Əbdüləziz ibni Müslim belə deyir: Merv şeh-rinde Hz. Riza aleyhissələm ilə birgə olduğum sırada, bir gün mərkəzi məscidə getdim, xalqın imamet haqqında mübahisə etdiklərini və bir çox fərqli görüş ortaya qoyduqlarını gördüm. Mövlam Riza aleyhissələmin yanına çatıb macəranı özünə izah etdim. İmam həzrətləri gülümsəyərək belə buyurdular:
Ey Əbdüləziz, xalq cahil qalıb dinlərində aldanmışlar. Allah Təala dini Peyğəmbər üçün kamil etmədikcə və içində hər şeyin şərhi olan Quranı ONA endirib, halal, haram, hüdud, ehkam və xalqın ehtiyac duyduğu hər şeyi tamamilə açıqlamadıqca Peyğəmbərin ruhunu almadı. Allah Təala belə buyurmuşdur: "Biz kitabda heç bir şeyi naqis buraxmadıq. " Allah Təala, Peyğəmbərin ömürünün sonlarına doğru Vida Həccindən dönərkən bu ayəsini ona nazil etdi: "Bu gün dininizi ikmal etdim, sizə verdiyim nemətimi tamamladım, sizə din olaraq İslamı seçib bəyəndim. " İmamet məsələsi dinin kamalındandır. Rəsulullah sallallahu əleyhi və alih vəfat etmədən əvvəl dininin nişanelerini ümmətinə açıqladı, onların yollarını işıqlandırdı və onları doğru yola hidayət etdi, Əli aleyhissələmi onlar üçün öndər və imam təyin etdi. Ümmətin ehtiyac duyduğu heç bir şeyi açıqlanmamış olaraq buraxmadı. Kim Allahın, öz dinini ikmal etmədiyini (nöqsan buraxdığını) zənn etsə, Allahın kitabını rədd etmişdir və Allahın kitabını rədd edən də kafirdir. Xalq, imametin qədrini və ümmət arasındakı yerini bilirmi ki, imam seçmələri doğru olsun?
İmamet elə bir mövqe ki, Allah Təala Hz.İbrahimi, peyğəmbərlik və dostluq (xəlillik) mövqesindən sonra üçüncü bir mövqe və fəzilət olaraq onunla şərəfləndirib bu mövqelə adını ucaltmışdır. Allah Təala belə buyurmuşdur: "Hanı Rəbbin, İbrahimi bəzi sözlərlə sınaqdan keçirmişdi, o da bunları tam olaraq yerinə yetirmişdi (o zaman Allah İbrahimə): "Səni şübhəsiz, insanlara imam edəcəyəm." demişdi. (Hz. Xəlil bu vəziyyətdən məmnun olaraq:) "Soyumdan olanlardan da?" deyincə, (Allah): "Zalımlar mənim əhdimə çata bilməz." buyurmuşdu. " İşdə bu ayə zalımların imametini qiyamətə qədər rədd etmişdir. Deyərkən bu mövqe ümmətin seçmələrinə məxsus qılınmışdır. Sonra Allah Təala imameti, seçmə və təmizlərin soyunda etməklə ona dəyər vermiş və buyurmuşdur ki: "Ona (İbrahimə) İshakı və nəvəsini Yaqubu hədiyyə etdik və hamısını da salehlər etdik və onları, öz əmrimizlə (xalqı) hidayətə yönəldən imamlar etdik və onlara xeyirli işlər etməyi, namaz qılmağı, zəkat verməyi vəhy etdik. Onlar bizə ibadət edənlər idi. " İbrahim aleyhissələmin nəsili, İslam Peyğəmbərinə çatana qədər daim bu mövqes(n)i əsrdən əsrə biribirinden miras al/götürmüşdür. Allah Təala buyurmuşdur ki: "Doğrusu insanların İbrahimə ən yaxın olanları, ona uyanlar və bu Peyğəmbərə iman edənlərdir. " Beləcə imamet onlara məxsus qılındı və Peyğəmbər sallallahu əleyhi və alih onu Əli aleyhissələmin öhdesine buraxdı; və bu mövqe onun, Allahın özlərinə elm və iman verdiyi seçkin nəsilinə intiqal etdi. Allah onların haqqında belə buyurmuşdur: "Özlərinə, elm və iman verilənlər isə (qiyamət günü, dünyada və boğazda bir saatdan çox əylənmədiklərinə dair and içən günahkarlara cavab olaraq) deyərlər ki: "And olsun ki siz, Allahın kitabında (yazılı müddət boyunca) diriliş gününə qədər yaşadınız; işdə bu dirilmə günüdür; lakin siz bilmirsiniz. " Bu olan bir sünnədir; Allah bunu qiyamətə qədər Peyğəmbər sallallahu əleyhi və alihin soyunda qərar etmişdir. Çünki Məhəmməd sallallahu əleyhi və alihdən sonra bir peyğəmbər yoxdur. Elə isə bu cahil insanlar, imamı öz rəyləriylə necə seçə bilərlər?
İmamet peyğəmbərlərin mövqesi, qəyyumların mirasıdır. İmamet, Allahın və Rəsulunun xilafətidir; Əmr-ül Möminin Əlinin mövqesi, Həsən və Hüseynin xilafətidir.
İmam, dinin ipi, müsəlmanların nizamı, dünyanın salahı və möminlərin izzətidir. İmam, İslamın inkişaf edən kökü, ucalan budağıdır. İmamla, namaz, zəkat, oruc, həcc və cihad kamil olar, qənimət və sədəqələr çoxalar, hədd (şəri cəza) və ehkam tətbiq olunar, hüdud və sərhədlər/məhdudlaşdırar qorunar.
İmam, Allahın halalını halal, haramını da haram edər, şəri cəzaları tətbiq edər, Allahın dinini müdafiə edər, (xalqı) hikmət, gözəl öyüd və açıq dəlillərlə Allahın yoluna dəvət edər.
İmam, gözlərin görə bilməyəcəyi və əllərin çata bilməyəcəyi bir üfüqdə doğan və şüalarını aləmə saçan bir günəşə bənzər.
İmam, işıq saçan bütöv ay, parlaq şam, doğan nur, qaranlıqlar ortasında hidayət ulduzu, doğru yolu göstərən bələdçi və həlak olmaqdan qurtarıcıdır.
İmam, yüksək təpədə yanan bir atəşdir. İstilənmək istəyənə istilik bəxş edər, təhlükəli yerlərdə bələdçidir, ondan ayrılan həlak olar.
İmam, yağış yağdıran bulud, bol sağnak yağış, əhatə edici kölgəsi olan göy, döşənilmiş yer, bol suyu olan mənbə, selin buraxdığı göl və yerdən bitən yaşıllıqdır.
İmam, yumşaq xasiyyətli əmin, şəfqətli ata və əkiz qardaşdır. Kiçik balasına yaxşılıq edən (şəfqətli) ana kimidir və qulların sığınacağıdır.
İmam, Allahın, yer üzündəki və məxluqatı arasındakı əmini, qullarına hücceti və şəhərlərindəki xəlifəsidir. (Xalqı) Allaha çağıran və ONun təyin etdiyi sərhədləri müdafiə edəndir.
İmam, günahlardan tərtəmiz qılınan, ayıblardan təmizlənilmiş olan, xüsusiyyəti elm, nişanesi helm olan, dinin nizamı, müsəlmanların izzəti, munafıkların hirsi və kafirlərin yox edicisidir.
İmam, zamanın yeganəsidir. Heç bir kimsə onun mövqesinə çata bilməz; heç bir alim onun tayı ola bilməz. Onun əvəzi, misli və bərabər yoldaşı tapılmaz. Bağışlayan Allahın fəzli ilə, tələb və kəsbə söykənmədən bütün fəzilətləri daşıyar. Vəziyyət belə ikən kim, İmamı tanıya bilər və ya xüsusiyyətlərinin özünə çata bilər?
Əfsus, əfsus! İmamın mövqelərindən və ya fəzilətlərindən birini təsvir etməkdə ağıllar itmiş, zehinlər qarışıqlığa düşmüş, beyinlər heyran qalmış, natiqlər aciz qalmış, şairlər yorulmuş, ediblər acizliyə düşmüş, fəsihlər yorulub gücsüzləşmiş, alimlər susub qalmış, hamısı acizlik və gücsüzlüyünü etiraf etmişdir. Bu halda, onu tamamilə izah etmək, olduğu kimi xarakterizə etmək necə mümkün olar? Kim, onun yerinə keçə bilər; ona olan ehtiyacı ödəyə bilər? Bu necə mümkün olar? Halbuki İmam, ulduzlar kimi ona çatmaq istəyənlərin əlindən və xarakterizə edənlərin xarakterizə etməsindən uzaqdır.
Bunlar bu mövqenin, Rəsulullah sallallahu əleyhi və alihin Əhli Beytindən başqasında tapılacağınımı zənn edirlər? And olsun Allaha, nəfsləri onları aldatmış və onları səhv arzulara göndərmişdir. Onlar, sarp və sürüşkən olan yüksək bir yerə çıxmaq istəmişlər də, ayaqları sürüşərək uçuruma diyirlənmişlər. Öz rəyləriylə bir imam seçmək istəmişlər; halbuki İmam seçmək harada onların işi ola bilər? İmam, cəhalətdən uzaq alim, hiylə etməyən idarəçi və peyğəmbərlik mədən olmalıdır. Nesebiyle ayıblanılmamalı və soy sop sahibi heç bir kimsə onunla boy ölçüşememeli. Qureyş qəbiləsindən, Haşimi soyundan və Peyğəmbər ailəsindən olmalı; şərəflilərə şərəf verməlidir. Abdümenaf nəsilindən gəlməlidir. Coşğun elmə və kamil helmə sahib, işləri icra edə bilən, siyasət bilən, riyasada layiq, itaəti fərz olan, Allahın əmrini dəstək olan və Allahın qullarının xeyirini istəyən biri olmalıdır. Allah, peyğəmbərləri və onların qəyyumlarını -Allahın salatı onlara olsun- müvəffəq edər, onları təmkinli edər, başqalarına vermədiyi gizli elm və hikmətlərdən onlara verər. Elmləri, zamanlarındakı alimlərin elminin üstündə olar. Allah Təala buyurmuşdur ki:
"Haqqa çatdıranmı uyulmaya daha layiqdir, yoxsa doğru yola çatdırılmadıqca özü hidayətə çatmayanmı? Nə olur sizə? Necə hökm edirsiniz? "
Talut qıssasında da belə buyurmuşdur:
"Şübhə yox ki Allah, sizə onu seçdi və onu elm və vucudda sizdən üstün etdi. Allah, mülkünü dilədiyinə verər. " Davud aleyhissələmin hekayəsində də belə buyurmuşdur: "Davud Calutu öldürdü. Allah da ona mülk (səltənət) və hikmət lütf etdi və ona dilədiyindən öyrətdi. " Rəsuluna da belə buyurmuşdur: "Allah, sənə kitabı və hikməti endirdi və sənə bilmədiyin şeyləri öyrətdi və Allahın sənin üzərindəki fəzli (lütf və lütfkarlığı) çox böyükdür. " Peyğəmbərin Əhli Beyti, itreti və soyundan olan imamlar haqqında da belə buyurmuşdur: "Yoxsa onlar, Allahın öz fəzlindən insanlara (Peyğəmbər Əhli Beytinə) verdikləri şeylər üçün onlara həsədmi edirlər? Doğrusu biz İbrahim soyuna kitab və hikmət verdik və onlara böyük bir mülk (səltənət) də lütf etdik. Beləcə onlardan kimi, ona inandı, kimi də ona arxa çevirdi və dəli atəş olaraq cəhənnəm onlara yetər. "
Allah, bir qulu, qullarının işlərini idarə etmək üçün seçdiyində bu iş üçün onun sinəsini genişlədər, hikmət bulaqlarını ürəyinə yerləşdirib dilinə axıdar. Artıq bundan sonra heç bir problemin cavabında aciz qalmaz, onda doğrudan başqa bir şey olmaz. O daim ilahi tofiq, stabillik və te'yidden faydalanaraq səhv və səhvlərdən qorunmuş olar. Allah onu, varlıqlarına hüccet və qullarına şahid olması üçün belə edər. Görəsən insanlar, belə bir kimsəni tapıb seçə bilərlərmi? Və seçdikləri kimsənin də bu xüsusiyyətləri daşıyan olması mümkün olarmı? (TUHEFUL-UQUL KITABI)
