NAMAZ NƏFSIN PAKLANMA VASITƏSIDIR.

Təzkiyeyi Nəfs vasitəsi: Namaz

İnsan, çox uca şəfqətli yaradanı qarşısında çox gücsüz bir varlıq sayılır. Bu naçiz məxluqu bənzərsiz Allahın əzəməti ilə uygunlashdiran isə namaz və duadır. Namaz, Canın Canan qarşısındakı huşusunun göstəricisidir. İnanın könülünü quru buludlar və kədərlər örtdüyündə yalnız eşq mehrabında qılınan namazın xoş qoxusu insanı hüzura qovuşdurarkən Allahı xatırladan gözəl çiçəkləri, könül bağçasında yaşıllaşdırır. Namaz, İlahi rəhmətin əngin dənizindəki insan niyazının coşğulu əks olunmasıdır. Ucalıgın çətinliklərlə dolu yolu ancaq eşq ilə çırpınan namazın qanadları ilə uçaraq qət edilə bilər. Niyə namaz qılırıq, sualı hər kəsin zehinini qarışdırır ola bilər. Maddi həyatın gündəlik problemləri bir çox zaman insanları sıxarkən, kədərləndirir. Bu vəziyyətlərdə insan əmin və bir o qədər dinc bir mühit arzulayır. Bu istəklərə qovuşmaq üçün hər kəs bir şeylərə sığınır, bəziləri oxuyarkən, bəziləri musiqi dinləyir, digərləri isə bəlkə də tək qalaraq problemlərinə həll axtarır. Lakin bunların təsiri daimi deyil. İslam həyatın keşmekeşleri və problemlərindən xilas olmaq üçün hər vaxt axmaqda olan dum-duru bir bulaq insanlara təqdim edir. Bu bulaqda könüllər və ruhumuzu yuyub duruladığımız təqdirdə sonsuz güvən və paklığa çatarıq. Bu abi- həyat, namaz Allah ilə əlaqə yaratmaqdır. İngilis araşdırmaçı Henry Lenk, 10 mini aşan günahkar və depressiya keçirən insan üzərinə etdiyi araşdırma nəticəsində belə deyir: İndi insanların həyatındakı dini inancların təsiri və əhəmiyyətini indi çox yaxşı anlayıram. Etdiyim bütün təcrübələr və təhlillərdə əhəmiyyətli bir mövzuya çatdım, o da dini inanclara bağlı olanlar və ya davamlı ibadət məkanlarında olanların uca bir şəxsiyyətə sahib olmalarıdır. Amerikada sinir xəstəlikləri mütəxəssis doktor Edwin Fredrik Pawzer belə deyir:
Biz, dünyanın ən tanınmış və ağıllı həkimlərinin müalicəsindən aciz qaldıqları bir çox hadisə ilə qarşılaşırıq. Lakin söz mövzusu xəstələrin yaxşılaşmasındakı ən əhəmiyyətli faktor, bir möcüzə yaradan onların Allah ilə olan əlaqələri və etdikləri dualarıdır.

Başqa bir ifadə ilə namaz qılmaq və bunu gündə bir neçə dəfə təkrarlamaq insanın ruhunu sakitləşdirən və hüzura qovuşduran ən təsirli proqram olduğu xüsusilə namaz qılanlar üçün çox açıq bir mövzudur. Əslində ağılın insanın şəxsiyyətini ortaya çıxardığı kimi namaz da insanın mənəvi ehtiyaclarını qarşılayır. Buna görə İslam peyğəmbəri Hz. Məhəmməd (səv) namazı, göz bəbəyi olaraq təriflərkən belə buyurur: Hər şeyin bir çöhrəsi var, dinin də çöhrəsi namazdır. Bu çöhrənin gözəlliyi və camalını qorumağa çalışın. Hədislərdə də izah edildiyi kimi namaz vaxtı yaxınlaşdığında Rəsulullah (səv) belə buyururmuş: Ey Bilal, bizləri namazla hüzura qovuşdur. Ayrıca Nəbiyi Əkrəmin kədərləndiyində namaz qılaraq Allahdan kömək dilədiyi də izah edilir. Namaz qılaraq ürəklərin gözəlləşdiyi və yaxşılıqlara alışdığı bir mühitə yaxınlaşılır. İnsanoğlu namaz qılarkən müqəddəs İlahi gücə bağlanır, könülü və ruhu gözəlliklərə doğru olan bir hərəkətin başladığını hiss edir. Quran Kərim namazın, insanları bütün pis hərəkətlərdən saxladığı və cinayət törətmə mühitini azatdığını ifadə edir. Buna görə din alimləri namazı, eqoist istəklərlə mübarizə üçün ən möhkəm dayaq, iradənin gücləndirilməsi üçün ən böyük təcrübə olaraq ifadə edirlər. Əslində namaz, təmizlik, dəstəmaz almaq, əllər və üzü yumaq, dişləri fırçalamaq və təmiz paltarlar geymək kimi gözəl sifətlərlə insanda kök salır. Hər nə qədər namazın sözləri və hərəkətlərinə diqqət yetirilsə, könülü şəffaflaşdırma və cilalanılmasında bir o qədər daha təsirli olur. Ayetullah Seyid Əli Xamenei xalq və səlahiyyətlilərin diqqətini namazın əhəmiyyətinə çəkərək belə deyir: Bu uca vəzifədə özümüzü hesaba çəkməli və sınamalıyıq. Bir bağbanın müvəffəqiyyətini sınamaq, yetişdirdiyi meyvələrin keyfiyyətinə bağlıdır. İnsanı yetişdirən bu vacib çağlayan bir bulaq kimi hər kəsin həyat və könülünü ümidin təzə çiçəkləri ilə bəzədiyi zaman müsbət nəticələr əldə edilər. Təbii ki namaz qılmaq, məkanın qəsb yolundan qazanılmaması, namaz qılanın təmiz paltar geyməsi və başqalarının haqqlarına riayət edilməsi kimi digər bir çox şərtə bağlıdır. Bu şərtlərin hər biri də insanı digərlərin məhrəmiyyətinə toxunmaga maneə törədir. Bu mövzu namazın ictimai əlaqələrin yaxşılaşmasında, ayrıca həyatın hər ölçüsündə ədalətə diqqət yetirilməsindəki təsiri gözlər önünə çəkir.
(tibyan.net)

İNSANI ALLAHTANIMA VƏ DİN HAQQINDA ARAŞDIRMA ETMƏYƏ VADAR EDƏN SƏBƏBLƏR

Birinci Dəlil:

Fitrətdən qaynaqlanan  araşdırma  şüuru

İnsanı Allah Təalanı tanımaya və onu bu kimi mövzularda araşdırma etməyə məcbur edən şey, onun öz yaradılışı və fitrətidir. Başqa bir deyişlə insan ağılı öz zatində olan meyillərlə bu cür araşdırmalara girmiş və girmək məcburiyyətindədir də.

O meyillərdən biri, insanın  araşdırma şüuruna sahib olma instinktidir. Bu instinkt istisnasız hər insanda vardır. İnsanoğlu dünyaya gəldiyi andan etibarən ətrafında olan varlıqların nə olduqlarını, onların və özünün necə meydana gəldiyini və sonunda nə olacaqlarını anlamağa çalışar. Bunu qavramaq onun üçün ən böyük məqsəd sayılmaqdadır. Bu instinkt də uşaqlıqdan insanda oyanmağa başlar. Uşağın ata və anasını sual yağışına tutması, həqiqətdə  bu instinktin məcbur etməsi nəticəsidir. Əlbəttə bu instinkt hər şəxsdə var olmasına baxmayaraq, bütün insanlarda bərabər dərəcədə olmaya bilər və hər dövrdə iş sahəsini dəyişə bilər. Məsələn, uşaqlıq yaşlarında uşağı sadə şeyləri öyrənməyə məcbur edən bu instinkt, daha sonraları dərinləşərək insanı daha dərin və ağır şeyləri bilməyə məcbur edər. İşdə insanı Allah Təalanı tanımaya və bu kimi mövzularda araşdırma etməyə  cəlb edən ən böyük faktor da bu duyğudur. Çünki, qavrayış səviyyəsi yüksələn hər insanın zehinində bu dəfə; "Mən nəyəm? Bu aləm nədir? Haradan gəldik? Bizi var edən biri varmı? Hara gedəcəyik?" kimi suallar doğular və bunlara müsbət və ya mənfi bir cavab tapana qədər rahatlıq tapa  bilməz. O halda insan ağılı, yaradılışı gərəyi Allahı axtarmaq məcburiyyətindədir.

İkinci Dəlil:

Mümkün zərərdən qaçınma duyğusu

İnsanı bu sahədə araşdırmaya məcbur edən ikinci bir faktor da, yenə insanın öz yaradılışında olan mümkün zərərdən qaçınma və ola biləcək bir faydanı əldə etmə duyğusudur. Yəni, insan ağlı, doğuşdan hər hansı bir zərər ehtimalı olduğunda, xüsusilə də əhəmiyyət veriləcək bir zərər olduğu söz mövzusu isə, onu önləyici tədbirlərə baş vurar. Ola biləcək bir faydayla qarşılaşınca da onu əldə etmə yollarını araşdırar. Bu duyğu və ağılın bu hökmü hamımızda var. Məsələn, ola biləcək bir zəlzələ və ya sel qarşısında tədbir görməmiz və ya səhlənkarlıqdan ötəri əldə olunacaq bir faydanı qaçırdığımızda özümüzü qınamamız, bu duyğudan və ağılın bu hökmündən qaynaqlanar.

Bu duyğuya sahib olan insan, bir sıra çox möhtərəm, sadiq, dürüst və son dərəcə üstün ağıl və məlumat sahibi olan insanların, Allah tərəfindən göndərilən peyğəmbər olduqlarını iddia edərək, insanları Ona iman gətirib, Onun əmrlərinə itaət etməyə dəvət etdiklərini, Ona inanıb itaət edənlər üçün böyük mükafatların, kafir olub üsyan edənlər üçün də böyük və acı  verici əzabların olduğunu irəli sürdüklərini, üstəlik həm onların özlərinin bu yolda sabitqədəm olduqlarını, həm də doğru, ağıllı, məlumatlı kəslərin onlara iman edib uyduqlarını gördüyündə, istər istəməz içərisində onların sözünün doğru ola biləcəyi ehtimalı doğular və bu səbəblə öz yaradılışında olan bu duyğunun gərəkcəsi ilə ağlı, ona bu mövzuda lazım olan araşdırmanı edib tədbirli olmasını əmr edər. İşdə bu duyğu, insanı xüsusi olaraq Allah Təbarəku və Təala, ümumiyyətlə də din haqqında araşdırma etməyə məcbur edən, insanın öz yaradılışından qaynaqlanan ayrı bir faktorudur.

Üçüncü Dəlil:

Təşəkkür Duyğusu

İnsanı Allah Təalanı tanımaya sövq etdirən bir başqa faktor da, insanın yaxşılıq qarşısında minnətdar olma duyğusu və insan ağılının, hər yaxşılıq və nemət qarşısında yaxşılıq edənə və nemət sahibinə təşəkkür etmənin lazımlılığına dair olan hökmüdür. Beləki  bu duyğu və ağılın bu hökmünün gərəkçəsi olaraq, hər insan özünə edilən yaxşılıq qarşısında minnət duyaraq  yaxşılıq edənə təşəkkür edər.

Digər yandan insanoğlu, dünyaya gözünü açdığı andan etibarən özünün faydalanması üçün hazırlanan nemətlərin sayılmasının qeyri-mümkün olduğunu görər və istər istəməz sahib olduğu bu duyğu gərəyincə ağılı, ona bu nemətlərin sahibinə təşəkkür etmə əmrini verər. Nemət sahibini tanımadan da ona təşəkkür etmək mümkün olmadığından; ağılı onu bu nemətləri özü üçün hazırlayanı tanımaq və bu mövzuda araşdırma etmək məcburiyyətində buraxır.  Beləliklə insan nemət sahibini tanımaq üçün  araşdırmaya başlayar.

Buna görə, insanın Allah Təalanı tanıma istəyi və ümumiyyətlə dini araşdırması onun öz ağılından və fitrətində olan duyğulardan qaynaqlanar.

Beləcə bəzi materialistlərin irəli sürdükləri; "İnsanı din mövzusunda araşdırmaya dogru çəkən və dinə yönəldən bir sıra xarici faktorların olduğuna" dair görüşlərinin batil olduğu ortaya çıxmaqdadır. Lakin biz yenə də aşağıda onların irəli sürdükləri faktorları ələ alaraq qısaca araşdıracağıq.

(1)- İxlas Surəsi

(2)- Hədid: 1-3

(3)- Həşr: 22-24

(4)- et/ət-Tövhid: s. 25

(5)- uyuni əxbarı rıza s. 99, Bihar-ül Envar c. 3 s. 10

QEDİRİ XUM HADİSESİ

İslami ibadətlər arasında həcc mərasimi özünəməxsus bir yer tutur. Bu ibadətin müsəlman ümməti üçün çox böyük əhəmiyyəti vardır. Bu, müsəlman ümmətinin birliyini, ülfətini təmin edən yeganə mərasimdir. Hər ildə bir dəfə olmaqla dünyanın müxtəlif nöqtələrindən müsəlmanlar Allah evini ziyarət etmək məqsədilə bu müqəddəs torpağa gəlir və həcc ibadətlərini yerinə yetirirlər. Həccmərasimi müxtəlif nöqtələrdə yaşayan, müxtəlif milliyyətə və dilə mənsub olan xalqların islami ümmət halında birliyini əməli olaraq göstərən bir ibadət növüdür. Həcc mərasiminin tarixi Həzrət İbrahim ilə bağlıdır. Həzrət İbrahim Kəbə evini bina etdikdən sonra öz ümmətinə bu evi ziyarət etməyi əmr etdi. Ondan sonra onun peyğəmbərliyini qəbul edən millətlər hər il həcc mərasimi keçirməyə başladılar. Lakin əsrlər keçdikcə Hicaz və onun ətrafında olan məntəqələrdə bütpərəstlik və başqa batil dinlər yayıldığı üçün bu qeyri-islami əqidələr həcc mərasiminə də müəyyən təsirlər etmişdir. Bütpərəstliyə aid olan bir çox adət-ənənələr artıq həcc əməllərinə də sirayət etmişdir. İslam zühur etdikdən sonra Həzrət Rəsuli-Əkrəm (s) həcc ziyarətində olan bidətlərlə mübarizəyə başladı. Həzrət bu bidətləri tamamilə aradan götürmək məqsədilə hicrətin 10-cu ilində həcc mərasimini yerinə yetirmək üçün Mədinədən Məkkəyə doğru hərəkət etdi. Həmin il Peyğəmbər həcc mərasimini müsəlmanlarla birlikdə yerinə yetirdi. Bütün bidətlər aradan götürüldü. Müsəlmanlar həcc əməllərini kamil şəkildə Həzrət Rəsuli-Əkrəmdən öyrəndilər. Həcc mərasimi tamam olduqdan sonra Peyğəmbər həzrətləri yenidən Mədinəyə qayıtmağa üz tutdu. Peyğəmbərin karvanı Cuhfə vadisinə çatdıqda Qədiri-Xum deyilən bir məntəqədə Həzrət Cəbrayıl Peyğəmbərə nazil oldu və "Maidə” surəsinin bu ayəsini, "Ya Peyğəmbər! Rəbbin tərəfindən sənə nazil olanı insanlara çatdır. Əgər çatdırmasan, Allahın risalətini tamamlamamış olarsan. Allah səni insanlardan qoruyacaq”.
Həzrət Rəsuli-Əkrəm (s) 23 il İslamı təbliğ edib, Quranda nazil olmuş şəri qanunları insanlara bəyan etdikdən sonra bu ayənin nazil olması çox ciddi bir məsələnin insanlara çatdırılmasının lüzumunu Peyğəmbərə anlatdı. Deməli, çatdırılması lazım olan bu əmr digər ilahi əmrlərdən tamamilə fərqli, ictimai və siyasi baxımdan çox əhəmiyyətli idi. Eyni zamanda bu əmrin çox əhəmiyyətli olması, onun son dərəcə ehtiyatlı və qorxulu bir əmr olduğunu da bəyan edirdi. Göründüyü kimi, Allah bu ayədə Peyğəmbərindən bu əmrin müsəlmanlara çatdırılmasını tələb edir və əgər çatdırılmadığı təqdirdə onun öz risalətini tamamlamamış olduğunu vurğulayır. Əvvəlcə biz Allah tərəfindən çatdırılması tələb olunan bu əmrin hansı bir əmr olduğunu bilməliyik. Ayənin nazil olma məqamına və əhatə etdiyi məzmuna baxsaq, görərik ki, ayə hər hansı bir şəri məsələnin və ya əxlaq və ibadət növünün çatdırılmasından xəbər vermir, çünki Peyğəmbərimiz 23 illik təbliğatı nəticəsində şəri məsələləri, fərdi və ictimai ibadət növlərini müsəlmanlara çatdırıb bəyan etmişdi. Müsəlmanlar da bu şəriətə tabe olub, öz fərdi və ictimai ibadətlərini yerinə yetirirdilər. Allah-Taalanın yenidən Peyğəmbərə ayə nazil edərək şəri və ibadi məsələləri müsəlmanlara çatdırmasını təkidlə tələb etməsinin heç bir mənası yox idi. Ayədə "Ya Peyğəmbər əgər bunu çatdırmasan, öz risalətini tamam etməmiş olarsan” – ifadəsi də bunun şəri və ibadi məsələlərdən olmamasını göstərir, çünki əgər şəri ibadi məsələlərin çatdırılmasına aid olan bir ayə olsaydı, ayədə bu ifadənin gəlməsinin heç bir mənası olmazdı, çünki Peyğəmbərimiz 23 illik risaləti dövründə şəriət hökmlərini xalqa çatdırmışdı. Buna görə də "Ya Peyğəmbər, əgər bu əmri xalqa çatdırmasan, öz risalətini tamamlamamış olarsan” kəlməsi sübut edir ki, ayədə çatdırılması vacib olan məsələ müsəlmanların bilmədiyi ciddi bir məsələ idi. Ayənin sonunda "Ya Peyğəmbər, Allah səni insanların şərindən qoruyacaqdır” ifadəsinin olması da, bunun şəri hökmlərə aidiyyatının olmamasını açıqca bəyan edir, çünki şəri hökmlərin çatdırılmasında Peyğəmbərə qarşı heç bir çətinlik və qorxu üz verməmişdir. Əksinə, müsəlmanlar hamılıqla Peyğəmbərin əmr etdiyi bütün fiqhi və şəri qanunlara tabe olmuş və bu barədə o Həzrətə qarşı etiraz etməmişlər. Deməli, şəri məsələləri çatdırmaqda Peyğəmbərimiz təhlükə və qorxu ilə üzləşə bilməzdi. Lakin biz tarixi mənbələrə və təfsir kitablarına müraciət etsək, bu ayənin nazil olma səbəblərini və məqsədini aydın şəkildə görərik. Əslində ayə nübüvvət həqiqətinin davamı və təkmili olan imamət məsələsini bəyan edir, çünki Peyğəmbərdən sonra ümmətə başçılıq edəcək bir rəhbərə cəmiyyətin ehtiyacı var idi. Həmin rəhbər ümmət arasında Allah tərəfindən təyin olunmuş imamdır ki, Peyğəmbərdən sonra ümmətə rəhbər olmalı, onun risalətinin təbliğini öz öhdəsinə götürməlidir. İlahi qanunları çatdırmaq üçün peyğəmbərlərin göndərilməsi Allah tərəfindən seçildiyi üçün onların canişinləri də Allah tərəfindən təyin olunmalı idi. Deməli, Qədiri-Xumda Peyğəmbərimizə nazil olan bu ayə Peyğəmbərdən sonra onun canişininin təyin olunmasını bəyan etmək üçün nazil olmuşdur. Ümmətin Peyğəmbərdən sonra rəhbərsiz qalması qeyri-mümkün olduğu üçün Allah Peyğəmbərinə "Əgər sənə nazil etdiyimizi müsəlmanlara çatdırmasan, öz risalətini tamama yetirməmiş olarsan” , – deyə buyurur. Göründüyü kimi, bu məsələ çox ciddi və əhəmiyyətli bir məsələ olduğuna görə Allah-Taala onun, məxsusən bu gündə – müsəlmanların hamısının cəm olduğu və hamısının iştirak etdiyi bir yerdə bəyan edilməsini istəmişdir, çünki bütün müsəlmanlar bu məsələyə şahid olmalı və öz vətənlərinə qayıtdıqdan sonra həqiqəti digərlərinə söyləməli idilər. Lakin illər boyu Peyğəmbərin içində saxladığı bu məsələnin açıq şəkildə bütün müsəlmanların qarşısında elan edilməsi və Həzrət Əli (ə)-ın bu məqama təyin olunması çoxlu etirazlara səbəb ola bilərdi. Ona görə də bu məsələni bəyan etməkdə Peyğəmbərimiz insanlardan həddən artıq ehtiyat etdiyi üçün Allah onu insanların şərindən hifz edəcəyini bildirir. Lakin heç bir şəri məsələni bəyan etməkdə Peyğəmbərimiz insanlardan ehtiyat etməmiş və qorxmamışdır.
Ancaq yüz min insanın iştirak etdiyi bir yerdə bir nəfəri açıq-aydın xilafət məqamına təyin etmək həddən artıq xətərli və qorxulu bir iş idi. Ona görə də Allah Özü bu işdə Peyğəmbərini hifz edəcəyinə söz verir.
Bu ayə nazil olduqdan sonra Peyğəmbər dayanmaq əmrini verdi. Yüz min nəfərlik müsəlman icması bu məntəqədə dayandı. Peyğəmbər əvvəlcə bütün müsəlmanlarla birlikdə zöhr namazını qıldıqdan sonra xütbə söyləmək üçün hündür bir yerə çıxdı.
Məşhur və mötəbər tarixçi Yəqubi öz tarixində bu hadisəni qeyd edərək deyir ki, hicrətin 10-cu ili, zilhicccə ayının 18-ci günü Həzrət Rəsuli-Əkrəm Qədiri-Xum deyilən bir yerdə bütün müsəlman icmasının qarşısında xütbə söyləyərək buyurdu: "Ey möminlər məgər mən möminlərə onların öz nəfslərindən də üstün deyiləmmi?” Bütün möminlər: "Bəli, ey Allahın Rəsulu”, – dedilər. Sonra Allah Rəsulu Əli (ə)-ın əlini yuxarı qaldıraraq belə buyurdu: "Mən kimin mövlası və ağasıyamsa, Əli də onun mövlası və ağasıdır. Allahım! Ona dost olana Sən də dost ol. Ona düşmənçilik edənə Sən də düşmənçilik et” .
Peyğəmbərin böyük kütlə qarşısında söylədiyi bu hədis açıq-aydın yuxarıda zikr etdiyimiz ayənin məzmununu bəyan edir. Peyğəmbər həzrətləri bu sözü ilə Əli (ə)-ı müsəlman ümmətinə özündən sonra rəhbər təyin etdi. Bütün müsəlmanlardan o Həzrətin vilayətini təsdiq etmək üçün ona beyət etmələrini tələb etdi. Birinci olaraq Ömər ibn Xəttab beyət edərək dedi: "Mübarək olsun! Mübarək olsun bu vilayət, ey Əli! Bu gündən mənim və bütün müsəlman kişi və qadınların vəlisi oldun!” Sonra bütün müsəlmanlar bir-bir o gün Həzrət Əli (ə)-a beyət etdilər. Yəqubi öz tarixində Peyğəmbərin xütbə əsnasında söylədiyi digər bir hədisə işarə edərək deyir. Peyğəmbər sonra buyurdu: "Ey insanlar, siz o gün (Qiyamət günü) hovuzun ətrafında mənə yetişdikdə mən sizdən iki ağır şey barəsində soruşacağam. Bəs agah olun ki, məndən sonra o iki şey barəsində necə rəftar edəcəksiniz?” Soruşdular: "Ey Peyğəmbər! O iki ağır şey nədir?” Həzrət buyurdu: "Birincisi Allahın Kitabıdır. Ondan möhkəm yapışın ki, zəlalətə düçar olmayasınız. İkincisi isə mənim itrətimdir, yəni Əhli-Beytimdir”. Deməli, xütbədəki bu sözü ilə də Allah Rəsulu müsəlmanları Allahın Kitabı olan Qurana və öz Əhli-Beytinə itaət etməyə dəvət edirdi.
Qədiri-Xum günündə Peyğəmbərimizin söylədiyi xütbə əslində özündən sonra müsəlman ümmətinin müqəddəratını həll edirdi. Bu xütbə ilə Həzrət Rəsuli-Əkrəm müsəlman ümmətinin qurtuluş və nicatının onları bir vəhdət halında Allahın Kitabına və Əhli-Beyt imamlarına söykənmələrində olduğunu bəyan etdi. Ona görə də özündən sonra bu iki ağır şeylə rəftarda çox diqqətli olmalarını tələb etdi və Qiyamət günündə onlardan bu iki şey barəsində soruşacağını bildirdi.
(Dadash ELİBEYLİ)

İSLAMI MƏHV ETMƏK MÜMKÜN DEYİLDİR

İSLAMI YOX ETMƏK MÜMKÜN DEYİL
Doguşdaan bu günə qədər islamın tarixini nəzərdən keçirtsək , elə bir dövr olmamışdır ki islam və müsəlman ümməti təhdidlər və sıxıntılarla üzləşməsin.Bu, islamın ümumbəşəri bir din olub bütün insanlıgı xilas etmək və səadətli bir həyatı yer üzündə qurmaq istədiyini bütün islam düşmənlərinin bilməsinə görə belədir.Tarix boyu islamın bu ülvi və dəyərli məqsədi yer üzündə qan töküb zülm edən və yalnız öz xeyir və mənfəətlərini düşünən təcəvüzkar qüvvələrin niyyətlərinə zidd olmuşdur. Və onlar islamın ədalət prinsipləri həyata keçdiyi təqdirdə öz haqqsəz məqamlarından və çirkin məqsədlərindən məhrum olcaqlarına əmin olmuşlar.Bu, bizləri və bütün insani dəyərləri sevən insanları düşündürməlidir ki, təbligat vasitələrinin çox yayqın və sürətli oldugu bir dövrdə islamı dünya miqyasında zahirən mənfi keyfiyyətlərlə gostərməyə çalışan iformasiya vasitələrinin işi hansı qüvvələrin niyyətlərinə xidmət etməkdədir.Həmin təcavüzkar qüvvələrin keçmişdə və indiki zamanda yer üzündə hümanist dəyərlərin və insani idealların inkişafı ücün zərrə qədər də olsun cəhd etməmişlər. Tarixdən az-çox məlumatı olan insanlar onların şərqdə və qərbdə necə zülmlər etdiyini,məmləkətləri necə müstəmləkəyə çevirdiklərini, millətlərin əmlaklarını necə sümürdüklərini açıqca görməkdədir. Ona görə də bu qüvvələr öz niyyətlərinə yalnız islamı zidd görmüş və hər vəchlə onu bəşəriyyətə kəc göstərməyə çalışmış ,aradan götürməyin yollarını axtarmışlar.Bəzən bunu xarici təcavüzlə , bəzən daxili milli və məzhəbi ayrılıqları ixtilaf və şiddətə çevirməklə bəzən də onu muxtəlif təbligat vasitələri ilə dünya icitimaiyyətini gözündən salmaqla buna nail olmaq istəmişlər.Bu gün də sonuncu vasitədən ümməti gözdən salmaq üçün son dərəcə məharətlə istifadə edirlər.Lakin həm müsəlman ümməti həm də ümmətin düşmənləri bilməlidirlər ki islamı məhv etmək mümkün deyildir.Çünki bu dini bəşəriyyətə göndərən Allah onu qoruyacagını və düşmənlərin də öz niyyətlərinə çata bilməyəcəklərini açıq bəyan etmişdir. Buna açıq dəlil quranın maidə surəsinin bu ayəsidir:"Bu gün kafirlər sizin dininiz haqqında məyus oldular( yəni bu dini artıq ardan qaldıra bilməyəcəklərini bilib peşimançılıq çəkdilər).Elə isə onlardan yox məndən qorxun. Bu gün sizin dininizi kamilləşdirdim və nemətimi sizə tamamladım və islamı din olraq sizin üçün bəyəndim"
Bu ayə quranın ən son nazil olan ayəsi oldugu üçün bütüb bəşəriyyətə Allahın bir xatırlatmasıdır. DÜŞÜNÜN EY AGIL SAHİBLƏRİ!!

ORUCUN HIKMETLƏRI HAQQINDA BIR NEÇƏ SÖZ

Orucun hikmetleri haqqinda bir neçə söz.
İslamda insanın və cəmiyyətin tərbiyyəsi, yetişib inkişaf etməsi üçün ibadətlər çox önəmli bir yer tutur.Dinimizdə bizlərə vacib edilmiş hər bir ibadət növünün də insanın tərbiyyəsi və təzkiyyəsi(paklanmaq) üçün özünəməxsus bir rolu vardır. Hər ibadət növü özünə uyugun bir cəhətdən insanın ucalmasına ,inkişafına, paklıgına xidmət edir.Bu ibadət növləri arasında orucun yerinin xüsusi qeyd etməyimiz lazımdır.Çünki oruc digər ibadətlər kimi insanın tərbiyyəsinə xidmət etdiyi kimi, həm də insanın bu ibadət içərisində hər saat hər dəqiqə sınanması ,imtahan olunması deməkdir. Oruc başqa ibadətlərdən fərqli olaraq insanın butun gününü əhatə edən bir bir ibadət əməlidir ki, insanı gün ərzində ibadət halında qalmasını təmin edir və bu müddət ərzində günahlardan və nəfsani rəzalətlərdən uzaq qalmasını ondan tələb edir. Yəni oruc tutmuş insan bu əmələ niyyət etməklə artıq ibadət halına daxil olur, orucunu iftar edən ana qədər də hər saniyəsi və dəqiqəsi ilahi dərgahda ibadət hesab olunaraq qeyd olunur.Bu cəhətdən oruc ibadətlər arasında misilsiz məqama sahibdir. Çünki orucdan başqa heç bir ibadət insanın butun saatlarını və anlarını əhatə etmir. Hər ibadətin bəlli vaxtı vardır ki, o vaxtda icra edtdikdən sonra insan ibadət halından xaric olur. Lakin oruc bu cəhətdən istisna məziyyətə sahibdir. Ona görə də oruc tərbiyyə və təzkiyyə etmə baxımdan daha güclü bir təsirə malik olan bir əməldir.Digər bir cəhətdən oruc başqa ibadətlərdən fərqli olaraq bilavasitə insanın nəfsinin ram edilməsi və konrtola alınması ilə baglıdır. Oruc qədər heç bir əməl nəfsi konrola almada bu qədər yetkin təsirə malik deyil. Çünki oruc ibadətilə birlikdə insan nəfsinin tərbiyyəsi ilə əlaqədar bir sıra şərtlər cəbri olaraq həqiqət tapır və nəfsi yönləndirir.Əvvəlcə bilməyimiz lazımdır ki, oruc ibadəti bilavasitə insanın əza və orqanlarına aid olan ibadətdir.Yəni bəndə oruc oldugu zaman onun əza və orqanları bəlli şərtlər və sərhədlər daxilində fəaliyyət göstərmək məcburiyyətində qalır.İnsan nəfsinin tərbiyyə olunun yetkinləşməsi üçün də əza və orqanların bəlli sərhədlər içərisində fəaliyyət göstərib həddlərini aşmamaları lazımdır. Çünki əza və orqanlar nəfsin tabeçiliyində olan alətlər və silahlardır ki, nəfs onlar vasitəsi ilə özünü göstərir.Bu əza və orqanlar müəyyən sərhədlər daxilində fəaliyyət göstərmədikdə nəfs həddi aşıb təcavüz etməyə meyl edər. O zaman nəfsin əsgərləri olan göz,qulaq,əl ,ayaq,qarin, fərc (cinsiyyət orqanı) və. s. orqanlar təcavüzə meyl edərək nəfsi təhlükələrə atıb məhv edirlər.İnsan üçün əza və orqanların bu cür təcavüzlərinin qarşısını almaq bəzən mümkün olmur.Çünki nəfs bu əza və orqanlar vasitəsi ilə icra olunan ləzzətlərə şiddətli bir şəkildə ehtiyac duyur.İnsan isə agıl vasitəsi ilə təcavüzə gətirib çıxardan bu ləzzətlərin ardında olan nəfsi kontrol edib itaətə gətirməkdən aciz qalır. Çünki agıl bu hədsiz ləzzətlərin insan üçün fəlakət gətirici oldugunu bilsə də bunun qarşısını necə alacagını bilmir və sonun nəfsin istəklərinə tabe olaraq, orqanların həddini aşmasına göz yumur. Ona görə də aglın nəfsin istəkələrinə qalib gəlib vücüda hakim kəsilməsi üçün bir sıra cəbri təmrinlərə(uygulamalar) ehtiyacı vardır.Bu isə Allah tərəfindən vacib olaraq qərarlaşdırılmış və əməl olunması agıl tərəfindən mütləq oldugu anlaşılan ibadətlərdən başqası ilə mümkün deyil.Çünki agıl ibadətlərin Alllah tərəfindən gəlib itaət olunmasının vacibliyini təsdiq etdikdən sonra nəfsin tabe olmaqdan başqa çarəsi qalmır.Belə olduqda nəfsə itaətə gəlmək xoş olmasa da agıl bunun ona qaçılmaz bir yol odugunu göstərir.Ona görə də Allah bəzi inadətləri, o cümlədən orucu bizə vacib olaraq qərarlaşdırıb.Çünki bir ibadət kimi orucun şərtləri, bilavasitə insanın əza və orqanlarının sərhədlənməsi və bununla da nəfsin bu sərhəd içərisində paklanıb ucalması ilə baglıdır.Beləliklə, insan bu ibadəti ixtiyari seçməklə ,cəbri təzkiyyə metodları ilə nəfsi mühafizə edərək təqvaya çatır. necə ki Allahu təala quranda bu ibadətin təqvaya vəsilə olmasını bəyan edərək buyurur:"EY İMAN GƏTİRƏNLƏR ORUC SİZDƏN ƏVVVƏLKİ ÜMMƏTLƏRƏ VACİB EDİLDİYİ KİMİ SİZƏ DƏ VACİB EDİLDİ Kİ, BƏLKƏ TƏQVA SAHİBİ OLASINIZ"

Namazın hikmeti haqqında bir neçə söz

Bizim dünya həyatımız anların, saatların, günlərin, ayların və illərin ardıcıllıqla bir-birini əvəz etməsindən ibarətdir.Bu dünyada biz öz vucudumuzu zaman və məkan dəyişmələrinin içərisində görürük ki,həmin dəyişmələr, bizim cismimizin və ruhumuzun dəyişərək haldan-hala düşməsində önəmli rol oynayir.Zaman və məkanın insan həyatında çox önəmli olması ilə yanaşı, zaman və məkan içərisində baş verən hadisələrin, vəziyyətlərin, halların və nəfsi keyfiyyətlərin də onun vücudunun hansı məziyyətlərə sahib olub təkamülə yetişməsində çox əhəmiyyətli rolu vardır.Ona görədə zaman və məkan içərisində qərarlaşan insan üçün daha əhəmiyyətli olan onun bu gerçəklik içərisində hansı keyfiyyətlərlə özünü göstərməsidir. Çünki insan zamanda və məkanda varlıgı gerçəkləşən bir cansız və hərəkətsiz bir varlıq deyildir, əksinə insan davranışı,hərəkətləri ,düşüncəsi və ruhu keyfiyyətləri ilə zamana və məkana anlam verən ,onu mənalandıran,ona zinət verib dəyərləndirən bir varlıqdır.Əyər insana məqsədsiz,hərəkətləri və davranışları qayəsiz,yaşayışında düşüncənin və tədbirin heç bir müdaxiləsi olmayan şüursuz bir varlıq kimi baxsaq o halda onun üçün nə zamanın nə də məkanın bir dəyəri olmayacaq. Həqiqətdə O, yaşayışında günləri bir-bir ötüşdürmək və məkanları dəyişməklə məşgul olacaq ,onun üçün müəyyənləşdirilmiş zaman və məkan hissəsi tamama yetdikdə də onlardan fayda əldə etmədən sərgərdan bir halda ayrılacaqdır.İnsanın yaşadıgı anlarının, dayandıgı yerlərinin onun üçün faydalı olub ,onun yaşayışına məna verməsi üçün onun bu həqiqətlər içərisində hansı fikir və ruhi hallarla həyat sürməsi çox vacib bir məqamdır.İnsan üçün dünya həyatında çoxcəhətli,çoxşaxəli və bir-birinə zidd olan müxtəlif hallar ,durumlar,vəziyyətlər və xüsusiyyətlər mövcud ola bilər.Lakin bütün bu çoxcəhətli və təzadlı hallar və xüsusiyyətləri ümumi olaraq iki istiqamətə ayırmaq mümkündür. Birinci hal, insanın agıl və idrakla rəbbini tanıyaraq həyatını onun müəyyən etdiyi istiqamətə dogru quraraq buna uygun bir vəziyyət və hal içərisində var olmasıdır.
İkinci hal isə insanın həyatını həvayi-nəfsdən qaynalanan , agıl və məntiqə zidd olan istəklər istiqamətində qurmasıdır ki, bu da şeytanın ilham etdiyi bir yol olub insanı uçuruma sürükləməkdədir.Bu yola uygun da insanın dünyada durum və vəziyyətləri vardır ki,ona şeytani və nəfsani hallar demək mümkündür.
Lakin insana dünya həyatı ilə mükəlləf edilib bu dünyayə göndərildiyi zaman onun birinci bəyan etdiyimiz hala sahib olması məqsəd kimi ona rəbbi tərəfindən ilham edilmiş, ona uygun da hallar və vəziyyətlərə yiyələnməsi tövsiyyə olunmuşdur. Ona görə də insanın bu dünyada ən üstün halı özünü rəbbinin huzurunda hiss edərək onun bəndəçiliyini icra etdiyi durumudur.Bu hal insan qəlbinin ən üstün halıdır.Çünki bu hala sahib olduqda insan çoxlu sıxıntılardan qurtarır və zənginlik səadətinə qovuşur. Çünki ən böyük səadət zənginlikdir.Lakin bu zənginlik mal, güc və qüvvət çoxlugundan ibarət bir zənginlik deyil, bu Allahdan başqa bütün dayaqlardan insanı ehtiyacsız edən bir qəlbin zənginliyidir ki, yalnız ona qul olmaqla əldə edilməsi mümkündür.Bu qulluq Allahla bəndəçilik rabitəsini qurmaqdır.Onunla bəndəçilik rabitəsini qurmaq üçün ən dəyərli əməl namazdır.Çünki ALLAHLA rabitə yalnız insanın qəlbi ilə mümkündür ki, bu isə rəbbin qəlbdə zikr olunub yad edilməsi ilə həqiqət tapar.Qəlbdə Allah zikr olundugu anlarda da qəlb sıxıntılardan qurtarıb rahatlıq tapar,çünki, Allahdan qeyri önəm verdiyi dayaqlar,güclər,maddi güvənclər hamısı yox olub gedər. Allahın huzurunda dayanmaq ,onu tez-tez qəlbində yad etmək onu məxluqata möhtaclıq hissindən qurtararaq çox zəngin və ehtiyacsiz bir insana çevirər.Zənginlik və Allahdan qeyrisindən ehtiyacsızlıq duygusu da qəlbin ən mutməin və aram bir vəziyyətidir. Bu neməti və səadəti də insana nəsib edən əməl namaz ibadətidirki,Allah bu əməlin önəmi haqqında belə buyurur: “Məni yad etmək üçün namazı bərpa edin ,həqiqətən Allahı yad etməklə qəlblər aram olar”. Deməli, namaz bizim qəlbimizin təmir olunması və onun dagıntılardan mühafizə olunmasıdır.Əyər bir bəndə bu əməldən uzaqdırsa və ya onu tərk etmişdirsə qəlbini düşmən oxlarına nişangah qəarar vermişdir.Namazı tərk etmiş qəlb hücumlar nəticəsində viran olmuşdur.Həyat isə abad olan bir yerdə mümkündür, viran olmuş bir yerdə deyil.!

HƏZRƏT ƏLİ(Ə.S)NİN DÜNYA VƏ ONUN ZÖVQLERİNİN TƏNQİD EDƏN SÖZLƏRİ

Həzrəti Əli(ə)ın Dünya və Onun zövqlərini tənqid etməsi xüsusundakı Sözlerİ

Dünyadan çəkinmənizi tövsiyə edirəm. Çünki dünya, (zahiri) şirindir; yamyaşıldır (görünüşü gözəldir); həsrətlərlə örtülmüşdür; tez əldə edilən lakin dərhal keçib gedən zövqləri üçün sevilər; diləklərlə xoş olar, aldatmaqla bəzənər; lakin verdiyi sevincin davamlılığı yoxdur; onun qəflətən gələn müsibətindən etibarda olunmaz. 

Çox aldadan, çox zərər verən, yox olub bitən, keçib gedən, yeyib bitirən və həlak edəndir. Onu istəyənlər, onu əldə etməyə razı olanlar, diləklərini əldə etsələr belə, nöqsan sifətlərdən münəzzəh olan, şanı uca Allahın, bu: "(Dünya yaşayışı) göydən yağdırdığımız yağışa bənzər; yer üzünün bitkilərini sular, bünyələrinə girər də onları yaşıllaşdırar, yetişdirər; deyərkən bitkiləri quruyar, parçalanar, yellər də onları sovurar gedər və Allahın hər şeyə gücü yetər." buyruğundan kənara keçməz. 

Heç bir sevinib gülən yoxdur ki, ardından dünya onu kədərə salmış olmasın, ağlatmasın. Bolluğuyla bir qarını doyursa, sonunda yoxluğunu onun kürəyinə yüklər. Onda bolluq gətirən heç bir yağış yoxdur ki bəla buludu onu izləməsin. Səhər (birinə) kömək etsə, axşamüstü artıq onu tanımaz. Bir kimsə üçün bir tərəfi udulması asan, şirin olsa, o biri yanı ağrılı və xəstəlik olar. Axşamüstü onda sağlamlıq paltarı geyən, qorxulara düşərək səhərləmişdir. 

Dünya hiyləgərdir, onda nə varsa hamısı da insanı aldadar. Fanidir, onda olanların hamısı da yox olar. Azuqələri arasında günahlardan çəkinməkdən (təqvadan) başqa heç bir şeydə xeyr yoxdur. Dünyadan az bir şeyə razı olan, özünü təhlükəsizliyə qovuşduracaq çox şeyi qazanmağa yönələr. Ondan çox şey əldə edənin əldə etdiyi əbədi olaraq qalmaz və çox tez əlindən çıxar. Dünya, nə qədər güvənənlərini qəflətən gələn müsibətlərə salmış və nə qədər inananlarını yerə vurmuşdur; nə qədər ehtiyatlı insanları aldatmış və nə qədər böyükləri xor-alçaq etmişdir; nə qədər mütekebbirleri aç və kasıb etmiş və nə qədər taxt və tac sahiblərini üz üstə salmışdır. 

Dünyanın səltənəti zillətdir; yaşayışı bulanıqdır. Şirin suyu, acı və duzludur; dadı dili damağı ağrıdar. Dirisi ölümə, sağlamı xəstəliyə hədəfdir; qüvvətli olanı yıxılmağa məruzdur. Malı-mülkü keçicidir. Əzizi məğlub düşər, zəmanətdə olanı çətinliyə uğrayar; ona sığınan yağmalanar. Bunlardan sonra isə ölüm səkəratı və iniltiləri (can vermənin çətinliyi) qiyamətin dəhşətləri və ədalətli bir hakimin qarşısında dayanmaq gələr. "Pislik edənləri, etdiklərinə qarşılıq cəzalandırmaq və yaxşılıq edənlərə isə etdiklərindən daha yaxşı mükafat vermək üçün."

Sizlər, sizdən əvvəl daha uzun ömür sürənlərin, əsərləri daha açıq qalanların, sizdən daha hazırlıqlı olanların, orduları və inadları sizdən daha çox olanların yurdlarında deyilsinizmi? Onlar da dünyaya tapındılar, həm də necə tapındılar? Dünyanı seçdilər, həm də necə seçdilər? Sonra da zillətlə bu dünyadan köçüb getdilər. Yaxşı, siz belə (vəfasız) bir dünyanımı seçməkdəsiniz? Belə bir dünyayamı ehtiras edir, onamı güvənirsiniz?! 

Allahı Təala buyurur ki: "Kim dünya həyatını və zinətini diləsə onda etdiklərinin qarşılığını tam olaraq ödəyərik və onlar bu barədə heç bir zərərə uğramazlar. Onlar elə kəslərdir ki, onlara axirətdə ancaq atəş var, dünyada işlədikləri işlərsə boşa getmişdir; onsuz da bütün işlədikləri də boşdur". Bu dünya, ondan narahatlıqlanmayan və ondan qorxmayan kəslər üçün, nə də pis bir diyardır. 

Bilin, bilərsiniz də, sizlər onu buraxıb gedəcəksiniz. Dünya Allahı Təalanın onu vasfettiği kimidir: "Bilin ki dünya həyatı, ancaq bir oyundur, bir əyləncədir, bir bəzəntidir, aranızda bir öyünmədir və bir mal və övlad çoxaltma səyidir ancaq. " 

Hər yüksək təpədə, ehtiyacı olmadan bir quruluş quraraq əylənib dayanan, möhkəm strukturlar, qalalar edib əbədi qalacağını ümid edən və "kimdir bizdən daha qüvvətli" deyən kəslərdən ibrət götürün; yenə ibrət götürün öz gözünüzlə görmüş olduğunuz qardaşlarınızdan; necə onlar, dəvətsiz olaraq çiyinlərin üzərində daşınaraq qəbirlərinə endirildilər; qonaq çağırılmadan məzarlarına qoyuldular. Sığındıqları yerlər qəbir, kəfənləri torpaq oldu, qurumuş sümüklərlə qonşu oldular. Elə qonşu ki, çağırana cavab verə bilməzlər və zülmün önünü ala bilməzlər (düşdükləri zilləti aradan qaldıra bilməzlər); nə birinin ziyarətinə gedə bilərlər, nə də hallarını, xatirlərini soruşan olar. Kinləri yatışmış, həlım olmuş kəslərdir; həsədləri ölmüş, qəflət içindələr. Onların nə qəflətən hücumlarından qorxular, nə də köməkləri ümid edilər. Onlar əsla dünyaya gəlməmiş kəslər kimidirlər; necə ki Allahı Təala: "İşdə bu, o kəslərin evləridir 

ki, ölümlərindən sonra çox az bir zaman xaricində hamısı bomboş qalmışdır. Onlara varis olanlar bizik. "buyurmuşdur. Yerin üstünü altıyla, genişliyi dar bir yerlə, əhli-ayali qürbətlə, işığı zülmətlə dəyişdirmişlər. Yerdən ayrıldıqları (torpaqdan yaradıldıqları,) kimi təkrar ayaqları sadə, bədənləri çılpaq oraya döndülər. Əməlləriylə birlikdə dünyadan, əbədi bir həyata köçdülər, orada məskən əldə etdilər. Necə ki nöqsan sifətlərdən münəzzəh olan Allah da belə buyurmuşdur: "Əvvəl necə yaratdıqsa, təkrar yaradacağıq; bu bizim vədimizdir və həqiqətən də edəcəyik". 
(tuheful-uqul kitabı)

İNANCSIZLIGIN TƏHLUKƏSİ

İnancsızlıgın təhlükəsi.
İstər bir fərd olsun istər də toplum olsun onu kəmalə dogru aparan və tənəzzül və fəsada ugramaqdan qoruyan bir sıra şərt və amillər vardır. Bu şərtlər və amillər içərisində insanın və toplumun mənəvi çöhrəsi ilə əlaqəli olub onun ruhi mövcudiyyətini təmin edən şərt və amillər daha önəmlidir.İnsan maddi və ruhi çöhrədən təşəkkül tapdıgı üçün, həm maddi həm də ruhi yönünün ehtiyaclarının təmin olunub , tərəqqi və təkamülə yetişməsi üçün hər iki cəhətin təsiredici şərtləri və səbəbləri mövcud olmalıdır. Eyni zaman da toplum da insanların müəyyən şərtlər və qanunlar çərçivəsində birgə həyat sürməsindən ibarət oldugu üçün , onu da bir vucud kimi təsəvvür etməyimiz mümkündür.Ona görə də bir insan vucudu üçün təhlükəli sayılıb onu fəsada, tənəzzülə və məhvə dogru aparan mənfi keyfiyyətlər, həmin insanın da üzvü oldugu bir cəmiyyət üçün də fəsada ugradıcı təsirlərini qoruyub saxlamaqdadır. Beləliklə insan və toplumun mənəvi çöhrəsini ayaqda saxlayan onu, üstün dəyərlərə və məqamlara çatdıran amilləri tanımamız lazımdır. Bu amillər içərisində ən təsirlisi və həyatverici amil insanın və toplumun etiqadi yönü ilə baglı olandır.Bir insan və ya bir toplum susuz və havasız yaşaya bilmədiyi kimi etiqadsız və inancsız da yaşaya bilməz.Elə bu səbəbdəndir ki, dünyada inancsız nə bir insan nə də bir toplum tapmaq mumkun deyildir.Çünki inanc və qeybi həqiqətlərə baglanmaq bəşərin fitri keyfiyyətlərindəndir.Yəni bu bəşərdə artıq onun vucudundan heç vaxt ayrılmayan bir hiss və duyguya çevrilmişdir.Bu inanc duygusunu müxtəlif amillərin, təbligatların və süni anti-etiqadi mühütlərin formalaşdırılması ilə ötəri olaraq unutdurmaq mümkündür, lakin tamamilə yox etmək heç vaxt mümkün olası bir şey deyildir. Ona görədə zaman-zaman tarixdə belə inancsız muhitlər və məktəblər formalaşmış və müvəqqəti də olsa bəşəriyyət üçün öz mənfi təsirlərini qoruyub saxlamışdır. Belə olan təqdirdə bəşər üçün inanc və etiqad təhlükəsi necə mümkün ola bilər və belə bir inancsız muhit icad olunarsa, toplum üçün hansı mədəni, əxlaqi, ideoloji fəsadların yaranması mümkündür? 
Bunun üçün inancın toplum həyatındakı yerini və onun insanlıq üçün əhəmiyyət və faydalarını dərk etməyimiz lazımdır.
Əvvəlcə bilmək lazımdır ki, saglam inanc və əqidə cəmiyyətin hansı keyfiyyətdə mövcud olan bir tolum oldugunu göstərən bir amildir. Ola bilsin dünyada biz elə millət və toplumlarla rastlaşaq ki,modern dünyanın bütün elmi, iqtisadi, texnoloji təminatları ilə təchiz olunmuş olsun.Lakin bunlara sahib olmaq, o toplumun keyfiyyətli bir toplum oldugunun göstəricisi sayıla bilməz.Çünki bunlara sahib çıxmaq bəşərin zahiri və keçici ehtiyaclarının temin edilməsi üçün lazımdır, ancaq onun ümumi hədəf və qayəsinin əldə olunmasına xidmət etmir. Saglam bir əqli təfəkkürlə mövzuya yanaşsaq, o zaman hansı şeyin bəşərin məqsəd və qayəsini ona müəyyənləşdirirsə, həmin şeyin onun üçün həyati əhəmiyyətli oldugunu dərk etmiş olacagıq. Bu cəhətdən inanc və etiqada yanaşsaq, onun bəşəriyyət üçün nə qədər lazımlı olub, ona istiqamətverici oldugunu görəcəyik. Belə ki, bilməyimiz vacibdir ki, inanc bəşər üçün məqsəd və amal formalaşdıran ən üstün bir dəyərdir. Bəşərin içindən dogan inanc duygusu onun üçün bir sıra idealları müəyyənləşdirərək , onları müqəddəsləşdirir və insanlıga məqsəd və amal olaraq təqdim edir. Bir sıra üstün ideallar vardır ki, bəşər onu saglam əqlin təfəkkürü sayəsində dərk edir.Bunlar elə ideallardır ki, toplumu onlara yetişmək üçün təşviqləndirərək səy etmələrini saglayır, onları bu ideallara yetişmək ücün hansı fəzilətlərə sahib olmalarını onlara təlim edir. Bu idealları insanın sadəcə olaraq dərk etməsi kifayət deyil, bəlkə qəlbən ixlaslı şəkildə onlara iman etməsi, güclü bir şövqlə baglanaraq ardıyca getməsi lazımdır.Saglam inanc bəşəri yalançı və keçici olan zahiri dəyərlərdən uzaqlaşdırır, ona həyatın müvəqqəti olmayıb davamlı oldugunu,dünyanın deyil axirətin əbədi oldugunu anladır. Ona görə də Allaha və axirətə inanc duygusu bəşəri xüsüsi bir şəkildə tərbiyyə edərək, onu dunyanın bəla və müsibətləri zamanı səbirli və təmkinli qərar verir, onda mohkəm və istiqamətli bir ruh formalaşdırır. O,zaman inancsız və ya istiqamətli inancdan saptırılmış bir insanın və ya cəmiyyətin durumuna baxaq, onu nəyə bənzətmək mümkündür?.Bu sanki, dahi bir memarın xüsusi bir məharətlə yondugu insan heykəlinə və yaxud dahi bir moda ustasının xüsusi bir zövqlə bəzəyib süslədiyi bir manikenə bənzəyir. Onlar ilk baxışdan insanı özünə cəlb edərək məftun etsəlkər də ruha malik olmayan cılız bir əşyadan başqa bir şey deyildir.İnancını itirmiş toplum da eynən ruha sahib olmayan hərəkət və tərəqqidən məhrum bir cəsəd kimidir.İnanc yoxdursa, bəşərin ruhu yox deməkdir. Ruha sahib olmayan varlıq da hərəkətdən məhrum olmuş nə özünü nə də digərlərini dəyişdirib inkişaf etdirməyə sahib olmayan bir ölüdür.
(Dadash Elibeyli)

DUANIN İNSAN HƏYATINDAKI ƏHƏMİYYƏTİ

Əvvəlcə bilməliyik ki,dua məxluqata yaradıcı tərəfindən əta olunmuş lutf və nemətlərdən biridir.Xilqət aləmini hər tərəfdən Allahın rəhmət və bərəkətinin əhatə etdiyini düşünsək,duanın bu rəhmət içərisində özəl bir yerinin oldugunu anlayarıq.İlahi rəhmətdən dogan fəzilət və nemətlər varlıq aləminə muxtəlif cəhətlərdən fayda verməkdə və həyat bəxş etməkdədir.Əyər varlıqlar içərisində insanın bu nemətlər muqabilində durumunu gözdən keçirsək ,hər nemətin onun üçün nəqədər dəyərli olub,həyatda qalması üçün əvəzsiz oldugunu başa düşərik.İlahi feyzdən qaynaqlanan nemətlər əsasən iki hissəyə ayrılırlar: maddi və mənəvi nemətlər. Necə ki, Allahu -təala bu həqiqətə işarə edərək buyurur:
"Məgər Allahın göylərdə və yerdə olanları sizə ram etdiyini ,zahiri və batini nemətləri sizə bolca ehsan etdiyini görmürsünüzmü..."?(logman20)
Allahın aşkar bəyan etdiyi zahiri və batini nemətlərdən insanların faydalanması da ,onların mərifət və məqamlarınin  fərqliliyi və dərəcələrinin müxtəlifliyi səbəbindən fərqlidir.Bəzən insanların əksəriyyəti maddəçi bir düşüncəyə sahib olduqlarına görə mənəvi nemətləri görə bilməz,  yalniz maddi dünyadan qaynaqlanan zahiri nemətlərlə kifayətlənərlər. Bu düşüncəyə yiyələnmələri onların kamil və mükəmməl bir şəxsiyyət kimi formalaşmalarına maneçilik törədər və biryönlü inkişaf edərək həyatda naqis qalmalarına gətirib çıxardar.Həyatda müşahidə etdiyimiz kimi insanların əksəriyyəti mənəvi nemət və fəzilətlərdən layiqincə yararlana bilmirlər.Bunun belə olması müxtəlif səbəblərə söykənməkdədir.Ən başlıca səbəb bundan ibarətdir ki, maddi nemətlər insanın zahiri ehtiyaclarına baglı olub, onun bilavasitə cismani vucudu ilə əlaqadardır.Ona görədə dünyəvi insanlar həyatverici amillərin yalnız maddi və zahiri dəyərlər oldugu qənaətində olurlar.Lakin mənəvi nemətlər və fəzilətlər insanın iç dünyası, fitrəti, ruhi və qəlbi yönu ilə baglı olub qeyri-maddi bir şüurun və idrakın olmasını gərəkdirir.Bu isə insanın müşahidə olunan fiziki dünya ilə kifayətlənməyib metafizik bir aləmlə rabitə qurması nəticəsində həqiqətə çevrilib öz əhəmiyyətini göstermiş olur. Belə bir rabitə də insan içindən dogan inanc və iman hissi ilə baş verir ki, bu hisslər özü də mənəvi nemətlərin ən əsaslarındandır.Digər batini nemətlər də bunlardan qaynaqlanaraq insanın həyatını zinətləndirirlər.Deməli mənəvi nemətləri anlamaq və onlardan yararlanmaq iman həqiqətinə dayanıqlıdır ki, bütün insani keyfiyyətlər də ondan yetişərək təkamülə çatır. Belə insani dəyərlər həddən artıq çoxdur.Lakin insanın həyatda həddən ziyadə ehtiyac duydugu və o  olmadan yaşayışın onun üçün çox çətin və sıxıntılı oldugu bir mənəvi nemət vardır ki, bu dua adlanır.Bu nemət ilahinin bəşəriyyətə  bəxş etdiyi elə bir dəyərdir ki, onu anlamaq, qəlbin dərinliklərində onu hiss etmək , insana  elə gözəl , zövqlü ,asayişbəxş ,şirin anlarla dolu bir həyat əta edir ki, başqa heç bir hiss bunu insana yaşatma gücünə sahib deyil. Dua, dediyimiz  bu həqiqət, əvəzsiz bir nemətdir ki , insanı maddi dünyanın sərhədlərindən çıxarıb ,ilahi dərgaha qədər ucalmasına vasitə olar.Dua , bu əslində bəşərin öz cismani vucudundan  və maddi səbəblərin hamısından öz çevirərək , xalisanə bir şəkildə mələkut aləmi ilə ünsiyyət qurması və rəbbinə özünü, həyatının keçmişini və gələcəyini tapşırmasıdır.Dua,  insanın rəbbinə dogru insana xass olan bir şəkildə yönəlməsidir ki, digər mövcudatın yönəlişində bu keyfiyyətlər yoxdur.Yəni insandan başqa heç bir mövcuda öz həyatını Allaha tapşırmaq üçün belə bir dua etmə imtiyazı verilməmişdir.Bu yönəliş insan üçün necə həqiqətə çevrilə bilər? İnsan hansı idrak içində olduqdan sonra ,qəlbində hansı duygular  baş qaldırdıqdan sonra,dua atmosferinə düşür, onu bir nemət olaraq anlayır və rəbbindən yardım diləmə duygusuna möhtac oldugunu dərk edir!?
 Bunun ilk olaraq əqidəyə və imana baglı olan məsələ oldugunu başa düşməyimiz lazımdır.Çünki iman həqiqətinə sahib olmadan rəbbə dogru yönəlmək ümumiyyətlə mümkün deyil.İnsan qəlbi iman nuru ilə işıqlandıgı zaman, rəbbinə qarşı diqqətlı olub, onu özünün hamisi olaraq qəbul edir və ondan yardım diləmə şövqi ilə yaşayır.Əyər Allaha iman insan qəlbində mövcud deyilsə, onun içində dua duygusunun yaranması və onu rəbbindən yalvarışa sövq etməsi də mümkün olmayacaq. Bunun səbəbi ondadır ki, dua ruhunu insanda yaradıb yetişdirən bəndəçilik və qulluq düşüncəsidir ki, onu ehtiyaclarından xəbardar edib möhtac olmayana dogru istiqamətləndirər.Dua etmək ruhu insanın özünü qul hiss etdiyi zaman və kiməsə möhtac durumda oldugunu derk etdiyi zaman yaranır.Qulluq hissi möhtaclıq duygusundan yarandıgı kimi , möhtac oldugunun kim olmasını anlamasından da çox asılıdır.Deməli, Allaha mohtac olduqlarını hiss etməyən insanlar ona dogru yönəlmə və yardım diləmə ehtiyacını da qəlblərində duymazlar.Lakin insan zatən möhtaç bir varlıq oldugu üçün  heç vaxt ehtiyaclardan tam qurtarma gücünə malik deyil.Buna görə öz derki seviyyesinde ehtiyaclarının kim terefinden temin ediləcəyini arayacaq. Bu zaman o ehtiyaclarının maddi səbəblər vasitəsi ilə odəniləcəyinə inanarsa, maddiyyata qul olub ,dunyəvi və maddi guclərə özünü möhtac biləcək və onlara dogru yönələcək. Belə insanlar həyatları boyu özlərini Allahdan qeyrilərinə ehtiyaclı görüb ,onlardan yardım dilərlər.Əslində bəşər tarixində yaranmış batil inanclarda ,zəlalətə ugramış təriqətlərdə insanların Allahdan qeyrisinin qarshısında əyilməsi, fitrətlərində olan möhtaclıq duygusunu düzgün mənbəyə yönəltməmələrindən dogmuşdur.
Tarixən insanlıq butun ehtuyaclarını təmin etmə gücündə olmadıgını anlamış və bu gücün özündən xaricdə oldugunu bilmişdir. lakin bu gucu təyin etmədə isə çox zamanlar səhvə yol vermiş və misilsiz guc və qüvvət sahibi Allaha deyil ,özləri kimi möhtac olana yönəlmişlər.Hətta Allahı yaradıcı kimi qəbul edən ummətlədə də belə hallar mövcud olmuşdur.Yəni onlar əqidə cəhətdən materialist olmasalar da onu rəbb olaraq tanımadiqları üçün ona bəndəçilik və qulluq hissində olmamışlar.Beləliklə dua məqaminda Allaha dogru yönəlməyən insanlar əqidə baxımından iki dəstədirlər: birincisi, ümumiyyətlə Allaha etiqadı və imanı olmayanlar, ikincisi isə Allahin yaradici oldugunu inkar etməsə də ona düzgün mərifət hasil etməyib onu kainatın və özünün rəbbi olaraq qəbul ertməyənlərdir. lakin ALLAH-TƏALA oz kitabında həqiqi dua ruhunda olan insanların kimlər ola biləcəyini bəyan edərkən, həmin şəxslərin imanlarında ixlaslı olub, bəndəçilikdə niyyətləri saf olan kəslər oldugunu bildirir. Allah yalnız belə özəlliyə sahib insanların dualarına icabət olunub isteklərinin qarshilanacagını bəyan edər.
"Bəndələrim məni səndən soruşduqda söylə ki, Mən (onlara)yaxınam.Dua edənin duasını qəbul edərəm.Gərək onlar da Mənim çagırışımı qəbul etsinlər və mənə iman gətirsinlər. Bununla da ola bilsin ki, dogru yola yetişsinlər."
 Ayədən də görunduyu kimi ALLAH bəzi şərtlərin də bəndəsi tərəfindən gerçəkləşdirilməsini ondan tələb edir. Əvvələn insan yönəldiyi , yardıma səslədiyi varlıgı layiqincə tanımalı və rəbbinin onun hər bir halına agah oldugunundan əmin olmalı və hər bir varlıqdan rəbbinin ona daha yaxın olduguna inanmalıdır.Eyni zamanda rəbbi tərəfindən aradan qaldırıla bilinməyəcək bir ehtiyacının ola bilməyəcəyinə iman hasil etməsi lazımdır. Bu dua olunan  varlıgın mükəmməlliyinin anlaşılması baxımından çox önəmli bir cəhətdir.Dua edən şəxs də müəyyən keyfiyyətlərə sahib olmalıdır.Hər şeydən əvvəl dua ilə rəbbinə yönələn şəxs duasında tam bir ixlasa yiyələnməlidir.Yəni rəbbindən dua edib bir şey dilədiyi zaman kimsəni ona şərik qərar verməməlidir.Dili ilə onu ehtiyacına dogru səslədiyi zaman ,qəlbində də bu çagırışa hazır olmalı,kimdən nəyi istədiyinin barəsində çox diqqətli olmalıdır. Əyər Allahdan bir şeyi dua edərkən ,hər hansı maddi səbəbin də mustəqil olaraq təsir etməsinə inanarsa duası məqbul sayılmayacaqdır.
Allah sırf onun üçün olan duaya misal olaraq , bütün maddi səbəblərdən əli üzülmüş insanın xalisanə çagırışını misal çəkir ki,zərrə qədər də olsun Allahdan başqası nəzərdə tutulmur. Baxmayaraq ki ,həmin şəxslər maddi rifah içində olduqları zaman,Allaha şərik qoşan insanlar idi.Lakin belə çıxılmaz hallar üz verdiyi an hemen ALLAHI xatırlayıb ona yönələrlər.
"Gəmiyə mindikləri zaman ,dini yalniz Ona məxsus edərək Allaha dua edərlər.Allah onları sag-salamat quruya çıxardıgı zaman yenə də (ona )şərik qoşarlar.(ənkəbut 65)
Dua edənin ən mühüm özəlliklərindən biri də əvvəlki ayənin sonunda qeyd olundugu kimi Allahın da onu  nəyə dogru dəvət etməsində diqqətli olmasıdır.İnsan özünün Allahdan istəklərinin oldugu kimi rəbbinin də ondan bəzi istəklərinin olmasının fərqinə varmalıdır.Əyər rəbbinin əmr və istəklərinə laqeyid və etinasız yanaşarsa Allah da onun dualarını dərgahına layiq bilməyib rədd edər.
  Duanın insan həyatına bəxsh etdiyi faydalara gəldikdə isə deməliyik ki, dəyişdirmə,islah etmə, əhv etmə və yaxınlashdırma kimi çox önəmli təsirlər buraxmaqdadır.Bunlardan ən önəmlisi dua edən şəxsin öz duası ilə ALLAHA qurb və mənəvi cəhətdən yaxınlıq əldə etməsidir.Çünki dua insanın rəbbi qarşısında kiçilməsi,təvazökarlıgı  və ona möhtac oldugunu anlatmasıdır.Dua Allahla insan arasındakı maniələri və pərdələri qaldıraraq onu xaliqinə dost və həmdəm edər.
"İmam Sadiq buna işarə olaraq bir hədisində belə buyurur:Sizə dua etməyi tövsiyyə edirəm.Onun kimi başqa heç bir şeylə ALLAHA bu qədər yaxın ola bilməzsiniz. heç bir hacəti də kiçik olduguna görə tərk etməyin  və ona görə Allaha dua edin.Çünki kiçik ehtiyacların əlində oldugu kəs elə böyük ehtiyacların da əlində oldugu kəsdir".(usuli-kafi)
İmamın bu bəynatında aydın olur ki ,insan butun hacətlərini Allahdan dilədiyi zaman əslində onunla öz arasını islah etmiş olur.Allah , insan ondan istəmədən də ona əta etmə gucunə sahibdir,lakin bəndəsinin dua ilə onun huzuruna çıxıb tərbiyyə olunmasını istəyir.Çünki insanın bəzi nəfsani rəzalətləri vardır ki, dua zamanı islah olaraq ,fəzilətlərə çevrilir. Belə ki, insan yalnız dua zamanı özünün nə qədər kiçik bir varlıq oldugunu anlaya bilir və bu zaman rəbbinə nə qədər yaxın olmagın əhəmiyyətini dərk etmiş olur.İnsan yalnız bu məqamda Allah qarşısında onun kiçilməsinə mane olan kibr rəzalətindən xilas olub, böyüklüyün yalnız Allaha məxsus oldugunu anlamış olur.Çünki, kibr və özünü bəyənmə hissidir ki,onun Allaha möhtac oldugunu ona unutdurar.Bu zaman  insanın xaliqindən nə qədər uzaqlaşdıgını anlamaq çətin deyil.Deməli insan dua ilə böyüklük iddasından əl çəkib ,rəbbinin qarşısında kiçilərək qulluq sədaqətini ona bildirmiş olur və bununla da əslində rəbbi onu ən uca mərtəbələrə qaldıraraq xilqətin ən şərəflisi edir.Bu ucalıq rəbbindən başqa yönələcək birinin olmadıgını anlayıb Allahdan başqalarından ixtiyari olaraq tamamilə əl çəkib qırılmaq deməkdir.Beləliklə insan özünü kiçiltməklə,rəbbi tərəfindən onun hər bir ehtiyacına qarşılıq veriləcəyini təmin etmiş olur.Bu da onun həqiqi olaraq bu ali dərəcəyə layiq oldugunu göstərən bir izzət və şərəf ucalıgıdır.
  Duanın insan həyatında ən önəmli təsirlərindən biri də onun bəndə üçün qoruyucu və mühafizə edici rol oynamasıdır.İnsan həyatı təyin olunmuş qəza və qədərdən ibarətdir.İnsanın taleyi, qədəri ,qarşıdakı günlərdə hansı hadisələrlə üzləşəcəyi insan üçün gizlindir.Bəzən insan bəla və çətin müsibətlərlə üzləşir.Bu bəla və müsibətlər  onun vucudunda ,həyat yaşayışında çox böyük izlər buraxır.Belə vəziyyətlərdə dua mömin üçün sipər və mühafizə rolunu oynayır.Bəşər dua vasitəsi ilə maddi səbəblərlə çözə bilmədiyi müşkillərin həll olunmasına nail olur, içinə düşdüyü sıxıntı və çətinliklərdən onun vasitəsi ilə nicat yolu tapır.Hansı ki, həmin müşküllər bütün həyatını qaraltmış, ümüdlərini üzmüş, həyatdan onu küsdürmüş idi.
 Dua həm də əhli-beyt imamlarının da buyurdugu kimi insan həyatının gələcək qarantisidir.Yəni dua ruhu ilə yaşayarsansa , gəlcəyin haqda naümid olmamagın lazımdır.Allahin onun dərgahına çox üz tutanların gələcək həyatlarını himayəsi altına aldıgından əmin olmalısan.
 "İmam Sadiq bu barədə belə buyurur: dua etmək qətiləşmiş bir qəzanı geri qaytarar. Bəs çoxlu dua et ki o hər bir rəhmətin açarı və hər bir diləyin təminatıdır.Bil ki ,ALLAH yanında olanlara yalnız dua ilə yetişmək mümkündür və elə çox döyülən bir qapı yoxdur ki, onun açılmasına ümid olmamış olsun"!
 Bu hədisdən bizə aydın olur ki,bəndənin rəbb qarşısında zəlilanə bir şəkildə dua etməsi elə bir güclü təsirə malikdir ki, hətta onun haqqında qətiləşmiş bir qəzanı geri qaytarmaq gücünə malikdir.Elə bir qəza ki, onun həyata keçirilməsi o bəndə üçün çox böyük mal və can itkisi ilə nəticələnə bilərdi.Bəzən mömin bir bəndə Allahın düşmənləri tərfindən böyük bir basqı və təzyiq altında olur və onlar tərəfindən çox ciddi xətərlərin törədilməsi onun üçün qaçılmaz bir durum olur.Bu zaman bəndə acizanə və xalisanə bir şəkildə əllərini uca dərgaha dogru qaldıraraq kömək diləməyə başlayır və ecazkar bir şəkildə metafizik aləmdən gələn qeybi yardımlar bu xalis qulu tapıb onu düşmənin təhlükəsindən xilas edir.
  Eyni zamanda həzrət buyurur ki ,Allah dərgahında dua ilə bəndənin yetişə biləcəyi çoxlu rəhmət dolu şeylər mövcuddur.Lakin bunlara bəndə dualarını çoxaltma və xalisləşdirməklə nail ola bilər.İnsanın ruzisi də bu qəbildən olan nemətlərdəndir ki,ilahi rəhmətdən dogur.Ona görə bəzən insan ruzini maddi səbəblərə baglı oldugunu düşünüb Allahdan gəldiyinin fərqinə varmaz.Amma möminin digərlərindən özəlliyi ondadır ki, ruzini  maddi səbəblərə baglı bilməz ,maddi səbəbləri Allahın yaratdıgı bir vasitə oldugunu dərk edər. Bununla da rizqi Allaha məxsus bilib onu dua ilə rəbbindən tələb etməklə böyük bir nemətə sahib olar.
  Dua insan həyatında gələcək üçün bir qaranti oldugu kimi insanın keçmişi üçün də örtük rolunu oynayır.İnsan yalnız dua ilə qazandıgı günahları bagışlada, nəfsində yıgılmış çirkinlikləri təmizləyə bilər.Bu məqamda dua günahlara nisbətdə bir əhv olunma vasitəsi , nəfsani rəzalətlərdən qurtulmaq üçün də bir paklıq vəsiləsidir.
  Məxsusən bəndənin duası qəlbinin yumşalması, gözlərinin yaşlanması ilə olarsa bu ALLAH yanında onun bagışlanmasını daha da tezləşdirər.Çünki aglayaraq Allahın dərgahına üz tutmaq  qəlbi bütün rəzalətlərdən təmizləyərək onu saflaşdırar. İmam Baqir (ə) buna işarə edərək buyurur:
"Allah yanında gecə qaranlıgında onun qorxusundan tökülən göz yaşından daha sevimli bir qətrə yoxdur.Hansı ki bu göz yaşı ilə yalnız O, qəsd olunmuşdur."(usuli-kafi)
  Bu hədislərdən sızıltılı bir halda Allahdan dua etmənin nə qədər insan üçün faydalı oldugunu anlayırıq.Allaha həqiqi qul olan bəndə dua edərkən   bu şərtlərə    kamil riayət edərsə, digər insanlardan fərqli bir ruha və qəlbə sahib olur.Təzərru ilə olan dua möminin qəlbini təmir edərək ona xüsusi bir duygu əta etmiş olur.Bu aramlıq və rahatlıq hissidir ki, mömini dünyəvi hadisələrin gətirdiyi sıxıntı ,qorxu ,nigarançılıqıdan qurtarmışdır.Lakin qəlbi duadan xəbərsiz olan insanlar
 isə daim huzn və maddi sixintiların içində qovrularaq həyatlarını zindana çevirmişlər.
    Mömin isə duası ilə qəlbini ilahi vədlərin sevinci ilə büsbütün cənnətə cevirmişdir.Fiziki bədəni bu dunyada olsa da duası ilə qəlbi cənnət intizarı ilə nəşələnmiş bir səadət içindədir.

IMAM BAQIRIN (ə s)QISA TARİXÇƏSİ

İMAM BAQIR(as)ın QISACA HƏYATI

Adı: Məhəmməd

Ləqəbi :  Əbu Cəfər 

Ləqəbi :  Baqir

Atasının adı : Əli ibn Hüseyn

Anasının adı: Fatimə bint Həsən

Doğum yeri: Mədinə

Doğum tarixi: 1 Rəcəb  57.h.

Peyğəmbərə (s. a. a) olan yaxınlığı: Nəvəsi

Şəhidlik tarixi :7 z. Hicce 104 və ya 107 h.

Şəhid oldugu yer : Mədinə

   
Uşaqlıq dövrü

    İmam Baqir(as) dörd yaşına qədər  Mədinədə idi Müaviyənin ölməsi və Yezidin təzyiqlərinin başlaması ilə İmam Hüseyn və atası ilə birgə Məkkəyə və daha sonra Kufəyə hərəkət etdi və Kərbəladakı Ehlibeyt qırğınına dörd yaşında şahid oldu və daha o yaşlarda uzun səfərlərin və əsarətin çətinliklərini daddı.

    İmam Baqir (a.s)ın qiymətli atasının adı İmam Zeyn'ul- Abidin (ə.s), qiymətli anasının adı isə İmam Həsən (a.s)ın qızı Fatimədir. Buna görə  İmam Baqir (a.s)a, ata və ana tərəfindən, həm Haşimi, həm də Ələvi demişlər.

    İmam Sadiq (ə.s), İmam Baqir (a.s)ın anası Fatimə haqqında belə buyurmuşdur: "O, Sıddika (doğru danışan) biri idi. Ali- Həsən (İmam Həsən -ə.s-) övladları arasında onun kimi bir qadın görülməmişdir."

   Həzrətin ən məşhur ləqəbi, Rəsulullah (s. a. a) tərəfindən özünə verilən "Baqir" ləqəbidir. Cabir bin Cufi, İmam Baqirə bu ləqəbin verilməsinin səbəbini belə açıqlamışdır: "İnnehu beqar'el- elmə baqran" yəni İmam Baqir (ə.s) elmi tam mənasıyla yarıb açıqlamışdır.

   İmam Baqir (ə.s), ömürünün üç ilini İmam Hüseyn (a.s)ın imameti dövründə, otuz səkkiz ilini də qiymətli atasının yanında keçirmişdir. Hicrətin 95. ilində qiymətli atası İmam Seccad (a.s)ın vəfat etməsiylə Həzrətin İmamət dövrü başlamışdır.
  İmamət dövrü

    Bu məhsuldar dövr, oğulu İmam Sadiq (a.s)ın şahidliyiylə 19 il iki ay davam etmişdir. Bu dövr Əməvi xəlifələrindən olan Velid min Abdulmelik (H. K. 96), Süleyman min Abdulmelik (H. K. 101), Yezid min Abdulmelik (H. K. 105) və Hişam min Abdulmelik (H. K. 125)ın hökmdarlıqları dövrünə rast gəlməkdədir.

     Bu dövr Əməvilər öz aralarında və onlarla  Abbasilər arasındakı xilafət və səltənət çəkişməsi üzündən Ehli-beytdən qafil olmuş və işlərinə nəzarət edə bilməmişlər, İmam Baqir (as)da bu fürsəti qiymətləndirərək Ehli-beyt məktəbini xalqa izah etmiş, Quranı və Sünnəsni haqqıyla bəyan etmişdir

    Kərbəla vaqıəsının meydana gəlişini və Əhli Beytin məzlumiyyətini (ki o dövrdə Əhli Beyti təmsil edən dördüncü imam idi) insanlara tanıtdırmış, Əhli Beyti sevdirmiş və onlara aşiq etmişdi. Bu faktorlar əl-ələ vermiş, milləti xüsusilə Şiə cəmiyyətini sel kimi Mədinəyə və beşinci imamın hüzuruna axıtmışdı. Beləcə beşinci imam üçün keçən imamların heç birinin zamanında meydana gəlməyən İslami gerçəkləri və Əhli Beytin təlimlərini yayma imkanı və mühiti meydana gəldi. Beşinci imamdan nəql edilən saysız hədislər, rical kitablarında və fihristlerinde yazılı müxtəlif İslami mövzular sahəsində o həzrətin məktəbində öyrədilən və yetişən saysız Şiə fəqih və alimləri sözümüzün açıq şahididir.

    İmam Baqir (ə.s), "Mədinə" şəhərində, Əməvilərin fikri və əməli pozğunluqlarına qarşılıq olaraq əsl və həqiqi diyanəti diriltmə yolunda çox əhəmiyyətli səy və təşəbbüslərdə oldu. O səylərdən bəziləri, İslami cəmiyyətdə Əhli Beyt (a.s)ın fikir və görüşlərini müdafiə edib açıqlaya biləcək bəzi fəqih və alimlər yetişdirmək olmuşdur. Məsələn: Cabir bin Yezidi Cufi, İmam Baqir (a.s)dən yetmiş min hədis öyrənmişdir. Zurara bin A'yen, Əbu Besiri Muradı, Məhəmməd bin Muslim və Bureyd bin Müaviyə, İmam Zeyn'ul- Abidin və İmam Baqir (a.s)dan bir çox hədis öyrənib onları xalqa öyrətmişlər. İmam Baqır (ə.s) onların haqqında belə buyurmuşdur:

"Əgər bunlar olmasaydı, kimsə hidayət yolunu tapa bilməzdi. Bunlar dinin qoruyucuları, və atamın, Allahın halal və haramına olan əminləridir. Yenə onlar dünya və axirətdə bizə doğru yarışanlardır."

    Zikr edilən şəxs və digər kəslərin İmam Baqir (a.s)dan nəql etdikləri rəvayətlər, Şiə fiqhinin böyük bir hissəsini meydana gətirməkdədir.

   

     Nəhayət O məzlum İmam, Hişam min Abdulmelikin sui-qəsdiylə zəhərləndi və Hicrətin 114. ilində Zilhicce ayının yeddinci günü 58 yaşında ikən gözlərini dünyaya bağladı. Mübarək nəşı isə, Baqi qəbiristanlığında, atası