ORUCUN HIKMETLƏRI HAQQINDA BIR NEÇƏ SÖZ

Orucun hikmetleri haqqinda bir neçə söz.
İslamda insanın və cəmiyyətin tərbiyyəsi, yetişib inkişaf etməsi üçün ibadətlər çox önəmli bir yer tutur.Dinimizdə bizlərə vacib edilmiş hər bir ibadət növünün də insanın tərbiyyəsi və təzkiyyəsi(paklanmaq) üçün özünəməxsus bir rolu vardır. Hər ibadət növü özünə uyugun bir cəhətdən insanın ucalmasına ,inkişafına, paklıgına xidmət edir.Bu ibadət növləri arasında orucun yerinin xüsusi qeyd etməyimiz lazımdır.Çünki oruc digər ibadətlər kimi insanın tərbiyyəsinə xidmət etdiyi kimi, həm də insanın bu ibadət içərisində hər saat hər dəqiqə sınanması ,imtahan olunması deməkdir. Oruc başqa ibadətlərdən fərqli olaraq insanın butun gününü əhatə edən bir bir ibadət əməlidir ki, insanı gün ərzində ibadət halında qalmasını təmin edir və bu müddət ərzində günahlardan və nəfsani rəzalətlərdən uzaq qalmasını ondan tələb edir. Yəni oruc tutmuş insan bu əmələ niyyət etməklə artıq ibadət halına daxil olur, orucunu iftar edən ana qədər də hər saniyəsi və dəqiqəsi ilahi dərgahda ibadət hesab olunaraq qeyd olunur.Bu cəhətdən oruc ibadətlər arasında misilsiz məqama sahibdir. Çünki orucdan başqa heç bir ibadət insanın butun saatlarını və anlarını əhatə etmir. Hər ibadətin bəlli vaxtı vardır ki, o vaxtda icra edtdikdən sonra insan ibadət halından xaric olur. Lakin oruc bu cəhətdən istisna məziyyətə sahibdir. Ona görə də oruc tərbiyyə və təzkiyyə etmə baxımdan daha güclü bir təsirə malik olan bir əməldir.Digər bir cəhətdən oruc başqa ibadətlərdən fərqli olaraq bilavasitə insanın nəfsinin ram edilməsi və konrtola alınması ilə baglıdır. Oruc qədər heç bir əməl nəfsi konrola almada bu qədər yetkin təsirə malik deyil. Çünki oruc ibadətilə birlikdə insan nəfsinin tərbiyyəsi ilə əlaqədar bir sıra şərtlər cəbri olaraq həqiqət tapır və nəfsi yönləndirir.Əvvəlcə bilməyimiz lazımdır ki, oruc ibadəti bilavasitə insanın əza və orqanlarına aid olan ibadətdir.Yəni bəndə oruc oldugu zaman onun əza və orqanları bəlli şərtlər və sərhədlər daxilində fəaliyyət göstərmək məcburiyyətində qalır.İnsan nəfsinin tərbiyyə olunun yetkinləşməsi üçün də əza və orqanların bəlli sərhədlər içərisində fəaliyyət göstərib həddlərini aşmamaları lazımdır. Çünki əza və orqanlar nəfsin tabeçiliyində olan alətlər və silahlardır ki, nəfs onlar vasitəsi ilə özünü göstərir.Bu əza və orqanlar müəyyən sərhədlər daxilində fəaliyyət göstərmədikdə nəfs həddi aşıb təcavüz etməyə meyl edər. O zaman nəfsin əsgərləri olan göz,qulaq,əl ,ayaq,qarin, fərc (cinsiyyət orqanı) və. s. orqanlar təcavüzə meyl edərək nəfsi təhlükələrə atıb məhv edirlər.İnsan üçün əza və orqanların bu cür təcavüzlərinin qarşısını almaq bəzən mümkün olmur.Çünki nəfs bu əza və orqanlar vasitəsi ilə icra olunan ləzzətlərə şiddətli bir şəkildə ehtiyac duyur.İnsan isə agıl vasitəsi ilə təcavüzə gətirib çıxardan bu ləzzətlərin ardında olan nəfsi kontrol edib itaətə gətirməkdən aciz qalır. Çünki agıl bu hədsiz ləzzətlərin insan üçün fəlakət gətirici oldugunu bilsə də bunun qarşısını necə alacagını bilmir və sonun nəfsin istəklərinə tabe olaraq, orqanların həddini aşmasına göz yumur. Ona görə də aglın nəfsin istəkələrinə qalib gəlib vücüda hakim kəsilməsi üçün bir sıra cəbri təmrinlərə(uygulamalar) ehtiyacı vardır.Bu isə Allah tərəfindən vacib olaraq qərarlaşdırılmış və əməl olunması agıl tərəfindən mütləq oldugu anlaşılan ibadətlərdən başqası ilə mümkün deyil.Çünki agıl ibadətlərin Alllah tərəfindən gəlib itaət olunmasının vacibliyini təsdiq etdikdən sonra nəfsin tabe olmaqdan başqa çarəsi qalmır.Belə olduqda nəfsə itaətə gəlmək xoş olmasa da agıl bunun ona qaçılmaz bir yol odugunu göstərir.Ona görə də Allah bəzi inadətləri, o cümlədən orucu bizə vacib olaraq qərarlaşdırıb.Çünki bir ibadət kimi orucun şərtləri, bilavasitə insanın əza və orqanlarının sərhədlənməsi və bununla da nəfsin bu sərhəd içərisində paklanıb ucalması ilə baglıdır.Beləliklə, insan bu ibadəti ixtiyari seçməklə ,cəbri təzkiyyə metodları ilə nəfsi mühafizə edərək təqvaya çatır. necə ki Allahu təala quranda bu ibadətin təqvaya vəsilə olmasını bəyan edərək buyurur:"EY İMAN GƏTİRƏNLƏR ORUC SİZDƏN ƏVVVƏLKİ ÜMMƏTLƏRƏ VACİB EDİLDİYİ KİMİ SİZƏ DƏ VACİB EDİLDİ Kİ, BƏLKƏ TƏQVA SAHİBİ OLASINIZ"

Namazın hikmeti haqqında bir neçə söz

Bizim dünya həyatımız anların, saatların, günlərin, ayların və illərin ardıcıllıqla bir-birini əvəz etməsindən ibarətdir.Bu dünyada biz öz vucudumuzu zaman və məkan dəyişmələrinin içərisində görürük ki,həmin dəyişmələr, bizim cismimizin və ruhumuzun dəyişərək haldan-hala düşməsində önəmli rol oynayir.Zaman və məkanın insan həyatında çox önəmli olması ilə yanaşı, zaman və məkan içərisində baş verən hadisələrin, vəziyyətlərin, halların və nəfsi keyfiyyətlərin də onun vücudunun hansı məziyyətlərə sahib olub təkamülə yetişməsində çox əhəmiyyətli rolu vardır.Ona görədə zaman və məkan içərisində qərarlaşan insan üçün daha əhəmiyyətli olan onun bu gerçəklik içərisində hansı keyfiyyətlərlə özünü göstərməsidir. Çünki insan zamanda və məkanda varlıgı gerçəkləşən bir cansız və hərəkətsiz bir varlıq deyildir, əksinə insan davranışı,hərəkətləri ,düşüncəsi və ruhu keyfiyyətləri ilə zamana və məkana anlam verən ,onu mənalandıran,ona zinət verib dəyərləndirən bir varlıqdır.Əyər insana məqsədsiz,hərəkətləri və davranışları qayəsiz,yaşayışında düşüncənin və tədbirin heç bir müdaxiləsi olmayan şüursuz bir varlıq kimi baxsaq o halda onun üçün nə zamanın nə də məkanın bir dəyəri olmayacaq. Həqiqətdə O, yaşayışında günləri bir-bir ötüşdürmək və məkanları dəyişməklə məşgul olacaq ,onun üçün müəyyənləşdirilmiş zaman və məkan hissəsi tamama yetdikdə də onlardan fayda əldə etmədən sərgərdan bir halda ayrılacaqdır.İnsanın yaşadıgı anlarının, dayandıgı yerlərinin onun üçün faydalı olub ,onun yaşayışına məna verməsi üçün onun bu həqiqətlər içərisində hansı fikir və ruhi hallarla həyat sürməsi çox vacib bir məqamdır.İnsan üçün dünya həyatında çoxcəhətli,çoxşaxəli və bir-birinə zidd olan müxtəlif hallar ,durumlar,vəziyyətlər və xüsusiyyətlər mövcud ola bilər.Lakin bütün bu çoxcəhətli və təzadlı hallar və xüsusiyyətləri ümumi olaraq iki istiqamətə ayırmaq mümkündür. Birinci hal, insanın agıl və idrakla rəbbini tanıyaraq həyatını onun müəyyən etdiyi istiqamətə dogru quraraq buna uygun bir vəziyyət və hal içərisində var olmasıdır.
İkinci hal isə insanın həyatını həvayi-nəfsdən qaynalanan , agıl və məntiqə zidd olan istəklər istiqamətində qurmasıdır ki, bu da şeytanın ilham etdiyi bir yol olub insanı uçuruma sürükləməkdədir.Bu yola uygun da insanın dünyada durum və vəziyyətləri vardır ki,ona şeytani və nəfsani hallar demək mümkündür.
Lakin insana dünya həyatı ilə mükəlləf edilib bu dünyayə göndərildiyi zaman onun birinci bəyan etdiyimiz hala sahib olması məqsəd kimi ona rəbbi tərəfindən ilham edilmiş, ona uygun da hallar və vəziyyətlərə yiyələnməsi tövsiyyə olunmuşdur. Ona görə də insanın bu dünyada ən üstün halı özünü rəbbinin huzurunda hiss edərək onun bəndəçiliyini icra etdiyi durumudur.Bu hal insan qəlbinin ən üstün halıdır.Çünki bu hala sahib olduqda insan çoxlu sıxıntılardan qurtarır və zənginlik səadətinə qovuşur. Çünki ən böyük səadət zənginlikdir.Lakin bu zənginlik mal, güc və qüvvət çoxlugundan ibarət bir zənginlik deyil, bu Allahdan başqa bütün dayaqlardan insanı ehtiyacsız edən bir qəlbin zənginliyidir ki, yalnız ona qul olmaqla əldə edilməsi mümkündür.Bu qulluq Allahla bəndəçilik rabitəsini qurmaqdır.Onunla bəndəçilik rabitəsini qurmaq üçün ən dəyərli əməl namazdır.Çünki ALLAHLA rabitə yalnız insanın qəlbi ilə mümkündür ki, bu isə rəbbin qəlbdə zikr olunub yad edilməsi ilə həqiqət tapar.Qəlbdə Allah zikr olundugu anlarda da qəlb sıxıntılardan qurtarıb rahatlıq tapar,çünki, Allahdan qeyri önəm verdiyi dayaqlar,güclər,maddi güvənclər hamısı yox olub gedər. Allahın huzurunda dayanmaq ,onu tez-tez qəlbində yad etmək onu məxluqata möhtaclıq hissindən qurtararaq çox zəngin və ehtiyacsiz bir insana çevirər.Zənginlik və Allahdan qeyrisindən ehtiyacsızlıq duygusu da qəlbin ən mutməin və aram bir vəziyyətidir. Bu neməti və səadəti də insana nəsib edən əməl namaz ibadətidirki,Allah bu əməlin önəmi haqqında belə buyurur: “Məni yad etmək üçün namazı bərpa edin ,həqiqətən Allahı yad etməklə qəlblər aram olar”. Deməli, namaz bizim qəlbimizin təmir olunması və onun dagıntılardan mühafizə olunmasıdır.Əyər bir bəndə bu əməldən uzaqdırsa və ya onu tərk etmişdirsə qəlbini düşmən oxlarına nişangah qəarar vermişdir.Namazı tərk etmiş qəlb hücumlar nəticəsində viran olmuşdur.Həyat isə abad olan bir yerdə mümkündür, viran olmuş bir yerdə deyil.!