq 6 min nəfərlik silahlıqüvvəyə malik idik. Daşnakların da 3-4 min nəfərlik milli hissələri var idi ki, o dabizim sərəncamımızda idi. Məhz onların iştirakı vətəndaş müharibəsinə milli qırğınxarakteri verdi, lakin onun qarşısını almaq mümkün olmadı. Biz bu işə şüurlusurətdə getdik. Əgər müsəlmanlar üstün gəlsəydilər, onda Bakı Azərbaycanınpaytaxtı elan edilə bilərdi». (seçilmiş əsərləri; c.2, səh.246)

Görürsünüz müsəlman xalqına qan uddurulmuş, uşaqlı, qocalı, qadınlı günahsız 10 min əhalinin bir gündə qətl etdirmiş bir qatili bizim sovet rejiminə qul olan rəhbərlərimiz necə də müqəddəsləşdirmişdir. Bakıda milli qırğın törədən bu qatil və onun havadarlarına paytaxtımızda abidələr ucaldılmış, böyük rayon, təşkilat, müəssisə və xiyabanlar isə onların adını daşımışdı. Hansı ki, bu çox uzaq bir keçmişdə olmamış, xalqımız bu hadisələrin canlı şahidi olmuşdu.

On səkizzinci il mart qırğınlarında daşnaklar yalnız on minlik müsəlman əhalinin qırmaqla kifayətlənmədilər, mənfur düşmən millətimizin dini abidələri və mədəniyyət obyektlərinə qarşı da öz düşmənçilik mövqeyini göstərdilər. Martın 30-da komissar Q.Əmiryanın bir qrup silahlı basqınçısı böyük mədəniyyət abidəsi olan «İsmailiyyə» (indiki EA-nın əsas binası) binasını yandırmağa başladılar. Daşnaklar müsəlmanların ibadət evi olan «Təzə Pir Məscidi»nə də ciddi ziyan vurdular. Toplardan atılan mərmilər «Təzə Pir»in minarələrini deşdi. Hacı Zeynalabdinin tikdirdiyi Şərqdə ilk teatr da ermənilər tərəfindən yandırıldı. Bununla kifayətlənməyən təcavüzkarlar «Açıq söz» və «Kaspi» qəzetlərinin mətbəələrini də dağıtdılar.

Bu faktları bildikdən sonra artıq heç bir şübhə qalmır ki, bolşevik ideyası adı altında Bakıda törədilən bu qırğınlar sinfi bir mübarizə deyildi. Burada qanına qəltan edilmiş minlərlə insanlar bolşeviklərin müdafiə etdiyi yoxsul fəhlə sinfinin nümayəndələri idi. Əlavə olaraq mədəniyyət və dini abidələrin də vəhşiliklə dağıdılması bu hadisələrin bolşevik pərdəsi altında, müsəlmanlara qarşı millət və din savaşına çıxmış erməni şovinistlərinin xalqımıza vurduğu həm maddi, həm mənəvi bir zərbə olduğu məlum olur.

Bu din savaşının tarixi isə yalnız son yüzillik və yalnız da bu bölgə ilə məhdudlaşmır. Milliyyətindən asılı olmayaraq hər bir bölgədə və hər bir zaman müsəlmanlar xristianların təcavüzünə məruz qalmışdır. Lakin bütün dövrlərdə bu təcavüzlər İslamın səsini boğmağa çalışmış, müsəlmanları bir ümmət kimi parçalayıb məhv etmək istəmişdir. Müxtəlif əsrlərdə müsəlmanlar xristianların bu müharibə və basqınlarından zərərlər görmüşdür. Bu təcavüzlərin nəticəsi olmuşdur ki, müsəlmanlar böyük mədəniyyətlərindən uzaq düşmüş. parçalanmalar və münaqişələrə məruz qalmışdır.Düşmənlər də həmişə bundan öz mənafeləri üçün istifadə etmişlər. XX əsrin əvvəllərində soyqırıma məruz qalmağımız, bu gün torpaqlarımızıdan məhrum olmağımız, qırğınlara məruz qalmağımız həmin əsərlərdən qalmış ümumi siyasətin bir nəticəsidir. Biz ümumi olaraq dünyada müsəlmanların təcavüzə məruz qaldığını müşahidə edirik. Fələstində müsəlmanların qırılması, Kəşmirdə müsəlmanlara edilən zülmlər, ümumi müsəlman ümmətinə qarşı bir təcavüzkar siyasətin mövcudluğunu göstərir. Erməni-müsəlman münaqişəsinin zahirdə daha çox milli bir münaqişə kimi görünməsinə baxmayaraq, beynəlxalq aləmdə bu təcavüzkarlığa göz yumulması və təcavüzkarlara hər cür maddi-mənəvi dəstəyin verilməsi bu münaqişənin də müsəlman ümmətinə qarşı olan təcavüzlər sırasında görməyə əsas verir.

Ümmətin başına gələn bu cür bəla və müsibətlərin kökü yenə ümmətin öz içində axtarılmalıdır. Çünki Quran 14 əsr bundan qabaq müsəlmana onun düşməninin kim olduğunu anlatmışdır. Həmin Quran bu düşmənin hiyləsindən, təcavüzündən müsəlmanların qurtuluşunu da anlatmışdır. Bütün bunlar aşkar və açıq şəkildə bəyan edilmişdir. Allahu-Taala Quranın «Maidə» surəsində buyrur: «Ey iman gətirənlər!Yəhudi və xaçpərəstləri (özünüzə) dost tutmayın! Onlarbir-birinin dotdurlar. Sizdən kim onlarla dostluq edərsə, o daonlardandır. Allah zalim tayfanı düz yola yönəltməz».

Quranın 14 əsr əvvəl müsəlmana anlatdığı bu həqiqət bu gün də öz reallığını qoruyub saxlayar. Yəni yəhudilər və xristianlar müsəlmanı aradan aparmaq üçün çox asanlıqla bir araya gəlirlər. Bu Qiyamətə qədər olunmuş bir vəddir. Allah isə vədində aldatmayan yeganə varlıqdır. Bizim bu gün bu ayənin həqiqətinə iman gətirib, onun göstərdiyi istiqamətdə hərəkət etməyinizdən başla çarəmiz yoxdur. O zaman biz qurutuluşa nail ola bilərik ki, öz düşmənlərimizi yaxşıca tanıyıb, onlara qarşı mübarizədə öz qüvvələrimizi birləşdirə bilək! O, zaman Allahın Quranda müsəlmana vəd etdiyi nüsrət və qələbə bizim hamımıza şamil olacaqdır!

DADAŞ ƏLİBƏYLİ

İMAM ZEYNULABİDİNİN İMAN ƏHLİNƏ ETDİYİ NƏSİHET

Ey insanlar! Allahdan qorxun və bilin ki, ONA dönəcəksiniz və o gün hər kəs, etdiyi hər xeyr və pis əməlini hazır bir halda qarşısında tapacaq və işlədiyi pisliklə arasında çox uzun bir məsafənin olmasını diləyəcək. "Allah özündən çəkinmənizi əmr etməkdədir.

Təəssüflər olsun sənə ey qafil Adəm oğulu! Halbuki səndən qəflət edilməməkdə; əcəlin hər şeydən daha sürətli sənə doğru sürətlə gəl­mektədir; səni axtarır, səni tutmasına bir şey qalmamışdır. Az qala vaxtını istehlak etmisən, ölüm mələyi canını almış və qəbirində tək başına buraxılmısan, ruhun təkrar sənə çevirilmişdir. Münkər və Nekir adlı iki mələk səni sorğu və möhkəm imtahana çəkmək üçün birdən, xəbərsiz olaraq yanına gəlmişlər. Bil ki, onların səndən soruşacaqları ilk sual, tapındığın Rəbbin, sənə göndərilən peyğəmbər, inandığın din, oxuduğun kitab, itaət etdiyin imam haqqında və ömürünü harada keçirdiyindən, malını haradan qazanıb və harada xərclədiyindən olacaq.

Qorunmaq üçün özünə bir vəsilə hazırla! Nəfsini yoxla, imtahan və sorğuya  tutulmadan əvvəl özünə cavab axtar. Əgər iman edən, dinini tanıyan, doğrulara uyğun gələn və Allahın vəlilərini sevənlərdən olsan (o zaman) Allah, dəlilini (verəcəyin cavabı) sənə bildirər, dilini doğruya açar və beləcə gözəl cavab verərək cənnət və Allahın razılığına qovuşmaqla müjdələniyərsən. Mələklər rəhmət və nemətlə səni qarşılayarlar. Belə olmadığın təqdirdə dilin tutular, dəlilin batil olar, cavab verməkdən aciz qalaraq cəhənnəmlə müjdələniyərsən və əzab mələkləri cəhənnəmin qaynar suyu və yandırıcı atəşiylə səni qarşılayarlar.

Ey Adəm oğulu! Bil ki, bunun sonrası qiyamət günüdür O  gün daha böyük, daha qorxunc və könülləri daha çox incidəndir. İşdə o gün bütün insanların bir yerə toplanılıb hazır olacağı və hər şeyin ortaya çıxacağı bir gündür. O gündə Allah əvvəlkiləri və sonrakıları bir yerə toplayar; o gün sura üfürülər; qəbirlər alt-üst edilər; o gün çox yaxındır. O gün qorxudan ürəklərin ağızlara gələrək
həbs edildiği bir gündür. O gün səhvlərdən keçilməz, heç kimdən fidyə alınmaz, heç kimdən bəhanə qəbul edilməz və heç kimə tövbə etmə icazəsi verilməz. O gün yaxşılıqlara qarşı mükafat, pisliklərə qarşı da cəzadan başqa heç bir şey ortada yoxdur. Kim bu dünyada mömin olar və bir zərrə qədər xeyr və ya şər işlərsə (o gün) onu tapar.

Elə isə ey insanlar! Allahın sizləri, kitabı sadiq və bəyanı natiqde qadağan etdiyi üsyan və günahlardan qorxub çəkinin. Lənətlənmiş Şeytan sizləri tez çatıla bilən şəhvət və dünya ləzzətlərinə dəvət etdiyində özünüzü Allahın məkr (nizam) və əzabından əmin görməyin. Çünki Allah buyurur ki: "Təqvalı kəslər, Şeytanın bir vəsvəsəsinə uğradılarmı təfəkkür ederlər, bir də baxarsan ki bəsirət sahibi olmuşlar belə.

Allah qorxusunu, ürəyinizə yerləşdirin və Allahın vəd etdiyi dönüşdəki gözəl savabları və qorxutduğu şiddətli əzabları xatırlayın. Çünki bir şeydən qorxan, ondan çəkinər və bir şeydən çəkinən, onu tərk edər. Dünya həyatının bəzəklərinə könül bağlayan və pislik nizamları quran qafillərdən olmayın; Allah buyurur ki: "Pislik nizamları quranlar, Allahın onları yerə batırmayacağından, yaxud heç anlamadıqları bir yerdən başlarına bir əzab gəlməyəcəyindən, yaxud dönüb gəzərlərkən tutub onları həlak etməyəcəyindən əminmi oldular? Onlar ONU aciz buraxa bilməzlər. "

Allahın kitabında sizləri qorxutduğu şeylərdən qorxun və zalımlara verdiyi əzab vədələrinin bəzilərinin sizə də enməyəcəyindən əmin olmayın. Allahı Təala başqalarının hekayəsini izah etməklə sizə öyüd vermişdir. Xoşbəxt kimsə, başqalarından öyüd alan kimsədir. Allah, kitabında sizdən əvvəl şəhərlərdə zülm edən insanlara nə etdiyini, belə eşitdirmişdir: "Zülm edən nə qədər şəhərləri həlak etdik və ondan sonra digər qövmlər yaratdıq. Onlar əzabımızı hiss edər etməz oradan qaçmağa başlayırdılar. Qaçmayın, dönün sahib olduğunuz mallara, nemətlərə və evlərə; çünki sorğuya çəkiləcəksiniz." Onları əzab tutduğunda: "Təəssüflər olsun bizə, həqiqətən də zülm etmişdik biz." deyərdilər. "

Ey İnsanlar! "Əgər Allahı Təala, bu ayədən kafirləri nəzərdə tutmuşdur" desəniz o zaman necə olar bu? Halbuki Allah (sonrakı ayələrdə) belə buyurur: "Qiyamət günü, ədalət tərəzilərini quracağıq, heç kimə zülm olunmayacaq; hətta xardal dənəsi ağırlığında bir şey belə olsa gətirəcəyik onu. Hesab çəkməyə biz kafiyik. "

Ey Allahın qulları! Bilin ki, müşriklər üçün tərəzi qurulmayacaq və hesab dəftərləri də açılmayacaq; onlar hesabsız, qrup qrup cəhənnəmə daxil olacaqlar. Tərəzilər yalnız Müsəlmanlar üçün qurular və əməl dəftərləri də yalnız onlar üçün açılar. Elə isə ey Allahın qulları! Allahdan qorxun və bilin ki, Allah dünya bəzəklərini heç bir dostu üçün sevməmiş; onları dünyanın malına, varlığına və tez çatıla bilən zahiri gözəlliklərinə də rəğbət etdirmişdir. Allah, dünya və dünya əhlini, yalnız insanlardan hansının axirət üçün daha gözəl çalışdığını sınamaq üçün yaratmışdır. Allaha and olsun ki, bu mövzu haqqında sizlərə nümunələr verilmiş və ağıl sahibləri üçün ayələr bəyan edilmişdir. Elə isə ey möminlər! Ağıl sahibi olan kəslərdən olun. Güc ancaq Allahdandır.

Allahın, maraqsız olmanızı istədiyi bu dünya həyatının tez çatıla bilən nemətlərinə meyl etməyin. Çünki sözü haqq olan Allah buyu­rur ki: "Dünya həyatı göydən endirdiyimiz su kimidir ki, onunla insan və heyvanların yeməyi bitkilər yetişib bir-birlərinə qarışmışdır. Yer üzünün bəzənib bəzəndiyi və yerin sahiblərinin bütün bunlara malik olduqlarını sandıqları sırada gecə və ya gündüz, buyruğumuz o yerə gəlmiş və oranı, sanki bir gün əvvəl üzərində həyat yoxmuş kimi biçib qurutmuşdu. Düşünən millət üçün ayələri beləcə uzun uzun açıqlayırıq.

Dünyaya meyl etməyin. Çünki Allahı Təala Hz. Məhəmməd sallallahu əleyhi və alihə belə buyurur: "Zülm edənlərə meyl et­meyin; sonra atəş sizə də toxunar. .." Bu dünyaya və dünyada olana, bu dünyanı özünə əbədi yurd və sabit vətən əldə edənin güvəndiyi kimi güvənməyin. Çünki bu dünya sabit qalmayacaq. Bura azuqə toplanacaq və əməl ediləcək bir evdir. Günləri yox olmadan və Allah tərəfindən korlanmasına icazə verilmədən əvvəl, saleh əməlləri azuqə  edin. Çünki Allah ilk olaraq dünyanı icad və mütərəqqi etdiyi kimi, onu yox edəcək. Çünki Odur, bu dünyanın vəlisi (sahibi).

Allahı Təaladan, təqvanı azuqə etməkdə və dünyaya qarşı maraqsız qalmaqda bizə və sizə kömək etməsini, bizi və sizi dünya həyatının tez əldə edilən keçici əmtəəsinə meyl etməyən və axirətin qalıcı savabına rəğbət edənlərdən etməsini niyaz edirəm. Şübhəsiz ki biz ONun üçünük və varlığımız da ondandır. Allahın salamı, rəhməti və bərəkəti üzərinizə olsun.(OXUDUQDAN SONRA HƏR CUMLƏSİ HAQQINDA DUŞUNUB NETİCƏ ÇİXARTMAGIMIZ LAZİMDIR .HİDAYƏTƏ TABE OLANLARA SALAM OLSUN!)

HƏZRƏTİ MƏHDİ(Ə.S) HƏYATDADIR.

Bəşəriyyət aləminin hidayətçisi Həzrət Məhdi əleyhisalamın gələcəyi  barədə heç bir islami məzhəb və firqədə şəkk və şübhə yoxdur.Əhli-Sünnət məzhəblərinin etiqadına görə belə bir şəxs Həzrət Rəsuli-Əkrəmin Əhli-beytindən olacaq və tamam dünyanı ədalətlə dolduracaqdır.Lakin onların fikrinə əsasən hələ Həzrət Məhdi dünyayə gəlməyib.Müəyyən bir müddət keçdikdən sonra dogulacaq, insanlar arasında yaşayacaq,sonra isə qiyam edərək zülmü aradan aparıb haqq və ədalət hökümətini quracaqdır.
Şiənin etiqadına əsasən isə Həzrət Məhdi  dünyayə gəlmişdir və hal-hazırda yaşayir.Lakin müəyyən səbəblərə görə qeybət etmiş və insanların gözünə görünmür.Zamanı yetişdikdə zühur edəcək və yer üzünü zülümden qurtarıb ədaletli bir nizam yaradacaq.Buna Həzrət Rəsuli-Əkrəmdən söylənilən və Əhli-sünnə və Şiə məzhəbləri tərəfindən  qəbul edilən hədislər də açıq şəkildə dəlalət edir.Məsələn, Allah Rəsulundan belə bir hədis nəql olunmuşdur ki, "məndən sonra xəlifələrin sayı on iki nəfərdir və hamısı da qüreyşdəndir".Bu hədis Əhli-sünnənin ən mötəbər saydıqları qaynaqlar olan Buxari və Muslimdə və digər çoxlu etibarlı mənbələrində səhih sənədlərlə nəql olunmişdur.Hədisi təhlil etdikdə görürük ki,Əhli-sünnənin xilafət barəsindəki  etiqad və nəzərləri ilə uygun deyil.Çünki Onların məşhur və mötəbər alimlərinin xilafət əqidəsi budur ki, PEYGƏMBƏRDƏN sonra raşidi xəlifələrin sayı dörddür.Ondan sonrakıları haqq xəlifə olaraq tanımaz bəlkə səltənət sahibi kimi qələmə verirlər.Hətta PEYGƏMBƏRDƏN digər bir hədisi də nəql edirlər ki, o hədisə görə xülafətin müddəti otuz il olub indan sonrakı dövr isə səltənət dövrü olacaq.Bu hədisin də səhihliyinə inansaq yenə xilafət müddəti Müaviyyənin hakimiyyətinə qədər olan dövrü əhatə etmiş olacaq.Lakin bu əqidə PEYGƏMBƏRtərəfindən əvvəldə söylədiyimiz səhih rəvayətlə  heç uygun gəlmir.ÇÜNKİ hədis on iki haqq xəlifənin olmasını bəyan edir.
Digər bir tərəfdən bu on iki xəlifə Əməvi və Abbasi xəlifələrinin sayı ilə də düz gəlmir. O sülalələrin də heç birisinin sayı on iki olmamışdır.Bəlkə də buna görədir ki ƏHLİ-SÜNNƏNİN böyük hədisşünas alimi İbn Həcər Ələsqəlani bu hədis haqqında fikir bildirərək yazır ki,bu hədisdən Həzrəti Peygəmbərin kimləri qəsd etdiyini müəyyən etmək mümkün deyil.
Deməli,Əhli-sünnətin peygəmbərdən sonra xilafət haqqındakı nəzərləri özlərinin söylədikləri səhih olan rəvayətlərlə uygun gəlmədiyi üçün dogru qebul edilə bilməz. Bu hədis şərif yalniz ƏHLİ-BEYT alimlərinin xilafət və imamət barəsində irəli sürdükləri nəzəriyyə ilə tamamilə uygun gəlir.Çünki Şiənin etiqadına görə xəlifələr peygəmbərdən  sonra yer üzündə Allahin hüccətləri olub yalnız onun tərəfindən təyin edilir və sayları da oniki nəfərdir.
Bu əqidə tamamilə hədisin mətni ilə uygundur və onikinci imamın  olmasını sabit edir.Əyər xəlifələr peygəmbərdən sonra oniki nəfərdirsə ,İmam Məhdinin bu gün var olmasinı,Allahın onu xilqət aləminə imam təyin etməsini açıq şəkildə göstərir.Çünki Həzrət Məhdi şiənin etiqadına görə 12-ci imamdır.Peygəmbərimizin hədisində də xəlifələrin sayının oniki olması vurgulanıb.Əgər şiənin imamət barəsində və Həzrət Məhdinin varlıgı barəsindəki  etiqadı düzgün deyilsə ,onda Peygəmbərin söylədiyi bu hədisin heç bir əsası olmayıb,islam firqə və məzhəblərinin də heç birinin əqidəsinə müvafiq olmayacaq.Onda  ya biz bu hədisin Peygəmbər tərəfindən söylənmədiyini, ya da onun əbəs və mənasız bir söz söylədiyini qəbul etməliyik.Birincisi Sunni və Şiə mənbələrinin təsdiqinə əsasən rədd edilir.İkincisi isə agıl və fitrətə uygun deyil.Çünki peygəmbərimiz məxluqat aləminin ən şərəflisidir.Onun tərəfindən bihudə və mənasız sözün söylənilməsi əsla əqlə uygun deyildir.Beləliklə ,yeganə yol budur ki,şiənin etiqad etdiyi on iki imam əqidəsi Peygembərin sözünü təsdiq edir.Elə həmin dəlil də Həzrət Məhdinin bu gün həyatda olmasını subut edir.Əyər həzrət Məhdi yoxdursa onda on iki imam nəzəriyyəsi düz olmayacaq. Buna görə də agıl və məntiq ,peygəmbərin hədisinin şiənin etiqadına uygun olub,imamlarin ondan sonra 12 nəfər oldugunu təsdiq edərək ,Həzrət Məhdinin də bu gün varlıgına hökm edir.
Bu hədisi bashqa iki hədisin işıgında  da izah etdikdə Məhdinin lazımlıgı və varlıgı əqidəsi daha da qüvvətli və inkarolunmaz bir etiqada çevrilir.Məsələn peygemberden söylenilen bir hedisde buyurulur ki,"yer üzü heç vaxt hüccətsiz olmamışdır".Bu hədisi şərif də İMAM MƏHDİNİN varlıgını təsdiq etmək üçün yeni  tutarlı bir nəqli dəlildir.Çunki onikinci imam var olmasa  bu hədisin də dogruluguna şübhə yaranacaq.Hədisin dəlalətinə görə yer üzü heç vax Allah tərəfindən təyin olunmuş bir rəhbər və imamdan boş ola bilməz.
Belə olan surətdə İmam MƏHDİNİN varlıgın inkar etməyimiz elə və məntiqə söykənməyən inadcıl və təssübkeş bir etiqad olacaqdır.
Həm ƏHLİ-SÜNNƏ(məsələn ibn Hazmin elmilel- ven-nihel kitabı) həm də ƏHLİ-BEYT mənbələrində səhih senedlerlə nəql olunan digər bir rəvayət də belə buyurulmuşdur:"kim öz zamanınin imamını tanımadan dünyadan köçərsə, cahiliyyət dönəmində ölmüş şəxs kimidir."Çünki cahiliyyə dönəminin insanlarını əksəriyyəti zamanlarının höccət və imamlarını tanımadan getmışdilər.Bu hədisin hökmü bütün zamanlara aid oldugu kimi bizim zamanımıza da aid olur.Bizim zamanımıza aidiyyətinə gəldikdə isə  zamanımızda da Allahın yer üzərində bir hüccət və imamının var olduguna inanma məcburiyyətində qalmış oluruq.Bu şəxs də peygemberimizin dəfələrlə xatırlatdıgı sonuncu hidayət günəşi Həzrət Məhdidir.Yox əyər biz imamın varlıgını inkar etsək ,onda yer üzünün hüccetsiz oldugunu qebul etmiş olariq.Bu da yuxarıda söylədiyimiz hədislərin mətni ilə uygun olmayıb,həmçinin insan aglı və fitrətinə də zidd olan bir görüş olardı.Çünki insan aglı və fitrəti də zamanın insanlarından fərqli bir xüsusiyyətə malik olan bir insanın varlıgını tələb edir.O insan fərqli bir elm vəhikmətə sahib olan ən kamil bir insandır ki,Allah onu bəşəriyyətə imam seçmişdir.Belə bir imamın zamanımızda da olması lazımdır.Çünki onun bizim idrak edəcəyimiz və edə bilməyəcəyimiz  yönlerdən xilqət aləminə faydaları vardır.
O həzrətin imaməti və zuhuruna dair əhli-sünnə mənbələrindən çoxlu hədislər vardır. Biz burada onların bəzisinə işarə edirik."Əlfusulul-muhimmə" və "kəşful -gummə" kitablarının sahibləri əhli-sünnənin ən mötəbər ravilərindən olan əbu Dabuddan belə nəql edirlər ki, peygemberimiz buyurmuşdur:"Dünya axıra yetməz ,ta ki mənim əhli-beytimden biri ərəbə malik olar. Onun adı mənim adıma müvafiqdir."Yenə də Əbu Davud  öz suneninde hezret PESULİ-EKREMDEN  belə rəvayət edir ki, buyurmuşdur:"Əyər dünyanın sona yetməsinə bir gün belə qalsa, ALLAH o günü o qədər uzadacaq ki,ta ki mənim əhli-beytimden bir nefer zuhur edib dünyanı zülm və ədal\tsizliklə dolduqdan sonra ədalətlə dolduracaqdır."
Əhli-sünnənin böyük alimlərindən olan  Hafiz əbu Nəim "fusul-əl-muhimmə"kitabinda,imam MƏHDİ haqqında 40 hədis toplamışdır ki fəqət ona məxsusdur.ƏHLİ-Sünnənin bu mötəbər kitablarında o həzrətin dogulması haqqında da müxtelif ravilərin vasitəsi ilə  rəvayətlər  nəql olunmuşdur. hemin rəvayətlərin vasitəsi ilə də İmam Məhdinin həyatda olması öz tesdiqini tapır.Tarixi mənbələr də (ibni əsir) imamın doguldugundan sonra müeyyen adamların onu görmesini tesdiq etmışdir.Böyük irfan alimi mövlana Cəlaləddin RUMİ imamın dogulmasını və həyatda olmasını qəbul edən şəxsiyyətlərdəndir.
Bizim Həzrət Məhdınin həyatda olmasınıtəsdiq edən dəlillərlə çıxış etməyimiz heç də islami məzhəblər arasında ixtilaf və ziddiyyətə səbəb olacaq bir şey deyil.Əksinə Peygember əhli-beytinden bir neferin varlıgı bütün müsəlmanları bir mərkəz ətrafında birleşdirmeli, onlar arasında ülfət və məhəbbətin yaranmasına səbəb olmalıdır.Belə olan təqdirdə butun müsəlman firqələri düşmənlər tərəfindən düşünülmüş şəkildəyaradılan ixtilaf ədavətə qarşı mübarizədə böyük bir mənəvi güc əldə etmiş olacaqlar.
Hidayətə tabe olanlara salam olsun!

QEYBETDE OLAN IMAMIN FAYDASI NEDIR?

 Hz. Mehdi  aleyhissələm ilə əlaqədar olaraq Şiəyə yönəldilən suallardan biri də "Gaib İmamın faydası nədir?" şəklindədir.

 Problemin izahı belədir:

 "İmam, insanların rəhbəridir. Dini yayma, ictimai problemləri həll etmə, İslam düşmənləriylə mübarizə etmə, yaxşılığı əmr etmə, pislikdən çəkindirmə, məzlumları müdafiə etmə, İlahi hökm və hüdudları tətbiq, qısacası ictimai ədaləti praktikaya keçirmə kimi rəhbərliyin imtina edilməz bəzi vəzifələri vardır. O halda gaib olan bir İmam, bu vəzifələri necə boynuna götürə bilər? Başqa bir təbirlə, gaib olan İmam üçün geybət dövründə ictimai istiqaməti olmayan bir həyat düşünülə bilər. Görəsən ilahi bir rəhbər üçün ictimai ölçülərdən mücərrədlənmiş xüsusi bir həyat düşünmək doğru olarmı? Beləsi bir İmam qaranlıq bir bölgədə axan və çatılması çox güc olan saf suya bənzər. Necə ki müəllimini tanımayan bir şagirdə, müəllimin varlığının bir faydası olmaz həmçinin, xəstəliyini müalicə edəcək bir həkimin var olduğunu və yerini bilməyən bir xəstəyə həkimin varlığı bir fayda  etməz.

 Bu problemin cavabının açıqlıq qazanması üçün bu nöqtəyə diqqət yetirmək lazımdır: insanlar, geybət dövründə günahsız bir öndərin aşkar olmaması üzündən bir çox feyizden məhrum olmalarına baxmayaraq, bir çox istiqamətdən də İmamın varlığından faydalanmaqdadırlar. Çünki məsum bir İmamın varlığının faydası, yalnız aşkar olaraq yol göstərmək, ictimai problemləri həll etmək kimi yuxarıda haqqında danışılan işlərdən ibarət deyil. İmamın varlığının başqa əhəmiyyətli faydaları da vardır. Biz bu mövzuyla əlaqədar olaraq, Peyğəmbər sallallahu əleyhi və alih və Əhli Beyt İmamlarından nəql edilən bir sıra hədislərə işarə edərək, bu faydalardan bəzilərini açıqlayacağı

IMAM  MADDI ALEM ILE RUBUBIYYET ALEMI ARASINDA BIR RABITEDIR.

  "Gaib İmamın nə faydası vardır?" kimi sözlər daha çox imamet və vəlayətin mənasını bilməyən, İmamın yalnız hökm bildirən və həddləri tətbiq edən bir şəxs olduğunu düşünənlərin sözüdür. Halbuki İmamet və Vəlayət mövqes(n)i bu zahiri mövqelərdən uca bir mövqedir.

 Hz. Mehdi  aleyhissələm ilə əlaqədar olaraq əlimizə çatan müxtəlif hədislər içərisində, yuxarıdakı suala cavab ola biləcək, doyurucu və dərin mənalı qısa bir təbir görülməkdədir. Diqqət yetirilər və üzərində dayanılsa bu təbir mövzuyla əlaqədar şübhələri kökdən siləcək xüsusiyyətdədir. Hz. Rəsulullah sallallahu əleyhi və alih 'e "Gaybet dövründə Hz. Mehdinin varlığının nə kimi bir faydası olacaq?" şəklində yönəldilən bir suala belə cavab verdilər:

 " Məni peyğəmbər olaraq göndərən Allaha and olsun ki, insanlar geybət dövründə, buludların arxasında qalan günəşdən faydalandıqları kimi ondan faydalanarlar. "

 Və yenə " Yenabiu'l-Məvəddə " kitabında Süleyman A'meş b. Mehran yoluyla İmam Sadiqdən aleyhissələm nəql edər ki, İmam Zeyn-ul Abidin aleyhissələm belə buyurdu: " Biz, Müsəlmanların İmamı, dünya əhlinin hüccetiyik. Ulduzların göy əhlinə zəmanət və qurtuluş vəsiləsi olduğu kimi, bizlər də yer əhlinin zəmanət qaynağı və qurtuluş vəsiləsiyik. Bizim hörmətimizə, Allah istəmədikcə göydən bir şey yerə düşməz. Bizim vasitəmizlə Haqqın rəhmət yağışı yağmaqda və yer üzü bərəkətlərini çıxarmaqdadır; əgər biz yer üzündə olmasaydıq, yer üzü üzərindəkiləri udardı. Allah Təala, Adəm aleyhissələmi yaratdığı gündən bəri yer üzü heç bir zaman hüccetsiz qalmamışdır. Amma bu hüccet bəzən zahirdir və tanınar, bəzən də gaib və gizlidir. Qiyamətə qədər də yer üzü hüccetsiz qalmayacaq. Əgər İmam olmazsa, Allaha (haqqıyla) ibadət edilməz. "

 Süleyman A'meş deyir ki: "İnsanlar gaib İmamın varlığından necə faydalana bilərlər?" deyə soruşduğumda, İmam aleyhissələm belə buyurdu: " Buludların arxasında qalan günəşdən faydalandıqları kimi "

 Bu və bənzəri bir neçə hədisdə, insanların Hz. Mehdi  aleyhissələm 'dan faydalanmaları, buludların arxasında qalan günəşdən faydalanmalarına bənzədilmişdir.

 Bu iki faktın arasında bu bənzərlik vardır:

 Günəş, öz sisteminin mərkəzidir. Bu xüsus astronomiya və təbii elmlərdə isbat edilmişdir.

 Günəş cazibə qüvvəsiylə yer üzünün parçalanıb yox olmasını önləyər.

 Günəş, dünyanın öz ətrafında dönməsini təmin edərək gecə, gündüz və mövsümləri meydana gətirər. Günəşin istiliyi, insanlar, bitkilər və heyvanların həyatlarını davam etdirmələrini təmin edər.

 Günəşin işığı yer üzünü işıqlandırar.

 Haqqında danışılan xüsusların reallaşmasında, Günəşin buludların arxasında olub olmamasının heç bir təsiri yoxdur. Günəş hər iki vəziyyətdə də cazibə qüvvəsinə, işığa və istiliyə malikdir. Yalnız azalıb çoxalma söz mövzusudur. Əlbəttə ki günəşin buludların arxasında olmadığı vəziyyətdə işıq və istiliyi daha çox yerə çata bilər və hər kəs də bunu görə bilər, amma günəşdən ümid edilən əhəmiyyətli və həyati faydalar buludların arxasında qaldığı vəziyyətdə də mövcuddur. Necə ki bəzi bölgələrdə ilin bir neçə ayı boyunca günəş buludların arxasında qalmasına baxmayaraq, həyat olduğu kimi davam etməkdədir.

 Günəş buludların arxasında qalınca və ya gecə olunca varlıqların onun varlığından və istiliyindən faydalanmadıqlarını söyləmək cahilcə bir iddia və böyük bir yanılmadır. Çünki günəş, yalnız bir neçə gün işıq və istiliyini bu sistemə göndərməzsə hər şey donub həlak olar.

 İmam da insanlıq aləminin günəşi, ürəyi və yaratma bələdçisidir. İmam olmazsa, yer üzünün mənəvi feyik al/götürmə yolları bağlanar və yaradılış aləmi, xüsusilə insan, yaradılış fəlsəfə və hikmətini itirər.

 Allame Məclisi, " Bihar-ul Envar " kitabında insanların gaybet dövründə İmamdan faydalanmalarının, buludların arxasında qalan günəşdən faydalanmalarına bənzədilməsini və bu iki xüsusun ortaq istiqamətlərini geniş bir şəkildə ələ almış və bu xüsuslara toxunmuşdur:

 1- Elm və hidayət nuru İmamın vasitəçiliyi ilə insanlara çatmaqdadır. Bir çox hədisdən də aydın olduğuna görə, varlıq aləmi İmamların hörmətinə yaradılmışdır. Əgər onlar olmasaydı, varlıq nuru başqalarına çatmazdı. Onların bərəkətiylə, onları şəfaətçiliyi  ilə, onları Allah ilə öz aralarında vasitəçi etməklə, elm və təlimlər insanlara çatar. Bəlalar onların vasitəsiylə rədd edilər. Yoxsa insanlar, etmiş olduqları pisliklərə qarşılıq müxtəlif əzablara tutulardılar. Necə ki Allah Təala, Peyğəmbəri Əkrəm sallallahu əleyhi və alih 'le əlaqədar olaraq belə buyurur: "Sən onların içində olduqca Allah, onlara əzab edəcək deyil...."

 İşlər çətinləşdiyində, Allahdan uzaqlaşıldığında və feyik qapıları bağlanıldığında o şəxsləri özümüzlə Allah arasında vasitəs(n)i etmiş, o nurlara yönəlmişik. Nəticədə, onlarla qurulan mənəvi bağ nəticəsində və onların  hörmətinə çətin işlər asanlaşmış və Allahın feyz qapıları üzümüzə açılmışdır. Bu, dəfələrlə sınanmış və təcrübə edilmiş bir xüsusdur. Allahın, ürəyini iman nuru ilə işıqlandırdığı kəslər üçün bu, gözlə görülən və açıq-aşkar bir həqiqətdir.

 2- İnsanlar buludların arxasında qalan günəşdən faydalanmalarıyla birlikdə davamlı olaraq günəşin qarşısında mane olan buludların çəkilməsini və günəşin tamamilə ortaya çıxaraq, gözlər ilə görülməsini və daha çox faydalanılmasını gözləyərlər. Gaybet dövründə də ixlaslı Şiələr, hər an Hz. Mehdi  aleyhissələm 'ın zühur etməsini gözləyər və heç bir zaman ümidsizliyə qapılmazlar.

 3- Hz. Mehdi  aleyhissələm 'ı bu qədər əlamət və faydalarının olmasına baxmayaraq inkar etməyə cəhd edən kimsənin vəziyyəti, buludların arxasında olan günəşin varlığını inkar edən kimsəyə bənzər.

 4- Bəzən günəşin buludların arxasında qalması insanlar üçün daha faydalı ola bilər. Bu gün də Hz. Mehdi  aleyhissələm 'ın gaybette olmasının insanlar üçün bəzi faydaları ola bilər.

 5- Buludların arxasından çıxan günəşə, ancaq bəzi kəslər baxmağa müvəffəq olarlar Hz. Mehdi  aleyhissələm 'də gaybet dövründə bəziləri tərəfindən görülə bilər və ziyarətinə çatıla bilər.

 6- Günəş, hər kəsin faydalanması üçündür. Amma kor olan kimsə günəşin işığından faydalana bilməz. Hz. Mehdi  aleyhissələm 'ın varlığından, ürəyi kor olan kəslər xaricində hər kəs faydalanar.

 7- Günəşin işığı evlərə qabiliyyətləri, pəncərələrinin böyüklüyü və kiçikliyi nisbətində əks olunar. İnsanlar da, İmam  aleyhissələm 'ın hidayət nurundan öz qabiliyyətləri nisbətində faydalana bilərlər. Açıq havada olub da bədənini dörd bir tərəfdən günəşin işığına təqdim edən kimsə ilə günəşin işığıyla özü arasında maneələr olar olan kimsənin işıqdan faydalanmaları əlbəttə ki eyni nisbətdə ola bilməz. İnsan, bütün maneələri qaldırmalıdır ki, hidayət nuru onu dörd bir tərəfdən əhatə etsin ....

 Bu ana qədər etdiyimiz şərhlərdən bu nəticə ortaya çıxdı: İmamın lazımlılığı hökm bildirmək, dövlət qurmaq və həddləri tətbiq etmək kimi vəzifələrlə məhdud deyil. Müxtəlif mötəbər hədislərdən aydın olduğuna görə və mədəniyyət əhlinin dəyişməz bir qanun olaraq ortaq şəkildə ortaya qoyduqları üzrə qəti ilahi iradə gərəyi qeyb aləmiylə insanlar arasında vasitəs(n)i olması və ilahi feyiklərin məcrası olması üçün, davamlı olaraq bir günahsız İmamın (ariflərin təbirin tərəfindən İnsanı Kamilin) mövcudluğu bir zərurətdir. Necə ki " Yenabiu'l-Mevedde " kitabından nəql edilən hədisdə bu gerçək vurğulanmış və İmam Zeyn-ul Abidin aleyhissələm belə buyurmuşdu:

 " Əgər biz yer üzündə olmasaydıq, yer üzü üzərindəkiləri udardı. "

 Bir başqa hədisdə isə: " Yer üzü İmamsız qalmaz, əks halda yer üzü alt-üst olar. " şəklində bir təbir iştirak etmişdir.

 Bir başqa rəvayətdə isə Peyğəmbər əfəndimiz sallallahu əleyhi və alih belə buyurmuşdur: " Ulduzlar göy əhli üçün qurtuluş vəsiləsidir. Əgər onlar yox olsa göy əhli də yox olar. Mənim Əhli Beytim də yer üzündəkilər üçün aman və qurtuluş vəsiləsidir. Əgər Əhli Beytim olmazsa, yer üzündəkilər həlak olar. "

 Ayrıca, min aydan daha xeyirli olan Qədr gecəsində mələklərin endikləri kimsə, yer üzündəki günahsız İmamdır. Gələcək ilə qədər olacaq bütün işlər İmama təqdim edilər və beləcə etibarlılıq qazanar.

 Allah Təala Qədr surəsində belə buyurur:

 "Gerçək budur ki, biz onu (Quranı) Qədr gecəsində endirdik. Qədr gecəsinin nə olduğunu sənə bildirən nədir? Qədr gecəsi, min aydan daha xeyirlidir. Mələklər və Ruh, onda Rəblərinin icazəsiylə hər bir işdən ötəri enərlər..." Bu ayədə keçən "tenezzelu", "Enər" hərəkəti davamlılığı və hər Qədr gecəsində mələklərin yer üzünə endiyini ifadə edər. Rəvayətlərdə də açıqlandığına görə mələklər, kamil və nümunə olan insana, yəni Allahın vəlisi və hücceti olan İmama enərlər. Mələklərin enişinin səbəbi isə, o gecədə bütün işlərin hikməti uyğun olaraq açıqlanması, yazılması və təyin olunmasıdır. Bu gecədə millətlərin, dövlətlərin, xalqların və ürəklərin qədərləri təyin olunar. Həyat, ölüm, ruzi, xoşbəxtlik, sağlamlıq, bədbəxtlik və digər işlər də bu gecədə yazılar və təqdir edilər.

 Necə ki "Hər hikmətli iş o (mübarək) gecədə ayırt edilər; qatımızdan bir buyruqla verilən hər əmr."  ayəti kəriməsi də bu mənanı gücləndirər xüsusiyyətdədir. Bilindiyi kimi hikmətli işin ayırt edilməsi, onun bütün xüsusiyyətlərinin təyin olunması, ölçülərinin qoyulması və təqdir edilməsindən başqa bir şey deyil. Bu ayəti kərimənin əslində keçən "yufrəqu", "ayırt edilər" sözü də davamlılığı və ayırt etmə faktının hər il bu gecədə təkrarlandığını ifadə edər.

 Demək ki dünyada baş verən hadisələrdə bilmədiyimiz və tanımadığımız qeybi əllərin təsiri də söz mövzudur. Allahın tanınmayan vəliləri, vəzifələrini etməkdə və insanlara xidmət etməkdələr. Necə ki beləsi vəlilərin varlığı və insanlara xidmət göstərdikləri Qurani Kərimdə vurğulanmış və buna nümunələr sərgilənmişdir. Qısa bir müddət Hz. Musa aleyhissələm 'a yoldaşlıq edən və ona bilmədiyi şeylərin sirrini öyrədən və dillərdə Hz. Xıdır olduğu bilinən olan Allahın vəlisi, bunun bir nümunəsidir.

 Beləcə bir vəli qısa bir müddətdə həm Hz. Musaya faydası olmuş və bir sıra şeylərin hikmətini bildirmiş, həm də cəmiyyətə faydası olmuşdur.

 Bu vəli, dənizdə çalışan yoxsulların gəmisini, zorbalıqla hər gəmini ələ keçərən kralın əlinə düşməməsi üçün deşmiş və beləcə gəmini qurtarmışdır.

 Yenə mömin ana-atasını azğınlıq və küfrə məcbur edəcək olan uşağı öldürərək, həm uşağı bu pislikdən qurtarmış həm də ana-atasının imanını qorumuşdur.

 Və yenə atanın iki yetim uşağı üçün altında xəzinə saxladığı və yıxılmağa üz tutan divarı tikmiş və beləcə xəzinəni, uşaqların yetkinlik çağına qədər qorumuş və digərlinin əlinə keçməsini maneə törətmişdir.   Bu hadisəndə aydın olduğu üzrə, insanları hidayət etməyi vs. Xidmətləri vəlinin, İmamın, peyğəmbərin aşkar və
(islam kutubhanesinden goturulmushdur)

İNSANLIGA ÖRNƏK OLAN İNSAN

Yer üzündə həyatın necə meydana gəldiyini, hansı zamandan etibarən inkişaf edərək yayıldıgını hələ də heç bir elm adamı dəqıq müəyyənləşdırə bilməmişdir.Bəlkədə bu  kainatda həyatın sona çatmasına qədər davam edəcək və bəşəriyyət üçün açılması mümkün olmayan ecazkar bir sirr olaraq qalacaqdir.
Yer üzündə uzun zaman hökm sürən mütləq cansızlıqdan sonra özünə həyat verilən  varlıqlardan biri də insandır.İnsana can və həyat verilməklə yanaşı, onu digər canlılardan kəskin şəkildə fərqləndirən özəlliklər də verilmişdir.Bu fərqləndirici xüsusuyyətlərə əsasən insan,həyaqtını başqa canlılara nisbətən tamamilə fərqli şəkildə qurur.Digər canlılarin həyatı isə, istər fərdi olsun, istərsə də toplum tamamilə dəyişilməz qanunlara əsasən qurulur.
Hər bir canlı varliga da onun idrak etmediyi bir qüvvədən həyatını necə quracagı haqda dəyişilməz bir bilgi verilir.
Ona görə də insandan qeyri canlı varlıqlarda inkişaf, geriləmə, cəmiyyət ,əqidə ,təfəkkür kimi insana xass məfhumlar təsəvvür olunmur.Min illər  bundan əvvəl yaşamış bir bal arısının həyat tərzi ,iş və fəaliyyəti ilə zamanımızdakı bal arısınin iş və fəaliyyəti arasında heç bir fərq yoxdur.Onların toplum həyat tərzlərinə aid olan cəbri qanunlar her fərdə eyni şekildə məlumdur.Lakin insanın ictimai və fərdi həyatı agıl ilə dərk etmə və iradə azadlıgı ilə seçməyə baglı oldugu üçün digərlərindən fərqlənir.Bütün canlılarda oldugu kimi insanda da nəfs qüvvəsi vardır.Onun işi ələ gətirmək və sahib olmaqdan ibarətdir.Bu nəfs deyilən həqiqətin istər heyvanlarda, istərsə də insanda olsun muxtəlif qərizə və yönləri vardır.İnsan nəfsinə hakim olan agılin heyvan nəfsinə hakim olan agildan fərqi budur ki, İNSAN bu agılla yaxşını pisdən,gözəli çirkindən, azı çoxdan ,varlıgı yoxluqdan seçib ayirmaq üstünlüyünə malikdir.Agılın gösterdiyi yola tabe olmaq baxımından da insanın nəfsi azad buraxılmışdir.Bu keyfiyyətlərə sahib olduguna görədir ki,insan həyati həddən artıq çox yönlü və çox şaxəlidir.
Bu çoxyönlü və çox şaxəli ictimai və fərdi həyatda insan aglının bir sıra məlumatlara və bu məlumatlar əsasında tərbiyyə və yetişməyə möhtaclıgı hiss olunur.
İnsan həyatını bütövlükdə əhatə edən,ondan heç vaxt ayrı təsəvvür edilməyən yönü, onun inanc, vicdan və etiqad yönüdür ki,insan bunun əsasında tərbiyyə olunub gözəl bir əxlaqa sahib olmalıdır.İnsan həyatının hər sahəsində oldugu kimi dini vicdan və etiqad yönündə də həm təlimə ehtiyac duyulmayan fitri bilgilərə , həmdə öyrədilməyə möhtac olan bilgilərə ehtiyac duyulur.
Bu inkar olunmaz bir həqiqətdir ki , bəşərın böyük əxlaq və tərbiyyəyə malik olması,onun hansı inanc və etiqada sahib olmasından aslıdir.Əyər bəşərin inancı və etiqadı saf və dolgundursa,onun əsasında formalaşan əxlaq və tərbiyyə də saf və təmiz olacaq.Yəni əgər bəşərin Allah və qiyamət etiqadı düzgün olarsa onun əxlaq və mənəviyyatı da sabit və və saf olacaqdır.Bəşərin bütün fərdlərinin içində fitri olaraq allah hissinin mövcud olması və bu hissə heç bir sapqınlıga uymadan yiyələnmək və bunun əsasında gözəl əxlaq  və mənəviyyata sahib olmaq üçün onların mütləq araşdırma aparıb dogrunu əldə etmələri labüddür.İnsanların arayıb axtarmaga möhtac oldugu bu düzgün əqidə və əxlaqın" muəllimlərı kim olmalıdır"?sualının cavabına gəldikdə isə deməliyik ki,onlar bu sahədə insanların bilmədiklərini bilən,materiya üstü aləmdən xəbərdar olan və sahib olduqları elmdə zərrə qədə də olsun ixtilafları olmayan kəslərdir.Onlar bu bilgini elə bir mənbədən almalıdırlar ki, o qeybə mutləq bilgisi olsun və kainatda həyatın yardadıcısı olsun.Bu isə sonsuz bir bilgiyə sahib olan yaradıcıdır.Allah bu bigilərin mutləq mənbəyidir. Ondan sonra isə onun insanlar işərisindən seçdiyi ,gözəl bir əxlaqla tərbiyyə etdiyi, materiya üstü bilgilərlə bilgiləndirdiyi peygəmbərlər və onların haqq canişinləridir.Onlar həqiqətən ilahi elmlə elmlənmiş , onun əxlaqı ilə tərbiyyə və təzkiyyə olunmuş şəxslərdir.Çünki insan həyatının yaradıcısı Alla oldugu üçün onun həyatının müxtəlif sahələrinə ,onun daxili hiss və duygularına, ruhi və cismani sirrlərinə,dərdinə və dəvalarına da tam və dolgun olaraq Allahın agahlıgı vardır.Ona görə də düzgün əqidəni ceçib tabe olmaqda və gözəl mənəvi və əxlaqı dəyərlərə sahib olmaqda ,Allah və rəsuluna tabe olmayan insanlar həqiqətdə yolunu azmış,sapqınlıga düçar olmuş, batil inanc və əxlaqa yiyələnmış insanlardır.Bu yolu seçmiş insanlar istər istəməz əqidə və əxlaqa sahib olmaqda Allah və peygəmbərlərindən qeyrilərinin yoluna tabe olcaq,özlərində qeyri-düzgün və normal olmayan bir əqidə hasil etdiklərindən əxlaq və mənəviyyatları pozulmuş və fəsada ugramış bir toplumun ardıcıllarına çevrilmiş olacaqlar.Necə ki bu gün dünyamız əqidə və əxlaqi fəsad və böhrana ugramış,pozgun və nizamsız cəmiyyətlərin səhnəsinə çevrilmişdir.
Belə bir cəmiyyət heç bir nizama tabe olmadan , dünyada öz mənfur niyyətlərini həyata keçirmək üçün istənilən  cinayət və f itnəni   törətməkdən çəkinməyəcəkdir.Bugünki dünyamızda törədilən vəhşılıklər,pul və mənfəət qullarına çevrilən siyasətçilərin heç nədən çəkinmədən  etdikləri fitnə və fəsadlar,əsrlərdir bəşəriyyətə hakim olan zillətin,əqidə və əxlaq böhranının gündən-günə şiddətlənərək davam etməsinin nətisəsidir.Bəşərin hər bir fərdi bu əxlaq və mənəviyyat böhranının fəsadlarını düşünməli ,çıxış yollarını arayıb axtarmalıdır.Nicat və hidayət yolları isə göstərilmişdir.Allah insanlıga gözəl əxlaq və mənəviyyat aşılamaq üçün kitab və o kitabın göstərdiyi yollara tam bələd olan , əxlaq və mənəviyyat nümunəsi peygəmbərlər göndərmişdir.Qurtuluş və nicat   tapmagın mümkünlüyünü isə onlara  tabe olub,əxlaqlarına uymaqda qərarlaşdırmışdır.İnsanlıq bunlara uymadıqca qurtulmayacaqdır.
Allah çox aydın bir şəkildə öz müqəddəs kitabında buyurur:"QEYBİ bilən ancaq odur və öz qeybini heç kəsə aşkar etməz.Yalnız bəyənib seçdiyi peygəmbərdən başqa!Allah onların önündə və arxasında gözətçilər qoyar ki,peygəmbərlərinin öz rəbbinin göndərdiklərini (necə) təblig etdiklərini bilsin"(əl-cinn 26-28)
Bu ayə əqidə sahəsində düzgün etiqada yiyələnməkdəyalnız Allah və peygəmbərinə söykənməyin vacibliyini bəyan edir.Çünki danılmaz bir həqiqətdir ki insan etiqadının böyük bir hissəsi qeybi həqıqətlərlə baglıdır.Mütləq mənada qeybi bilən isə Allahdır.Allah da bu həqiqətləri insanlara düzgün çatdırmaq üşün öz peygəmbərinə öyrətmişdir.
Etiqadi məsələlərdə Allah kitabına və peygəmbər sünnəsinə söykənmədən həqiqətləri insanlara izah etməyə çalışan fəlsəfi və ideoloji məktəblərin isə elmləri  məhdud oldugu və materiya üstü bilgilərdən xəbərsiz oldugu üçün  əksər rəy və nəzərləri zənn və ehtimal üzündən olacaqdır.Oların fikir vıə nəzərlərinə uymuş bir toplumun inanc və əqidəsi də zənnə və gümana söykənən qəti olmayan bir inanc olacaq.Əqidədə oldugu kimi əxlaq sahəsində də ALLAH kimə tabe olcagımızı müəyyən etmiş və əzəz peygəmbəri Muhəmməd(S)ə xitab edərək buyurmuşdur:"(Ey Peygəmbəp)həqiqətən sən çox böyük bir əxlaq üzərində göndərilmisən".
Deməli peygəmbərimizin əxlaqı,rəftarı və davranışı ən üstün, ən gözəl və butün nöqsan qusurlardan arınmış bir əxlaq və davranışdır.İnsanlara nicat verəcək , pozgunluq və  mənəvi  böhrandan xilas edə biləcək əxlaq da elə budur.Çünki peygəmbər nəfsini ilahi iradəyə tabe etmiş və bir an belə onu öz ixtiyarına buraxmadıgı yeganə şəxsiyyətdir.Ona görə də onun pak nəfsi ilahi ilahi sifət və keyfiyyətlərin göründüyü və zahir oldugu yer olmuşdur.Bu pak nəfs Allahın sevdiyi və bəyəndiyi bütün gözel sifətləri qazanmış və nəfsə xoş gələn, lakin ALLAHIN qəzəbləndiyi bütün çirkin və rəzalət sifətlərindən də tamamilə arınmışdır.Ona görə də bəşəriyyətin yetişə biləcəyi ən üstün dəyərlərin, humanistliyin, ulviliyin,kəramətin, dogrulugun,ədalətin,comərdliyin ,empati duygusunun (empati duygusu, qarşı tərəfi hissetmə , özünü onun yerinə qoya bilmə və davrandıqda onun duygularını nəzərə alaraq hərəkət etmə duygusuna sahib olmaya deyilir) yeganə mənbəyidir peygəmbər əxlaqı.
Kim peygəmbərin bu gözəl əxlaqı ilə əxlaqlanmışsa, sanki Allahın əxlaqı ilə əxlaqlanmışdır.Çünki Allah oz kitabında "kim peygəmbərə tabe olarsa, allaha tabe olmuşdur" deyə buyurur.
Həmin ulvi əxlaqdır ki,tarixin ən qaranlıq və cahiliyyət dönəmində,əxlaqsızlıq və fəsad girdabına bürünmüş dönməz, inadkar və nadan  bir qövmün içərisindən öz əxlaq və mənəviyyatı ilə  bütün bəşəriyyətə örnək olan insanlar tərbiyyə edib çıxartdı.Əli,Əbu-zər,Əbu-dərda,Miqdad,Abdullah ibni MƏSUD ,Bilal Həbəşi həmin əxlaq və tərbiyyənin yetişdirdiyi insanlardır ki,sonralar minlərlə ,milyonlarla insanın  müəllim və mürəbbisinə çevrildilər.Bu gün bəşəriyyət bunu unutmamalıdir.Bu gün də həmin cəhalərt, fəsad və əxlaq böhranı davam edir və özünün ən son həddinə çatmaqdadır.Peygəmbərin tarixini bilmədikcə,onun həyatını tədqiq edib ,əxlaqına yiyələnmədikcə nə bir fərd ,nə də ki bir cəmiyyət dəyər və imtiyaza sahib ola bilər.Ona görə də Allah diqqətimizi əziz PEygəmbərə dogru yönəltmək üçün quranin əzhab surəsində belə buyurur:"Həqiqətən Allah peygəmbərində sizi üçün,ALLAHA və qiyamət gününə ümid bəsləyənlər və ALLAHI çox zikr edənlər üçün gözəl örnəklər vardır".
Biz Allahın yardımı ilə gələcək yazılarımızda bu gözəl əxlaqi örnək  və nümunələri möhtərəm oxucularımısza təqdim edəcəyik. Peygəmbəri sevib onun yoluna tabe olanlara Allah yardım etsin!