Hz. Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar olaraq Şiəyə yönəldilən suallardan biri də "Gaib İmamın faydası nədir?" şəklindədir.
Problemin izahı belədir:
"İmam, insanların rəhbəridir. Dini yayma, ictimai problemləri həll etmə, İslam düşmənləriylə mübarizə etmə, yaxşılığı əmr etmə, pislikdən çəkindirmə, məzlumları müdafiə etmə, İlahi hökm və hüdudları tətbiq, qısacası ictimai ədaləti praktikaya keçirmə kimi rəhbərliyin imtina edilməz bəzi vəzifələri vardır. O halda gaib olan bir İmam, bu vəzifələri necə boynuna götürə bilər? Başqa bir təbirlə, gaib olan İmam üçün geybət dövründə ictimai istiqaməti olmayan bir həyat düşünülə bilər. Görəsən ilahi bir rəhbər üçün ictimai ölçülərdən mücərrədlənmiş xüsusi bir həyat düşünmək doğru olarmı? Beləsi bir İmam qaranlıq bir bölgədə axan və çatılması çox güc olan saf suya bənzər. Necə ki müəllimini tanımayan bir şagirdə, müəllimin varlığının bir faydası olmaz həmçinin, xəstəliyini müalicə edəcək bir həkimin var olduğunu və yerini bilməyən bir xəstəyə həkimin varlığı bir fayda etməz.
Bu problemin cavabının açıqlıq qazanması üçün bu nöqtəyə diqqət yetirmək lazımdır: insanlar, geybət dövründə günahsız bir öndərin aşkar olmaması üzündən bir çox feyizden məhrum olmalarına baxmayaraq, bir çox istiqamətdən də İmamın varlığından faydalanmaqdadırlar. Çünki məsum bir İmamın varlığının faydası, yalnız aşkar olaraq yol göstərmək, ictimai problemləri həll etmək kimi yuxarıda haqqında danışılan işlərdən ibarət deyil. İmamın varlığının başqa əhəmiyyətli faydaları da vardır. Biz bu mövzuyla əlaqədar olaraq, Peyğəmbər sallallahu əleyhi və alih və Əhli Beyt İmamlarından nəql edilən bir sıra hədislərə işarə edərək, bu faydalardan bəzilərini açıqlayacağı
IMAM MADDI ALEM ILE RUBUBIYYET ALEMI ARASINDA BIR RABITEDIR.
"Gaib İmamın nə faydası vardır?" kimi sözlər daha çox imamet və vəlayətin mənasını bilməyən, İmamın yalnız hökm bildirən və həddləri tətbiq edən bir şəxs olduğunu düşünənlərin sözüdür. Halbuki İmamet və Vəlayət mövqes(n)i bu zahiri mövqelərdən uca bir mövqedir.
Hz. Mehdi aleyhissələm ilə əlaqədar olaraq əlimizə çatan müxtəlif hədislər içərisində, yuxarıdakı suala cavab ola biləcək, doyurucu və dərin mənalı qısa bir təbir görülməkdədir. Diqqət yetirilər və üzərində dayanılsa bu təbir mövzuyla əlaqədar şübhələri kökdən siləcək xüsusiyyətdədir. Hz. Rəsulullah sallallahu əleyhi və alih 'e "Gaybet dövründə Hz. Mehdinin varlığının nə kimi bir faydası olacaq?" şəklində yönəldilən bir suala belə cavab verdilər:
" Məni peyğəmbər olaraq göndərən Allaha and olsun ki, insanlar geybət dövründə, buludların arxasında qalan günəşdən faydalandıqları kimi ondan faydalanarlar. "
Və yenə " Yenabiu'l-Məvəddə " kitabında Süleyman A'meş b. Mehran yoluyla İmam Sadiqdən aleyhissələm nəql edər ki, İmam Zeyn-ul Abidin aleyhissələm belə buyurdu: " Biz, Müsəlmanların İmamı, dünya əhlinin hüccetiyik. Ulduzların göy əhlinə zəmanət və qurtuluş vəsiləsi olduğu kimi, bizlər də yer əhlinin zəmanət qaynağı və qurtuluş vəsiləsiyik. Bizim hörmətimizə, Allah istəmədikcə göydən bir şey yerə düşməz. Bizim vasitəmizlə Haqqın rəhmət yağışı yağmaqda və yer üzü bərəkətlərini çıxarmaqdadır; əgər biz yer üzündə olmasaydıq, yer üzü üzərindəkiləri udardı. Allah Təala, Adəm aleyhissələmi yaratdığı gündən bəri yer üzü heç bir zaman hüccetsiz qalmamışdır. Amma bu hüccet bəzən zahirdir və tanınar, bəzən də gaib və gizlidir. Qiyamətə qədər də yer üzü hüccetsiz qalmayacaq. Əgər İmam olmazsa, Allaha (haqqıyla) ibadət edilməz. "
Süleyman A'meş deyir ki: "İnsanlar gaib İmamın varlığından necə faydalana bilərlər?" deyə soruşduğumda, İmam aleyhissələm belə buyurdu: " Buludların arxasında qalan günəşdən faydalandıqları kimi "
Bu və bənzəri bir neçə hədisdə, insanların Hz. Mehdi aleyhissələm 'dan faydalanmaları, buludların arxasında qalan günəşdən faydalanmalarına bənzədilmişdir.
Bu iki faktın arasında bu bənzərlik vardır:
Günəş, öz sisteminin mərkəzidir. Bu xüsus astronomiya və təbii elmlərdə isbat edilmişdir.
Günəş cazibə qüvvəsiylə yer üzünün parçalanıb yox olmasını önləyər.
Günəş, dünyanın öz ətrafında dönməsini təmin edərək gecə, gündüz və mövsümləri meydana gətirər. Günəşin istiliyi, insanlar, bitkilər və heyvanların həyatlarını davam etdirmələrini təmin edər.
Günəşin işığı yer üzünü işıqlandırar.
Haqqında danışılan xüsusların reallaşmasında, Günəşin buludların arxasında olub olmamasının heç bir təsiri yoxdur. Günəş hər iki vəziyyətdə də cazibə qüvvəsinə, işığa və istiliyə malikdir. Yalnız azalıb çoxalma söz mövzusudur. Əlbəttə ki günəşin buludların arxasında olmadığı vəziyyətdə işıq və istiliyi daha çox yerə çata bilər və hər kəs də bunu görə bilər, amma günəşdən ümid edilən əhəmiyyətli və həyati faydalar buludların arxasında qaldığı vəziyyətdə də mövcuddur. Necə ki bəzi bölgələrdə ilin bir neçə ayı boyunca günəş buludların arxasında qalmasına baxmayaraq, həyat olduğu kimi davam etməkdədir.
Günəş buludların arxasında qalınca və ya gecə olunca varlıqların onun varlığından və istiliyindən faydalanmadıqlarını söyləmək cahilcə bir iddia və böyük bir yanılmadır. Çünki günəş, yalnız bir neçə gün işıq və istiliyini bu sistemə göndərməzsə hər şey donub həlak olar.
İmam da insanlıq aləminin günəşi, ürəyi və yaratma bələdçisidir. İmam olmazsa, yer üzünün mənəvi feyik al/götürmə yolları bağlanar və yaradılış aləmi, xüsusilə insan, yaradılış fəlsəfə və hikmətini itirər.
Allame Məclisi, " Bihar-ul Envar " kitabında insanların gaybet dövründə İmamdan faydalanmalarının, buludların arxasında qalan günəşdən faydalanmalarına bənzədilməsini və bu iki xüsusun ortaq istiqamətlərini geniş bir şəkildə ələ almış və bu xüsuslara toxunmuşdur:
1- Elm və hidayət nuru İmamın vasitəçiliyi ilə insanlara çatmaqdadır. Bir çox hədisdən də aydın olduğuna görə, varlıq aləmi İmamların hörmətinə yaradılmışdır. Əgər onlar olmasaydı, varlıq nuru başqalarına çatmazdı. Onların bərəkətiylə, onları şəfaətçiliyi ilə, onları Allah ilə öz aralarında vasitəçi etməklə, elm və təlimlər insanlara çatar. Bəlalar onların vasitəsiylə rədd edilər. Yoxsa insanlar, etmiş olduqları pisliklərə qarşılıq müxtəlif əzablara tutulardılar. Necə ki Allah Təala, Peyğəmbəri Əkrəm sallallahu əleyhi və alih 'le əlaqədar olaraq belə buyurur: "Sən onların içində olduqca Allah, onlara əzab edəcək deyil...."
İşlər çətinləşdiyində, Allahdan uzaqlaşıldığında və feyik qapıları bağlanıldığında o şəxsləri özümüzlə Allah arasında vasitəs(n)i etmiş, o nurlara yönəlmişik. Nəticədə, onlarla qurulan mənəvi bağ nəticəsində və onların hörmətinə çətin işlər asanlaşmış və Allahın feyz qapıları üzümüzə açılmışdır. Bu, dəfələrlə sınanmış və təcrübə edilmiş bir xüsusdur. Allahın, ürəyini iman nuru ilə işıqlandırdığı kəslər üçün bu, gözlə görülən və açıq-aşkar bir həqiqətdir.
2- İnsanlar buludların arxasında qalan günəşdən faydalanmalarıyla birlikdə davamlı olaraq günəşin qarşısında mane olan buludların çəkilməsini və günəşin tamamilə ortaya çıxaraq, gözlər ilə görülməsini və daha çox faydalanılmasını gözləyərlər. Gaybet dövründə də ixlaslı Şiələr, hər an Hz. Mehdi aleyhissələm 'ın zühur etməsini gözləyər və heç bir zaman ümidsizliyə qapılmazlar.
3- Hz. Mehdi aleyhissələm 'ı bu qədər əlamət və faydalarının olmasına baxmayaraq inkar etməyə cəhd edən kimsənin vəziyyəti, buludların arxasında olan günəşin varlığını inkar edən kimsəyə bənzər.
4- Bəzən günəşin buludların arxasında qalması insanlar üçün daha faydalı ola bilər. Bu gün də Hz. Mehdi aleyhissələm 'ın gaybette olmasının insanlar üçün bəzi faydaları ola bilər.
5- Buludların arxasından çıxan günəşə, ancaq bəzi kəslər baxmağa müvəffəq olarlar Hz. Mehdi aleyhissələm 'də gaybet dövründə bəziləri tərəfindən görülə bilər və ziyarətinə çatıla bilər.
6- Günəş, hər kəsin faydalanması üçündür. Amma kor olan kimsə günəşin işığından faydalana bilməz. Hz. Mehdi aleyhissələm 'ın varlığından, ürəyi kor olan kəslər xaricində hər kəs faydalanar.
7- Günəşin işığı evlərə qabiliyyətləri, pəncərələrinin böyüklüyü və kiçikliyi nisbətində əks olunar. İnsanlar da, İmam aleyhissələm 'ın hidayət nurundan öz qabiliyyətləri nisbətində faydalana bilərlər. Açıq havada olub da bədənini dörd bir tərəfdən günəşin işığına təqdim edən kimsə ilə günəşin işığıyla özü arasında maneələr olar olan kimsənin işıqdan faydalanmaları əlbəttə ki eyni nisbətdə ola bilməz. İnsan, bütün maneələri qaldırmalıdır ki, hidayət nuru onu dörd bir tərəfdən əhatə etsin ....
Bu ana qədər etdiyimiz şərhlərdən bu nəticə ortaya çıxdı: İmamın lazımlılığı hökm bildirmək, dövlət qurmaq və həddləri tətbiq etmək kimi vəzifələrlə məhdud deyil. Müxtəlif mötəbər hədislərdən aydın olduğuna görə və mədəniyyət əhlinin dəyişməz bir qanun olaraq ortaq şəkildə ortaya qoyduqları üzrə qəti ilahi iradə gərəyi qeyb aləmiylə insanlar arasında vasitəs(n)i olması və ilahi feyiklərin məcrası olması üçün, davamlı olaraq bir günahsız İmamın (ariflərin təbirin tərəfindən İnsanı Kamilin) mövcudluğu bir zərurətdir. Necə ki " Yenabiu'l-Mevedde " kitabından nəql edilən hədisdə bu gerçək vurğulanmış və İmam Zeyn-ul Abidin aleyhissələm belə buyurmuşdu:
" Əgər biz yer üzündə olmasaydıq, yer üzü üzərindəkiləri udardı. "
Bir başqa hədisdə isə: " Yer üzü İmamsız qalmaz, əks halda yer üzü alt-üst olar. " şəklində bir təbir iştirak etmişdir.
Bir başqa rəvayətdə isə Peyğəmbər əfəndimiz sallallahu əleyhi və alih belə buyurmuşdur: " Ulduzlar göy əhli üçün qurtuluş vəsiləsidir. Əgər onlar yox olsa göy əhli də yox olar. Mənim Əhli Beytim də yer üzündəkilər üçün aman və qurtuluş vəsiləsidir. Əgər Əhli Beytim olmazsa, yer üzündəkilər həlak olar. "
Ayrıca, min aydan daha xeyirli olan Qədr gecəsində mələklərin endikləri kimsə, yer üzündəki günahsız İmamdır. Gələcək ilə qədər olacaq bütün işlər İmama təqdim edilər və beləcə etibarlılıq qazanar.
Allah Təala Qədr surəsində belə buyurur:
"Gerçək budur ki, biz onu (Quranı) Qədr gecəsində endirdik. Qədr gecəsinin nə olduğunu sənə bildirən nədir? Qədr gecəsi, min aydan daha xeyirlidir. Mələklər və Ruh, onda Rəblərinin icazəsiylə hər bir işdən ötəri enərlər..." Bu ayədə keçən "tenezzelu", "Enər" hərəkəti davamlılığı və hər Qədr gecəsində mələklərin yer üzünə endiyini ifadə edər. Rəvayətlərdə də açıqlandığına görə mələklər, kamil və nümunə olan insana, yəni Allahın vəlisi və hücceti olan İmama enərlər. Mələklərin enişinin səbəbi isə, o gecədə bütün işlərin hikməti uyğun olaraq açıqlanması, yazılması və təyin olunmasıdır. Bu gecədə millətlərin, dövlətlərin, xalqların və ürəklərin qədərləri təyin olunar. Həyat, ölüm, ruzi, xoşbəxtlik, sağlamlıq, bədbəxtlik və digər işlər də bu gecədə yazılar və təqdir edilər.
Necə ki "Hər hikmətli iş o (mübarək) gecədə ayırt edilər; qatımızdan bir buyruqla verilən hər əmr." ayəti kəriməsi də bu mənanı gücləndirər xüsusiyyətdədir. Bilindiyi kimi hikmətli işin ayırt edilməsi, onun bütün xüsusiyyətlərinin təyin olunması, ölçülərinin qoyulması və təqdir edilməsindən başqa bir şey deyil. Bu ayəti kərimənin əslində keçən "yufrəqu", "ayırt edilər" sözü də davamlılığı və ayırt etmə faktının hər il bu gecədə təkrarlandığını ifadə edər.
Demək ki dünyada baş verən hadisələrdə bilmədiyimiz və tanımadığımız qeybi əllərin təsiri də söz mövzudur. Allahın tanınmayan vəliləri, vəzifələrini etməkdə və insanlara xidmət etməkdələr. Necə ki beləsi vəlilərin varlığı və insanlara xidmət göstərdikləri Qurani Kərimdə vurğulanmış və buna nümunələr sərgilənmişdir. Qısa bir müddət Hz. Musa aleyhissələm 'a yoldaşlıq edən və ona bilmədiyi şeylərin sirrini öyrədən və dillərdə Hz. Xıdır olduğu bilinən olan Allahın vəlisi, bunun bir nümunəsidir.
Beləcə bir vəli qısa bir müddətdə həm Hz. Musaya faydası olmuş və bir sıra şeylərin hikmətini bildirmiş, həm də cəmiyyətə faydası olmuşdur.
Bu vəli, dənizdə çalışan yoxsulların gəmisini, zorbalıqla hər gəmini ələ keçərən kralın əlinə düşməməsi üçün deşmiş və beləcə gəmini qurtarmışdır.
Yenə mömin ana-atasını azğınlıq və küfrə məcbur edəcək olan uşağı öldürərək, həm uşağı bu pislikdən qurtarmış həm də ana-atasının imanını qorumuşdur.
Və yenə atanın iki yetim uşağı üçün altında xəzinə saxladığı və yıxılmağa üz tutan divarı tikmiş və beləcə xəzinəni, uşaqların yetkinlik çağına qədər qorumuş və digərlinin əlinə keçməsini maneə törətmişdir. Bu hadisəndə aydın olduğu üzrə, insanları hidayət etməyi vs. Xidmətləri vəlinin, İmamın, peyğəmbərin aşkar və
(islam kutubhanesinden goturulmushdur)
