YER ÜZERİNDE TOPLUM HALDA YAŞAYAN VARLIQLAR ÇOXDUR. BUNLARA ÖZ İŞLƏRİ İLƏ İNSANI VALEH EDƏN BƏZİ HƏŞARATLARI MİSAL ÇƏKMƏK OLAR.HƏŞARATLAR İÇƏRİSİNDƏ TOPLUM OLARAQ YAŞAMALARINA GÖRƏ QARIŞQALARIN VƏ BAL ARILARININ CƏMİYYƏTİ DAHA HEYRƏTAMİZ VƏ MARAQLIDIR.ONLARIN TOPLUM HALINDA BİR-BİRLƏRİNƏ YARDIMLAŞMA YOLU İLƏ HƏYATDA QALMA ÜÇÜN SƏY ETMƏLƏRİ,HƏR FƏRDİN ÖZ VƏZİFƏSİNİ NÖQSAN BURAXMADAN LAYİQİNCƏ YERİNƏ YETİRMƏSİ, İNSANDA BU TOPLUMLARIN FƏRDLƏRİ ARASINDA FÖVQƏLADƏ BİR RABİTƏ VƏ BAGLILIGIN OLDUGU DÜŞÜNCƏSİNİ FORMALAŞDIRIR. KAİNATDA OLAN BÜTÜN VARLIQLAR ARASINDA BELƏ BİR YARDIMLAŞMA VƏ RABİTƏ MÖVCUDDUR.BÜTÜN VARLIQLAR ÖZ YARADILIŞ MƏRHƏLƏSİNDƏ ÖZÜNƏMƏXSUS BİR KEYFİYYƏTLƏ BİRİ DİGƏRİNƏ QARŞI MEHRİBANLIQ , ÜLFƏT VƏ ƏLAQƏ GÖSTƏRMƏKDƏDİR. LAKİN BU ÜLFƏT VƏ ƏLAQƏ HƏR VARLIQ MƏRTƏBƏSİNDƏ FƏRQLİ OLDUGU ÜÇÜN İNSANIN ONU ADİ VƏZİYYƏTDƏ DƏRK EDİB ANLAMASI MÜŞKÜLDÜR.ONA GÖRƏ DƏ İNSAN BU RABİTƏ VƏ ƏLAQƏNİ İLK OLARAQ YUXARIDA ADINI ÇƏKDİYİMİZ HƏŞARATLARDA MÜŞAHİDƏ EDİR. ƏSLİNDƏ BU RABİTƏ TƏSADÜFİ BİR HADİSƏNİN NƏTİCƏSİ OLMAYIB,UCA YARDANİN MƏXLUQAT ALƏMİNƏ İLHAM ETDİYİ MƏNƏVİ BİR FEYZDİR. BU MƏNƏVİ FEYZİ CİSMİN VƏ MADDƏNİN HUDUDLARINDA AXTARMAQ ƏBƏS VƏ QEYRİ-MÜMKÜN BİR İŞDİR.ÇÜNKİ MATERİYANIN SƏRHƏDLƏRİNİ MÜƏYYƏNLƏŞDİRƏN VƏ TƏBİƏT HADİSƏLƏRİNİ ÖYRƏNƏN TƏCRÜBİ ELMLƏRİN HEÇ BİRİ MƏNƏVİ RABİTƏ VƏ ÜLFƏTİN HARADAN QAYNAQLANDIGINI HƏLƏ BU GÜNƏ QƏDƏR AYDINLAŞDIRA BİLMƏMİŞ VƏ DÜNYANIN SONUNA QƏDƏR DƏ BU İŞİ İZAH EDƏ BİLMƏYƏCƏK. ONA GÖRƏ DƏ BİZİM ÜZƏRİMİZƏ DÜŞƏN VƏZİFƏ BU FEYZİN MATERİYA ÜSTÜ ALƏMDƏN, MATERİYA ALƏMİNƏ OLUNAN BİRF LÜTF KİMİ ANLAYIB BAŞA DÜŞMƏYİMİZDİR.
BU MÖVZUNU İNSAN ÜZƏRİNDƏ ARAŞDIRDIGIMIZ ZAMAN DEMƏLİYİK Kİ, İNSAN YARADILMIŞ VARLIQLARDAN BİRİ OLMAQLA YANAŞI XİDMƏT ETİBARI İLƏ TAMAMİLƏ FƏRQLİ XÜSUSİYYƏTLƏRƏ MALİKDİR. BU FƏRQLİ XÜSUSUYYƏT VƏ KEYFİYYƏTLƏRƏ SAHİB OLMA İNSANI ONLARDAN AYIRMIŞ VƏ BU MƏNƏVİ RABİTƏ VƏ ƏLAQƏNİN İNSANDA FƏRQLİ ŞƏKİLDƏ TƏZAHÜR OLMASINA SƏBƏB OLMUŞDUR. HƏR ŞEYDƏN ƏVVƏL İNSAN DİGƏR VARLIQLARDAN FƏRQLİ OLARAQ İRADƏ VƏ SEÇİM HUQUQUNA MALİKDİR. YƏNİ İNSANA HADİSƏLƏRLƏ QARSHILAŞARKƏN ÖZ MÖVQEYİNİ İRADƏ AZADLIGI İLƏ MÜƏYYƏNLƏŞDİRİB YOLLARDAN BİRİNİ SEÇMƏ İXTİYARI VERİLMİŞDİR. İNSANIN TAM İXTİYARLI BURAXILMASI VƏ ƏLAVƏ OLARAQ NƏFSANİ İSTƏKLƏRİN VERİLMƏSİ ONU DİGƏR NÖVLƏRİNDƏN FƏRQLƏNDİRMİŞDİR.
DEMƏLİ İNSAN DİGƏRLƏRİNƏ NİSBƏTƏN DAHA MÜRƏKKƏB VƏ SİRLİ VARLIQDIR. ONA GÖRƏ DƏ İNSANİ ƏLAQƏ VƏ RABİTƏ ZAMANI BU MÜRƏKKƏBLİK ÖZÜNÜ GÖSTƏRMİŞ VƏ İNSAN CƏMİYYƏTİNDƏ MEHRİBANLIQ, ÜLFƏT, DOSTLUQ, YARDIMLAŞMA KİMİ DƏYƏRLƏR DAHA FƏRQLİ BİR MÜSTƏVİDƏ İNKİŞAF ETMİŞDİR.
BİLDİYİMİZ KİMİ İNSAN İCTİMAİ BİR VARLIQDIR. VƏ YALNIZ İNSAN CƏMİYYƏTİNDƏ MƏDƏNİYYƏT,ƏXLAQ ,İNKİŞAF ,ADƏT-ƏNƏNƏ KİMİ MƏFHUMLAR İŞLƏDİLİR VƏ ONLARA DƏYƏR VERİLİR. ONA GÖRƏ DƏ İNSANLAR TOPLUM HALINDA YAŞAMA MƏCBURİYYƏTİNDƏDİRLƏR.TOPLUM HALINDA YAŞAMA İSƏ FƏRDLƏR ARASINDA ÖZÜNƏMƏXSUS BİR RABİTƏ VƏ ƏLAQƏNİN OLMASINI GƏRƏKDİRİR.İNDİ BİLMƏLİYİK Kİ,İNSAN CƏMİYYƏTİNDƏ BU RABİTƏ HANSI MUSBƏT VƏ MƏNFİ KEYFİYYƏTLƏRİ İLƏ TƏZAHÜR EDİR. KEYFİYYƏTLƏRİN MƏNFİ VƏ YAXUD MÜSBƏT OLARAQ İNKİŞAF ETMƏSİ HƏMİN CƏMİYYƏTLƏRİN ƏQİDƏ, DÜŞÜNCƏ VƏ İDEOLOGİYALARINDAN ÇOX ASLIDIR.HANSI ƏQİDƏ VƏ DÜŞÜNCƏYƏ SAHİB OLMA İNSAN CƏMİYYƏTİNİN MƏNƏVİ BAGLILIGINA VƏ ƏXLAQINA HƏDDƏN ZİYADƏ TƏSİR ETMƏKDƏDİR. ƏQİDƏ VƏ İDEOLOGOYALARİN FƏRQLİ OLMASI ,DOSTLUQ, ULFƏT,QARDASHLIQ,YARDIMLAŞMA,XEYİRXAHLIQ VƏ YA ƏDAVƏT ,DÜŞMƏNÇİLİK,MƏNFƏƏTPƏRƏSTLİK,KİN-KÜDÜRƏT KİMİ BİR-BİRİNƏ ZİDD OLAN KEYFİYYETLƏRİN DƏ YANAŞI OLARAQ İNKİŞAF ETMƏSİNİ HƏQİQƏTƏ ÇEVİRİB.
İNSAN CƏMİYYƏTİNİN BU GÜNKÜ HALI VƏ BƏŞƏRİYYƏTİN ARXADA BURAXDIGI TARİXİ KEÇMİŞİ BU SÖYLƏNİLƏN MƏNƏVİ BAGLILIGIN HANSI MÜSTƏVİDƏ İNKİŞAF ETMƏSİNİ GÖSTƏRƏN AŞKAR BİR DƏLİLDİR.BƏŞƏRİYYƏTİN KEÇDİYİ UZUN TARİXİ KEÇMİŞ, İNSANIN YARADILIŞ QAYƏSİNİN ƏKSİNƏ OLARAQ,ÇOX BÖYÜK FƏLAKƏTLƏRİN ,FACIƏLƏRİN ,QIRGINLARIN,QANLI VƏ VƏHŞİ MÜBARİZƏLƏRİN QARANLIQ BİR SƏHNƏSİ OLMUŞDUR. BU DƏHŞƏT VƏ FƏLAKƏTLƏR ELƏ BİR HƏDDƏ ÇATMIŞDIR Kİ,BİR MƏMLKƏTİN ,BİR QÖVMÜN VƏ YAXUD BİR İNSANIN MƏNFƏƏTİ ÜÇÜN MİLYONLARLA İNSAN AMANSIZCASINA MƏHV EDİLMİŞ VƏ VƏHŞİ İŞGƏNCƏLƏRƏ QURBAN GETMIŞDİR.TARİX BELƏ AMANSIZ HADİSƏLƏRƏ ÇOX SƏHNƏ OLMUŞDUR.ÇİNGİZLƏR,NAPALEONLAR,HİTLERLƏR,STALİNLƏR KİMİ VƏHŞİLƏRİN NİYYƏTLƏRİNİN VƏ YAXUD BİR İRQİN, BİR MİLLƏTİN DİGƏR İRQ VƏ MİLLƏTLƏRDƏN ÜSTÜN OLMASI FİKRİNİN HƏYATA KEÇMƏSİ ÜÇÜN İNSAFSIZCASINA MİLYONLARLA İNSANI ƏHATƏ EDƏN İRQ VƏ MİLLƏTLƏRİN TALEYİ AMANSIZLIGA DÜÇAR EDİLƏRƏK MƏHV EDİLMİŞDİR.BUNA MİSAL OLARAQ AMERİKA VƏ AVSTRALİYA QİTƏLƏRİNDƏ İNGİLİS MÜSTƏLƏKƏÇİLƏRİNİN MƏNFUR MƏQSƏDLƏRİNİN HƏYATA KECMƏSİ ÜÇÜN BÖYÜK QƏBİLƏ VƏ XALQLARI BİRLƏŞDİRƏN "QIRIMİZIDƏRİLİLƏR" İRQİ TAMAMİLƏ MƏHV EDİLƏRƏK YER ÜZÜNDƏN SİLİNMİŞLƏR.BU İNSAN ƏLİ İNSANLIQ TARİXİNƏ QARA HƏRFLƏRLƏ YAZILMIŞ BİR LƏKƏDİR.
LAKİN TARİX ÜLFƏT DOSTLUQ VƏ BUNUN KİMİ MƏNƏVİ DƏYƏRLƏRİN HAKİM OLUB DÜNYANI ÖZ NURUNA QƏRQ ETMƏK İSTƏYƏN TOPLUMLARIN DA VARLIGINA ŞAHİD OLMUŞDUR.BU TOPLUMLAR ƏVVƏLKİLƏRDƏN FƏRQLİ OLARAQ BƏŞƏRİYYƏTİ XİLASI ÜÇÜN ÇALIŞMIŞ,İNSANLIGA SÜLH ,ƏMİN-AMANLIQ,QARDAŞLIQ,HUMANİZM DƏYƏRLƏRİNİ AŞILAMAGA SƏY ETMİŞLƏR. LAKİN BUNU BƏŞƏRİYYƏTƏ HAKİM ETMƏK İSTƏYƏNLƏR, QARŞI TƏRƏFDƏN ÇOX BÖYÜK TƏZYİQLƏRƏ MƏRUZ QALMIŞ,DƏHŞƏTLİ MƏHRUMİYYƏTLƏRLƏ ÜZLƏŞMİŞLƏR.BUNA BAXMAYARAQ HEÇ VAXT MƏQSƏDLƏRİNDƏN ƏL ÇƏKMƏMİŞ,MƏHRUMİYYƏTLƏR VƏ TƏZYİQLƏR ONLARI ÖZ YOLLARINDAN DÖNDƏRƏ BİLMƏMİŞDİR.PEYGƏMBƏRLƏRİN HİDAYƏT EDİB RƏHBƏRLİK ETDİYİ TOPLUMLAR BELƏ CƏMİYYƏTLƏRDƏNDİR.BUNLAR TARİXİN ƏN NURLU SƏHİFƏLƏRİNDƏ QƏRAR TUTMUŞ VƏ İNSANLIGA GÜNƏŞ KİMİ İŞIQ SAÇMIŞLAR. BELƏ BİR-BİRİNƏ ZİDD OLAN KEYFİYYƏTLƏRƏ SAHİB OLUB MÜBARİZƏDƏ OLAN İKİ QÜTÜBLÜ CƏMİYYƏTLƏRİN MÖVCUD OLUB ÖZ NİYYƏTLƏRİNİ HƏYATA KEÇİRMƏK UGRUNDA SƏY ETMƏLƏRİNİN ƏSL SƏBƏBLƏRİNİ ARAŞDIRMAGIMIZA EHTİYAC VARDIR. ƏVVƏLDƏ DEDİK Kİ, BİR İNSANIN VƏ TOPLUMUN MÜƏYYƏN BİR YOLDA İSTİQAMƏT GÖTÜRÜB ADDIMLAMASINA SƏBƏB ONUN İNANC VƏ ƏQİDƏSİDİR.BƏŞƏRİYYƏTİN İNANC VƏ ƏQİDƏSİ TARİX BOYU İKİ QÜTÜBLÜ OLARAQ İNKİŞAF ETMİŞDİR.YA BƏŞƏRİYYƏT ALLAH HƏQİQƏTİNƏ İNANMIŞ VƏ BU İNANC GƏRƏKDİRDİYİ İSTİQAMƏTDƏ ƏMƏL ETMİŞ, BU ZAMAN BÜTÜN ŞƏXSİ MƏNFƏƏTLƏR VƏ NƏFSANİ İSTƏKLƏR BU İNANCIN GƏTİRDİYİ DƏYƏRLƏRİN HƏQİQƏTƏ ÇEVRİLMƏSİNƏ QURBAN VERİLMİŞDİR.ALLAHA İMAN İNSANLARDA AXİRƏT İNANCINI GƏRƏKDİRMİŞ ,BƏŞƏRİYYƏTDƏ BÖYÜK MƏSULİYYƏT HİSSİNİ OYATMIŞDIR.
YA DA Kİ,İNSANLAR ALLAHA VƏ AXİRƏTƏ OLAN İNANCINI İTİRMİŞ, BÜTÜN SƏY VƏ MÜBARİZƏLƏR DƏ MƏNFƏƏT VƏ MADDİ QZANC ÜZƏRİNDƏ QURULMUŞDUR. BU DA ƏSLİNDƏ NƏFSANİ BİR İSTƏK OLDUGU ÜÇÜN MƏHDUDİYYƏT VƏ SƏRHƏD TANIMAMIŞ ,NƏTİCƏDƏ YUXARIDA SÖYLƏDİYMİZ FACIƏLƏRİN TÖRƏNMƏSİNƏ SƏBƏB OLMUŞDUR.ÇÜNKİ İLAHİ DƏYƏRLƏRİ İNKAR EDƏN BİR FƏRD VƏ TOPLUM ÜÇÜN HEÇ BİR MƏSULİYYƏT VƏ CAVABDEHLİK HİSSİ YOXDUR.
DEMƏLİ MUSBƏT DƏYƏRLƏRİN DAŞIYICISI OLAN QÜTBDƏ MÖVQE TUTANLARIN İSTİQAMƏTVERİCİSİ ALLAHDIR.ALLAH BƏŞƏRİYYƏTƏ DAVAMLI OLARAQ SƏFİRLƏR GÖNDƏRMİŞ,ONLAR DA ZAMAN-ZAMAN BU DƏYƏRLƏRİ CƏMİYYƏTDƏ TƏBLİG ETMIŞLƏR.
ƏYƏR BİZ İSLAMIN ZÜHURUNDAN ÖNCƏ ƏRƏB QƏBİLƏLƏRİNİN CAHİLİYYƏ DÖNƏMİNDƏKİ VƏZİYYƏTİNİ ARAŞDIRSAQ BUNU AŞKAR ŞƏKİLDƏ GÖRƏRİK.CAHİLİYYƏ DÖNƏMİNDƏ BUTUN ƏRƏB QƏBİLƏLƏRİNİN RABİTƏ BAGLILIQLARI MƏFƏƏƏT VƏ QƏBİLƏ TƏSSUBKEŞLİYİ ÜZƏRİNDƏ QURULMUŞDU.ONLARIN HƏTTA DİNİ İNANCLARI MƏNFƏƏT VƏ QZANC MƏNBƏYİNƏ ÇEVRİLMİŞDİ.ONA GÖRƏ DƏ ONLAR ,ÜLFƏT, DOSTLUQ, QARDAŞLIQ,VƏHDƏT KİMİ DƏYƏRLƏRƏ DƏ MƏNFƏƏT VƏ TƏƏSSÜB GÖZÜ İLƏ BAXIRDILAR.ƏYƏR BU DƏYƏRLƏRDƏN ONLAR QAZANC VƏ MƏNFƏƏT ƏLDƏ EDİRDİLƏRSƏ ONU ETİBARLI SAYAR, ƏKS HALDA İSƏ DƏYƏR VERMƏZDİLƏR.
ONA GÖRƏ DƏ EYNİ DİL VƏ KÖKƏ SAHİB OLMAQLARINA BAXMAYARAQ UZUN ZAMANLAR İDİ Kİ,BU QƏBİLƏLƏR ARASINDA KİN,ƏDAVƏT VƏ PƏRAKƏNDƏLİK HÖKM SÜRMƏKDƏYDİ.
BELƏ OLAN BİR ZAMANDA ALLAH HAQQ OLAN PEYGƏMBƏRİNİ ,HƏZRƏT MUHƏMMƏD(S)İ AŞKAR BİR NUR İLƏ GÖNDƏRDİ.BU NUR ONLARDAN ÖZ İNANCLARINDAN ƏL ÇƏKMƏYİ TƏLƏB EDİR VƏ BUNUN NƏTİCƏSİNDƏ BÖYÜK BİR ÜLFƏT, QARDAŞLIQ VƏ VƏHDƏTƏ YETIŞƏCƏKLƏRİNİ ONLARA VƏD EDİRDİ.LAKİN BU VƏD ONLARDAN TAPINDIQLARI QAZANC VƏ MƏNFƏƏT TANRILARINDAN ƏL GÖTÜRMƏLƏRİNİ İSTƏDİYİ ÜÇÜN İLK ƏVVƏL O NURA QARŞI KƏSKİN MÜBARİZƏYƏ QALXDILAR. O ZAMAN SƏFLƏR MÜƏYYƏNLƏŞDİ,İMAN VƏ ƏQİDƏ QARDAŞLARI BİR TƏRƏFDƏ ,MƏQAM VƏ MƏNFƏƏT QULLARI İSƏ DİGƏR BİR TƏRƏFDƏ QƏRAR TUTDU.LAKİN ALLAHDAN GƏLƏN NUR YAVAŞ-YAVAŞ İŞIGINI ARTIRMAQLA, QARŞI TƏRƏFDƏ OLAN ZÜLMƏTİ ƏHATƏ EDİB ONU YOX ETDİ.BELƏLİKLƏ BÖYÜK BİR TOPLUMU ULFƏT ,DOSTLUQ VƏ QARDAŞLIQ TELLƏRİ BİR-BİRİNƏ BAGLAYARAQ MOHKƏM BİR ÜMMƏT HALINA GƏTİRDİ. ALLAHU-TƏALA ONLAR ARASINDAKI ÜLFƏT VƏ QARDAŞLIQ TELLƏRİNİN YARANMASINA İŞARƏ EDƏRƏK BELƏ BUYURUR:
"HAMINIZ BİR YERDƏ ALLAHIN İPİNDƏN YAPIŞIN VƏ BİR-BİRİNİZDƏN AYRILMAYIN! ALLAHIN SİZƏ VERDİYİ NEMƏTİNİ XATIRLAYIN Kİ,SİZ BİR-BİRİNİZƏ DÜŞMƏN İKƏN O,SİZİN QƏLBLƏRİNİZİ (İSLAM VƏ İMAN İLƏ) BİRLƏŞDİRDİ VƏ ONUN NEMƏTİ SAYƏSİNDƏ BİR-BİRİNİZƏ QARDAŞ OLDUNUZ.SİZ ODDAN OLAN BİR UÇURUMUN KƏNARINDA İKƏN O, SİZİ ORDAN XİLAS ETDİ. ALLAH ÖZ AYƏLƏRİNİ SİZİN ÜÇÜN BU ŞƏKİLDƏ AYDINLAŞDIRIR Kİ, HAQQ YOLA YÖNƏLMİŞ OLASINIZ!"
DİQQƏT EDİN! ALLAH BU AYƏDƏ TAMAMİLƏ BİR-BİRİNƏ QARŞI OLUB ƏDAVƏT BƏSLƏYƏN İNSANLARIN QƏLB BİRLİYİNDƏN XƏBƏR VERİR. YƏNİ ALLAH O QÖVMLƏRİN BİRLİYİNİN SÖZDƏ ZAHİRİ BİR BİRLİK OLMAYIB ,QƏLBİN DƏRİNLİKLƏRİNƏ SƏMİMİYYƏTLƏ NÜFUZ ETMİŞ BİR İTTİFAQ ADLANDIRIR. VƏ BU DOSTLUQ VƏ QARDAŞLIGI ÖZÜNDƏN GƏLƏN BİR LÜTF ,NEMƏT ADLANDIRIR.HƏQİQƏTƏN DƏ MƏDİNƏDƏ OLAN OVS VƏ XƏZRƏC QƏBİLƏLƏRİ PEYGƏMBƏR ONLARA GƏLƏNƏ QƏDƏR BİR-BİRLƏRİNƏ DÜŞMƏNÇİLİK MÖVQEYİNDƏ İDİLƏR. DEMƏLİ ÇOX BÖYÜK BİR HADİSƏ BAŞ VERMİŞ BU HADİSƏ HƏTTA ONLARIN QƏLBİNƏ NUFUZ EDƏRƏK, RUHLARINDA BİR ÇEVRİLİŞ İCAD ETMİŞDİR.BU HEYRƏTAMİZ HADİSƏ ALLAH VƏ AXİRƏTƏ OLAN İMAN VƏ ƏQİDƏDİR.ALLAHA İMAN ELƏ BİR PAKLAYICIDIR Kİ, DAXİL OLDUGU QƏLBLƏRDƏ KEÇMİŞDƏN KÖK SALMIŞ BÜTÜN ÇİRKİNLİKLƏRİ, RƏZALƏTLƏRİ YUYUB APARMIŞ ,ONLARI YENİ BİR RUH ,DÜŞÜNCƏ VƏ ƏXLAQDA YETİŞDİRMİŞDİR.
BAXIN İSLAMA DAXİL OLDUQDAN QISA BİR MÜDDƏTDƏN SONRA ,BU QARDAŞLIQ VƏ ÜLFƏT ÖZ MÜSBƏT NƏTİCƏSİNİ GÖSTƏRMİŞ ,QÜC ,QÜDRƏT VƏ İNKİŞAF BAXIMINDAN DÜNYANIN ƏN ƏZƏMƏTLİ İMPERATORLUQLARI OLAN BİZANS VƏ SASANİ İMPERİYALARI BU VƏHDƏT ÜLFƏTİN QARŞISINDA TƏSLİM OLMUŞLAR. MƏMLƏKƏTLƏR ,ŞƏHƏRLƏR MUSƏLMANLARDA OLAN BU BƏRABƏRLİK VƏ ƏDALƏTİ GÖRÜB HEYRƏTLƏNMİŞ,BUNUN QEYRİ-MADDİ BİR ƏSASDAN QAYNAQLANDIGINI ÖZ FİTRƏTİ İLƏ DƏRK ETMİŞ VƏ QAPILARINI ONLARIN ÜZƏRİNƏ SƏMİMİYYƏTLƏ AÇMIŞDIR.
BELƏLİKLƏ AYDIN OLDU Kİ, BİR CƏMİYYƏTDƏ QARDAŞLIQ VƏ DOSTLUGUN MÖHKƏM VƏ DƏYƏRLİ OLMASI HƏMİN DOSTLUGUN YALNIZ ALLAHA XATİR OLMASIDIR.ÇÜNKİ ALLAHA XATİR OLMAYAN BÜTÜN ƏLAQƏ VƏ DOSTLUQLAR ,AXİRƏT GÜNÜ PUÇ VƏ ƏBƏS OLACAQ.ALLAHA XATİR OLMAYAN BÜTÜN BAGLILIQLAR YALNIZ ONU YARADAN SƏBƏNLƏR VAR OLANA QƏDƏR MÖVCUD OLA BİLƏR. SƏBƏBLƏR ARADAN GEDƏN KİMİ BAGLILIQ VƏ DOSTLUQLARA DA SON QOYULMUŞ OLACAQ.HƏM DÜNYADA VƏ HƏM DƏ AXİRƏTDƏ ÖZ TÖHFƏSİNİ VERƏN YEGANƏ DOSTLUQ, ALLAH ÜÇÜN QURULAN DOSTLUQDUR.ƏYƏR İNSANLARI , TOPLUMLARI BİRLƏŞDİRƏN DOSTLUQ VAR DÖVLƏT ÜZƏRİNDƏ QURULMUŞSA ,BUNUN ÖMRÜ VAR DÖVLƏT OLANA QƏDƏRDİR.BU ZAMAN İMAN SAHİBİ OLAN BİR İNSANIN VƏ YA TOPLUMUN,DİGƏR BİR İNSAN VƏ TOPLUMLA NİYƏ VƏ NƏ SƏBƏBDƏN DOST OLDUGUNU VƏ DOST OLDUGUNUN DA HANSI ƏQİDƏ VƏ İNANC SAHİBİ OLMASINA ÇOX DİQQƏT ETMƏSİ LAZIMDIR.ÇÜNKİ BU HƏMİN İNSAN VƏ YA TOPLUMUN DÜNYA VƏ AXİRƏTDƏKİ AQİBƏTİ NÖQTEYİ NƏZƏRDƏN ÇOX MÜHÜMDÜR.BU İMAN SAHİBİ OLAN İNSAN VƏ TOPLUMUN ALLAHI İNKAR EDƏN BİR İNSAN VƏ YA TOPLUMLA HƏR HANSI MADDİ MƏFƏƏTDƏN DOLAYI DOST VƏ QARDAŞ OLMASINI QEYRİ-MÜMKÜN EDƏN BİR HƏQİQƏTDİR.BU ZAMAN QARŞI TƏRƏF NƏSƏB CƏHƏTDƏN ONUN QHUM VƏ ƏQRƏBASI OLSA DA İNSAN İMANI ÜSTÜN TUTUB ONLARI ONLARI ÖZÜNƏ DOST TUTMAMALIDIR.
ALLAH BU MƏSƏLƏYƏİŞARƏ EDƏRƏK BUYURUR: "EY İMANGƏTİRƏNLƏR!ƏGƏR ATALARINIZ VƏ QARDAŞLARINIZ KÜFRÜ İMANDAN ÜSTÜN TUTARLARSA, ONLARI ÖZÜNÜZƏ DOST BİLMƏYİN,SİZDƏN ONLARI DOST TUTANLAR ÖZLƏRİNƏ ZÜLM ETMİŞ OLARLAR.(YA MUHƏMMƏD)DE Kİ:ƏYƏR ATALARINIZ ,QARDAŞLARINIZ,ÖVRƏTLƏRİNİZ,QƏBİLƏNİZ,QZANDIGINIZ MALLAR,KASAD OLMASINDAN QORXDUGUNUZ TİCARƏT,XOŞUNUZA GƏLƏN MƏSKƏNLƏR SİZƏ ALLAHDAN,ONUN PEYGƏMBƏRİNDƏN VƏ ALLAH YOLUNDA CİHADDAN DAHA ƏZİZDİRSƏ,ALLAHIN ƏMRİ GƏLİNCƏYƏ QƏDR GÖZLƏYİN. ALLAH FASİQLƏRİ DOGRU YOLA YÖNƏLTMƏZ".(TÖVBƏ 23-24)
BU AYƏNİN MƏZMUNUNDAN ANLAYIRIQ Kİ,İNSAN ÜŞÜN İMAN ELƏ BİR MÜQƏDDƏS DƏYƏRDİR Kİ,ƏN YAXIN QAN QOHUMU OLAN ATA VƏ QARDAŞLAR BELƏ İMANIN ZİDDİNƏ OLARSA, İNSAN İMANA ÜSTÜNLÜK VERİB ONLARDAN ÜZ DÖNDERMƏLİDİR.HƏTTA ƏN YAXIN QOHUMLUQ TELLƏRİ BELƏ İMAN DOSTLUGUN YARATDIGI MƏNƏVİ RABİTƏDƏN İNSAN ÜÇÜN ÜSTÜN OLA BİLMƏZ.BUNU AŞKAR ŞƏKİLDƏ ALLAH RƏSULUNUN SƏHABƏLƏRİNİN HƏYATINDA MÜŞAHİDƏ EDİRİK. ONLARIN BƏZİLƏRİ ALLAH RƏSULUNA İMAN GƏTİRDİYİNƏ GÖRƏ ÖZ ATA VƏ QARDAŞLRI İLƏ DÜŞMƏN OLMUŞDULAR.LAKİN ALLAH RƏSULUNUN YANINDA ÖZ QAN QARDAŞLARININ ƏVƏZİNDƏ YENİ İMAN QARDAŞLARI TAPMIŞDILAR. ONLAR ALLAH RƏSULU İLƏ BİRLİKDƏ ÖZ KAFİR ATA VƏ QARDAŞLARINA QARŞI VURUŞMUŞDULAR.İMANIN YARATDIGI QARDAŞLIQ ONLARI ELƏ MÖHKƏM TELLƏRLƏ BİR-BİRİNƏ BAGLAMIŞDI Kİ,DOGMA ATA VƏ QARDAŞLARINI BELƏ BU YOLDA TƏRK ETMƏYİ BACARDILAR.LAKİN QOHUMLUQ TELLƏRİNƏ VƏ MADDİ MƏNFƏƏTLƏRƏ GÖRƏ ALLAH DÜŞMƏNLƏRİNİ DOST TUTANLAR ÖZLƏRİNƏ BÖYÜK BİR ZÜLM ETMİŞLƏR.ƏYƏR QAN QOHUMLARINA VƏ DÜNYƏVİ MƏNFƏƏTƏ OLAN MƏHƏBBƏT ALLAH VƏ RƏSULUNA OLAN MƏHƏBBƏTİ ÜSTƏLƏYİRSƏ,TOPLUMDA FƏSADIN VƏ NİFAQIN YARANİB İNKİŞAF ETMƏSİNƏ SƏBƏBİYYƏT VERƏCƏK.O ZAMAN DUNYA VƏAXİRƏTDƏ ZİYANA UGRAMIŞLARDAN OLACAQ. BU GÜNKİ MÜSƏLMAN TOPLUMLARINDA OLAN FƏSAD VƏ FƏLAKƏTLƏRİN ƏSASINDA DA MADDİ MƏNFƏƏTLƏRƏ OLAN MƏHƏBBƏTİN ALLAH SEVGİSİNİ ÜSTƏLƏMƏSİNDƏN QAYNAQLANAN SƏBƏBLƏR DAYANIR.BİR MÜSƏLMAN TİCARƏTİNİN AZALMASINDAN,MƏQAMININ ENMƏSİNDƏN,VAR-DÖVLƏTİNİN AZALMASINDAN QORXARAQ,İMANA ZİDD OLAN BİR TOPLUMLA ÜLFƏTDƏDİRSƏ,BU İMAN TOPLUMUNUN DAYAQLARININ SARSILMASI,NİFAQ VƏ PƏRAKƏNDƏLİYİN YAYILMASI DEMƏKDİR.DEMƏLİ BİR İNSAN VƏYA TOPLUMUN SAGLAM VƏ ƏMİN-AMANDA QALMASI, ONUN ALLAHA GÖRƏ DOST OLUB ONUN ÜÇÜN DƏ DÜŞMƏN OLMASINDADIR. (DADASH ƏLİBEYLİ)
BU MÖVZUNU İNSAN ÜZƏRİNDƏ ARAŞDIRDIGIMIZ ZAMAN DEMƏLİYİK Kİ, İNSAN YARADILMIŞ VARLIQLARDAN BİRİ OLMAQLA YANAŞI XİDMƏT ETİBARI İLƏ TAMAMİLƏ FƏRQLİ XÜSUSİYYƏTLƏRƏ MALİKDİR. BU FƏRQLİ XÜSUSUYYƏT VƏ KEYFİYYƏTLƏRƏ SAHİB OLMA İNSANI ONLARDAN AYIRMIŞ VƏ BU MƏNƏVİ RABİTƏ VƏ ƏLAQƏNİN İNSANDA FƏRQLİ ŞƏKİLDƏ TƏZAHÜR OLMASINA SƏBƏB OLMUŞDUR. HƏR ŞEYDƏN ƏVVƏL İNSAN DİGƏR VARLIQLARDAN FƏRQLİ OLARAQ İRADƏ VƏ SEÇİM HUQUQUNA MALİKDİR. YƏNİ İNSANA HADİSƏLƏRLƏ QARSHILAŞARKƏN ÖZ MÖVQEYİNİ İRADƏ AZADLIGI İLƏ MÜƏYYƏNLƏŞDİRİB YOLLARDAN BİRİNİ SEÇMƏ İXTİYARI VERİLMİŞDİR. İNSANIN TAM İXTİYARLI BURAXILMASI VƏ ƏLAVƏ OLARAQ NƏFSANİ İSTƏKLƏRİN VERİLMƏSİ ONU DİGƏR NÖVLƏRİNDƏN FƏRQLƏNDİRMİŞDİR.
DEMƏLİ İNSAN DİGƏRLƏRİNƏ NİSBƏTƏN DAHA MÜRƏKKƏB VƏ SİRLİ VARLIQDIR. ONA GÖRƏ DƏ İNSANİ ƏLAQƏ VƏ RABİTƏ ZAMANI BU MÜRƏKKƏBLİK ÖZÜNÜ GÖSTƏRMİŞ VƏ İNSAN CƏMİYYƏTİNDƏ MEHRİBANLIQ, ÜLFƏT, DOSTLUQ, YARDIMLAŞMA KİMİ DƏYƏRLƏR DAHA FƏRQLİ BİR MÜSTƏVİDƏ İNKİŞAF ETMİŞDİR.
BİLDİYİMİZ KİMİ İNSAN İCTİMAİ BİR VARLIQDIR. VƏ YALNIZ İNSAN CƏMİYYƏTİNDƏ MƏDƏNİYYƏT,ƏXLAQ ,İNKİŞAF ,ADƏT-ƏNƏNƏ KİMİ MƏFHUMLAR İŞLƏDİLİR VƏ ONLARA DƏYƏR VERİLİR. ONA GÖRƏ DƏ İNSANLAR TOPLUM HALINDA YAŞAMA MƏCBURİYYƏTİNDƏDİRLƏR.TOPLUM HALINDA YAŞAMA İSƏ FƏRDLƏR ARASINDA ÖZÜNƏMƏXSUS BİR RABİTƏ VƏ ƏLAQƏNİN OLMASINI GƏRƏKDİRİR.İNDİ BİLMƏLİYİK Kİ,İNSAN CƏMİYYƏTİNDƏ BU RABİTƏ HANSI MUSBƏT VƏ MƏNFİ KEYFİYYƏTLƏRİ İLƏ TƏZAHÜR EDİR. KEYFİYYƏTLƏRİN MƏNFİ VƏ YAXUD MÜSBƏT OLARAQ İNKİŞAF ETMƏSİ HƏMİN CƏMİYYƏTLƏRİN ƏQİDƏ, DÜŞÜNCƏ VƏ İDEOLOGİYALARINDAN ÇOX ASLIDIR.HANSI ƏQİDƏ VƏ DÜŞÜNCƏYƏ SAHİB OLMA İNSAN CƏMİYYƏTİNİN MƏNƏVİ BAGLILIGINA VƏ ƏXLAQINA HƏDDƏN ZİYADƏ TƏSİR ETMƏKDƏDİR. ƏQİDƏ VƏ İDEOLOGOYALARİN FƏRQLİ OLMASI ,DOSTLUQ, ULFƏT,QARDASHLIQ,YARDIMLAŞMA,XEYİRXAHLIQ VƏ YA ƏDAVƏT ,DÜŞMƏNÇİLİK,MƏNFƏƏTPƏRƏSTLİK,KİN-KÜDÜRƏT KİMİ BİR-BİRİNƏ ZİDD OLAN KEYFİYYETLƏRİN DƏ YANAŞI OLARAQ İNKİŞAF ETMƏSİNİ HƏQİQƏTƏ ÇEVİRİB.
İNSAN CƏMİYYƏTİNİN BU GÜNKÜ HALI VƏ BƏŞƏRİYYƏTİN ARXADA BURAXDIGI TARİXİ KEÇMİŞİ BU SÖYLƏNİLƏN MƏNƏVİ BAGLILIGIN HANSI MÜSTƏVİDƏ İNKİŞAF ETMƏSİNİ GÖSTƏRƏN AŞKAR BİR DƏLİLDİR.BƏŞƏRİYYƏTİN KEÇDİYİ UZUN TARİXİ KEÇMİŞ, İNSANIN YARADILIŞ QAYƏSİNİN ƏKSİNƏ OLARAQ,ÇOX BÖYÜK FƏLAKƏTLƏRİN ,FACIƏLƏRİN ,QIRGINLARIN,QANLI VƏ VƏHŞİ MÜBARİZƏLƏRİN QARANLIQ BİR SƏHNƏSİ OLMUŞDUR. BU DƏHŞƏT VƏ FƏLAKƏTLƏR ELƏ BİR HƏDDƏ ÇATMIŞDIR Kİ,BİR MƏMLKƏTİN ,BİR QÖVMÜN VƏ YAXUD BİR İNSANIN MƏNFƏƏTİ ÜÇÜN MİLYONLARLA İNSAN AMANSIZCASINA MƏHV EDİLMİŞ VƏ VƏHŞİ İŞGƏNCƏLƏRƏ QURBAN GETMIŞDİR.TARİX BELƏ AMANSIZ HADİSƏLƏRƏ ÇOX SƏHNƏ OLMUŞDUR.ÇİNGİZLƏR,NAPALEONLAR,HİTLERLƏR,STALİNLƏR KİMİ VƏHŞİLƏRİN NİYYƏTLƏRİNİN VƏ YAXUD BİR İRQİN, BİR MİLLƏTİN DİGƏR İRQ VƏ MİLLƏTLƏRDƏN ÜSTÜN OLMASI FİKRİNİN HƏYATA KEÇMƏSİ ÜÇÜN İNSAFSIZCASINA MİLYONLARLA İNSANI ƏHATƏ EDƏN İRQ VƏ MİLLƏTLƏRİN TALEYİ AMANSIZLIGA DÜÇAR EDİLƏRƏK MƏHV EDİLMİŞDİR.BUNA MİSAL OLARAQ AMERİKA VƏ AVSTRALİYA QİTƏLƏRİNDƏ İNGİLİS MÜSTƏLƏKƏÇİLƏRİNİN MƏNFUR MƏQSƏDLƏRİNİN HƏYATA KECMƏSİ ÜÇÜN BÖYÜK QƏBİLƏ VƏ XALQLARI BİRLƏŞDİRƏN "QIRIMİZIDƏRİLİLƏR" İRQİ TAMAMİLƏ MƏHV EDİLƏRƏK YER ÜZÜNDƏN SİLİNMİŞLƏR.BU İNSAN ƏLİ İNSANLIQ TARİXİNƏ QARA HƏRFLƏRLƏ YAZILMIŞ BİR LƏKƏDİR.
LAKİN TARİX ÜLFƏT DOSTLUQ VƏ BUNUN KİMİ MƏNƏVİ DƏYƏRLƏRİN HAKİM OLUB DÜNYANI ÖZ NURUNA QƏRQ ETMƏK İSTƏYƏN TOPLUMLARIN DA VARLIGINA ŞAHİD OLMUŞDUR.BU TOPLUMLAR ƏVVƏLKİLƏRDƏN FƏRQLİ OLARAQ BƏŞƏRİYYƏTİ XİLASI ÜÇÜN ÇALIŞMIŞ,İNSANLIGA SÜLH ,ƏMİN-AMANLIQ,QARDAŞLIQ,HUMANİZM DƏYƏRLƏRİNİ AŞILAMAGA SƏY ETMİŞLƏR. LAKİN BUNU BƏŞƏRİYYƏTƏ HAKİM ETMƏK İSTƏYƏNLƏR, QARŞI TƏRƏFDƏN ÇOX BÖYÜK TƏZYİQLƏRƏ MƏRUZ QALMIŞ,DƏHŞƏTLİ MƏHRUMİYYƏTLƏRLƏ ÜZLƏŞMİŞLƏR.BUNA BAXMAYARAQ HEÇ VAXT MƏQSƏDLƏRİNDƏN ƏL ÇƏKMƏMİŞ,MƏHRUMİYYƏTLƏR VƏ TƏZYİQLƏR ONLARI ÖZ YOLLARINDAN DÖNDƏRƏ BİLMƏMİŞDİR.PEYGƏMBƏRLƏRİN HİDAYƏT EDİB RƏHBƏRLİK ETDİYİ TOPLUMLAR BELƏ CƏMİYYƏTLƏRDƏNDİR.BUNLAR TARİXİN ƏN NURLU SƏHİFƏLƏRİNDƏ QƏRAR TUTMUŞ VƏ İNSANLIGA GÜNƏŞ KİMİ İŞIQ SAÇMIŞLAR. BELƏ BİR-BİRİNƏ ZİDD OLAN KEYFİYYƏTLƏRƏ SAHİB OLUB MÜBARİZƏDƏ OLAN İKİ QÜTÜBLÜ CƏMİYYƏTLƏRİN MÖVCUD OLUB ÖZ NİYYƏTLƏRİNİ HƏYATA KEÇİRMƏK UGRUNDA SƏY ETMƏLƏRİNİN ƏSL SƏBƏBLƏRİNİ ARAŞDIRMAGIMIZA EHTİYAC VARDIR. ƏVVƏLDƏ DEDİK Kİ, BİR İNSANIN VƏ TOPLUMUN MÜƏYYƏN BİR YOLDA İSTİQAMƏT GÖTÜRÜB ADDIMLAMASINA SƏBƏB ONUN İNANC VƏ ƏQİDƏSİDİR.BƏŞƏRİYYƏTİN İNANC VƏ ƏQİDƏSİ TARİX BOYU İKİ QÜTÜBLÜ OLARAQ İNKİŞAF ETMİŞDİR.YA BƏŞƏRİYYƏT ALLAH HƏQİQƏTİNƏ İNANMIŞ VƏ BU İNANC GƏRƏKDİRDİYİ İSTİQAMƏTDƏ ƏMƏL ETMİŞ, BU ZAMAN BÜTÜN ŞƏXSİ MƏNFƏƏTLƏR VƏ NƏFSANİ İSTƏKLƏR BU İNANCIN GƏTİRDİYİ DƏYƏRLƏRİN HƏQİQƏTƏ ÇEVRİLMƏSİNƏ QURBAN VERİLMİŞDİR.ALLAHA İMAN İNSANLARDA AXİRƏT İNANCINI GƏRƏKDİRMİŞ ,BƏŞƏRİYYƏTDƏ BÖYÜK MƏSULİYYƏT HİSSİNİ OYATMIŞDIR.
YA DA Kİ,İNSANLAR ALLAHA VƏ AXİRƏTƏ OLAN İNANCINI İTİRMİŞ, BÜTÜN SƏY VƏ MÜBARİZƏLƏR DƏ MƏNFƏƏT VƏ MADDİ QZANC ÜZƏRİNDƏ QURULMUŞDUR. BU DA ƏSLİNDƏ NƏFSANİ BİR İSTƏK OLDUGU ÜÇÜN MƏHDUDİYYƏT VƏ SƏRHƏD TANIMAMIŞ ,NƏTİCƏDƏ YUXARIDA SÖYLƏDİYMİZ FACIƏLƏRİN TÖRƏNMƏSİNƏ SƏBƏB OLMUŞDUR.ÇÜNKİ İLAHİ DƏYƏRLƏRİ İNKAR EDƏN BİR FƏRD VƏ TOPLUM ÜÇÜN HEÇ BİR MƏSULİYYƏT VƏ CAVABDEHLİK HİSSİ YOXDUR.
DEMƏLİ MUSBƏT DƏYƏRLƏRİN DAŞIYICISI OLAN QÜTBDƏ MÖVQE TUTANLARIN İSTİQAMƏTVERİCİSİ ALLAHDIR.ALLAH BƏŞƏRİYYƏTƏ DAVAMLI OLARAQ SƏFİRLƏR GÖNDƏRMİŞ,ONLAR DA ZAMAN-ZAMAN BU DƏYƏRLƏRİ CƏMİYYƏTDƏ TƏBLİG ETMIŞLƏR.
ƏYƏR BİZ İSLAMIN ZÜHURUNDAN ÖNCƏ ƏRƏB QƏBİLƏLƏRİNİN CAHİLİYYƏ DÖNƏMİNDƏKİ VƏZİYYƏTİNİ ARAŞDIRSAQ BUNU AŞKAR ŞƏKİLDƏ GÖRƏRİK.CAHİLİYYƏ DÖNƏMİNDƏ BUTUN ƏRƏB QƏBİLƏLƏRİNİN RABİTƏ BAGLILIQLARI MƏFƏƏƏT VƏ QƏBİLƏ TƏSSUBKEŞLİYİ ÜZƏRİNDƏ QURULMUŞDU.ONLARIN HƏTTA DİNİ İNANCLARI MƏNFƏƏT VƏ QZANC MƏNBƏYİNƏ ÇEVRİLMİŞDİ.ONA GÖRƏ DƏ ONLAR ,ÜLFƏT, DOSTLUQ, QARDAŞLIQ,VƏHDƏT KİMİ DƏYƏRLƏRƏ DƏ MƏNFƏƏT VƏ TƏƏSSÜB GÖZÜ İLƏ BAXIRDILAR.ƏYƏR BU DƏYƏRLƏRDƏN ONLAR QAZANC VƏ MƏNFƏƏT ƏLDƏ EDİRDİLƏRSƏ ONU ETİBARLI SAYAR, ƏKS HALDA İSƏ DƏYƏR VERMƏZDİLƏR.
ONA GÖRƏ DƏ EYNİ DİL VƏ KÖKƏ SAHİB OLMAQLARINA BAXMAYARAQ UZUN ZAMANLAR İDİ Kİ,BU QƏBİLƏLƏR ARASINDA KİN,ƏDAVƏT VƏ PƏRAKƏNDƏLİK HÖKM SÜRMƏKDƏYDİ.
BELƏ OLAN BİR ZAMANDA ALLAH HAQQ OLAN PEYGƏMBƏRİNİ ,HƏZRƏT MUHƏMMƏD(S)İ AŞKAR BİR NUR İLƏ GÖNDƏRDİ.BU NUR ONLARDAN ÖZ İNANCLARINDAN ƏL ÇƏKMƏYİ TƏLƏB EDİR VƏ BUNUN NƏTİCƏSİNDƏ BÖYÜK BİR ÜLFƏT, QARDAŞLIQ VƏ VƏHDƏTƏ YETIŞƏCƏKLƏRİNİ ONLARA VƏD EDİRDİ.LAKİN BU VƏD ONLARDAN TAPINDIQLARI QAZANC VƏ MƏNFƏƏT TANRILARINDAN ƏL GÖTÜRMƏLƏRİNİ İSTƏDİYİ ÜÇÜN İLK ƏVVƏL O NURA QARŞI KƏSKİN MÜBARİZƏYƏ QALXDILAR. O ZAMAN SƏFLƏR MÜƏYYƏNLƏŞDİ,İMAN VƏ ƏQİDƏ QARDAŞLARI BİR TƏRƏFDƏ ,MƏQAM VƏ MƏNFƏƏT QULLARI İSƏ DİGƏR BİR TƏRƏFDƏ QƏRAR TUTDU.LAKİN ALLAHDAN GƏLƏN NUR YAVAŞ-YAVAŞ İŞIGINI ARTIRMAQLA, QARŞI TƏRƏFDƏ OLAN ZÜLMƏTİ ƏHATƏ EDİB ONU YOX ETDİ.BELƏLİKLƏ BÖYÜK BİR TOPLUMU ULFƏT ,DOSTLUQ VƏ QARDAŞLIQ TELLƏRİ BİR-BİRİNƏ BAGLAYARAQ MOHKƏM BİR ÜMMƏT HALINA GƏTİRDİ. ALLAHU-TƏALA ONLAR ARASINDAKI ÜLFƏT VƏ QARDAŞLIQ TELLƏRİNİN YARANMASINA İŞARƏ EDƏRƏK BELƏ BUYURUR:
"HAMINIZ BİR YERDƏ ALLAHIN İPİNDƏN YAPIŞIN VƏ BİR-BİRİNİZDƏN AYRILMAYIN! ALLAHIN SİZƏ VERDİYİ NEMƏTİNİ XATIRLAYIN Kİ,SİZ BİR-BİRİNİZƏ DÜŞMƏN İKƏN O,SİZİN QƏLBLƏRİNİZİ (İSLAM VƏ İMAN İLƏ) BİRLƏŞDİRDİ VƏ ONUN NEMƏTİ SAYƏSİNDƏ BİR-BİRİNİZƏ QARDAŞ OLDUNUZ.SİZ ODDAN OLAN BİR UÇURUMUN KƏNARINDA İKƏN O, SİZİ ORDAN XİLAS ETDİ. ALLAH ÖZ AYƏLƏRİNİ SİZİN ÜÇÜN BU ŞƏKİLDƏ AYDINLAŞDIRIR Kİ, HAQQ YOLA YÖNƏLMİŞ OLASINIZ!"
DİQQƏT EDİN! ALLAH BU AYƏDƏ TAMAMİLƏ BİR-BİRİNƏ QARŞI OLUB ƏDAVƏT BƏSLƏYƏN İNSANLARIN QƏLB BİRLİYİNDƏN XƏBƏR VERİR. YƏNİ ALLAH O QÖVMLƏRİN BİRLİYİNİN SÖZDƏ ZAHİRİ BİR BİRLİK OLMAYIB ,QƏLBİN DƏRİNLİKLƏRİNƏ SƏMİMİYYƏTLƏ NÜFUZ ETMİŞ BİR İTTİFAQ ADLANDIRIR. VƏ BU DOSTLUQ VƏ QARDAŞLIGI ÖZÜNDƏN GƏLƏN BİR LÜTF ,NEMƏT ADLANDIRIR.HƏQİQƏTƏN DƏ MƏDİNƏDƏ OLAN OVS VƏ XƏZRƏC QƏBİLƏLƏRİ PEYGƏMBƏR ONLARA GƏLƏNƏ QƏDƏR BİR-BİRLƏRİNƏ DÜŞMƏNÇİLİK MÖVQEYİNDƏ İDİLƏR. DEMƏLİ ÇOX BÖYÜK BİR HADİSƏ BAŞ VERMİŞ BU HADİSƏ HƏTTA ONLARIN QƏLBİNƏ NUFUZ EDƏRƏK, RUHLARINDA BİR ÇEVRİLİŞ İCAD ETMİŞDİR.BU HEYRƏTAMİZ HADİSƏ ALLAH VƏ AXİRƏTƏ OLAN İMAN VƏ ƏQİDƏDİR.ALLAHA İMAN ELƏ BİR PAKLAYICIDIR Kİ, DAXİL OLDUGU QƏLBLƏRDƏ KEÇMİŞDƏN KÖK SALMIŞ BÜTÜN ÇİRKİNLİKLƏRİ, RƏZALƏTLƏRİ YUYUB APARMIŞ ,ONLARI YENİ BİR RUH ,DÜŞÜNCƏ VƏ ƏXLAQDA YETİŞDİRMİŞDİR.
BAXIN İSLAMA DAXİL OLDUQDAN QISA BİR MÜDDƏTDƏN SONRA ,BU QARDAŞLIQ VƏ ÜLFƏT ÖZ MÜSBƏT NƏTİCƏSİNİ GÖSTƏRMİŞ ,QÜC ,QÜDRƏT VƏ İNKİŞAF BAXIMINDAN DÜNYANIN ƏN ƏZƏMƏTLİ İMPERATORLUQLARI OLAN BİZANS VƏ SASANİ İMPERİYALARI BU VƏHDƏT ÜLFƏTİN QARŞISINDA TƏSLİM OLMUŞLAR. MƏMLƏKƏTLƏR ,ŞƏHƏRLƏR MUSƏLMANLARDA OLAN BU BƏRABƏRLİK VƏ ƏDALƏTİ GÖRÜB HEYRƏTLƏNMİŞ,BUNUN QEYRİ-MADDİ BİR ƏSASDAN QAYNAQLANDIGINI ÖZ FİTRƏTİ İLƏ DƏRK ETMİŞ VƏ QAPILARINI ONLARIN ÜZƏRİNƏ SƏMİMİYYƏTLƏ AÇMIŞDIR.
BELƏLİKLƏ AYDIN OLDU Kİ, BİR CƏMİYYƏTDƏ QARDAŞLIQ VƏ DOSTLUGUN MÖHKƏM VƏ DƏYƏRLİ OLMASI HƏMİN DOSTLUGUN YALNIZ ALLAHA XATİR OLMASIDIR.ÇÜNKİ ALLAHA XATİR OLMAYAN BÜTÜN ƏLAQƏ VƏ DOSTLUQLAR ,AXİRƏT GÜNÜ PUÇ VƏ ƏBƏS OLACAQ.ALLAHA XATİR OLMAYAN BÜTÜN BAGLILIQLAR YALNIZ ONU YARADAN SƏBƏNLƏR VAR OLANA QƏDƏR MÖVCUD OLA BİLƏR. SƏBƏBLƏR ARADAN GEDƏN KİMİ BAGLILIQ VƏ DOSTLUQLARA DA SON QOYULMUŞ OLACAQ.HƏM DÜNYADA VƏ HƏM DƏ AXİRƏTDƏ ÖZ TÖHFƏSİNİ VERƏN YEGANƏ DOSTLUQ, ALLAH ÜÇÜN QURULAN DOSTLUQDUR.ƏYƏR İNSANLARI , TOPLUMLARI BİRLƏŞDİRƏN DOSTLUQ VAR DÖVLƏT ÜZƏRİNDƏ QURULMUŞSA ,BUNUN ÖMRÜ VAR DÖVLƏT OLANA QƏDƏRDİR.BU ZAMAN İMAN SAHİBİ OLAN BİR İNSANIN VƏ YA TOPLUMUN,DİGƏR BİR İNSAN VƏ TOPLUMLA NİYƏ VƏ NƏ SƏBƏBDƏN DOST OLDUGUNU VƏ DOST OLDUGUNUN DA HANSI ƏQİDƏ VƏ İNANC SAHİBİ OLMASINA ÇOX DİQQƏT ETMƏSİ LAZIMDIR.ÇÜNKİ BU HƏMİN İNSAN VƏ YA TOPLUMUN DÜNYA VƏ AXİRƏTDƏKİ AQİBƏTİ NÖQTEYİ NƏZƏRDƏN ÇOX MÜHÜMDÜR.BU İMAN SAHİBİ OLAN İNSAN VƏ TOPLUMUN ALLAHI İNKAR EDƏN BİR İNSAN VƏ YA TOPLUMLA HƏR HANSI MADDİ MƏFƏƏTDƏN DOLAYI DOST VƏ QARDAŞ OLMASINI QEYRİ-MÜMKÜN EDƏN BİR HƏQİQƏTDİR.BU ZAMAN QARŞI TƏRƏF NƏSƏB CƏHƏTDƏN ONUN QHUM VƏ ƏQRƏBASI OLSA DA İNSAN İMANI ÜSTÜN TUTUB ONLARI ONLARI ÖZÜNƏ DOST TUTMAMALIDIR.
ALLAH BU MƏSƏLƏYƏİŞARƏ EDƏRƏK BUYURUR: "EY İMANGƏTİRƏNLƏR!ƏGƏR ATALARINIZ VƏ QARDAŞLARINIZ KÜFRÜ İMANDAN ÜSTÜN TUTARLARSA, ONLARI ÖZÜNÜZƏ DOST BİLMƏYİN,SİZDƏN ONLARI DOST TUTANLAR ÖZLƏRİNƏ ZÜLM ETMİŞ OLARLAR.(YA MUHƏMMƏD)DE Kİ:ƏYƏR ATALARINIZ ,QARDAŞLARINIZ,ÖVRƏTLƏRİNİZ,QƏBİLƏNİZ,QZANDIGINIZ MALLAR,KASAD OLMASINDAN QORXDUGUNUZ TİCARƏT,XOŞUNUZA GƏLƏN MƏSKƏNLƏR SİZƏ ALLAHDAN,ONUN PEYGƏMBƏRİNDƏN VƏ ALLAH YOLUNDA CİHADDAN DAHA ƏZİZDİRSƏ,ALLAHIN ƏMRİ GƏLİNCƏYƏ QƏDR GÖZLƏYİN. ALLAH FASİQLƏRİ DOGRU YOLA YÖNƏLTMƏZ".(TÖVBƏ 23-24)
BU AYƏNİN MƏZMUNUNDAN ANLAYIRIQ Kİ,İNSAN ÜŞÜN İMAN ELƏ BİR MÜQƏDDƏS DƏYƏRDİR Kİ,ƏN YAXIN QAN QOHUMU OLAN ATA VƏ QARDAŞLAR BELƏ İMANIN ZİDDİNƏ OLARSA, İNSAN İMANA ÜSTÜNLÜK VERİB ONLARDAN ÜZ DÖNDERMƏLİDİR.HƏTTA ƏN YAXIN QOHUMLUQ TELLƏRİ BELƏ İMAN DOSTLUGUN YARATDIGI MƏNƏVİ RABİTƏDƏN İNSAN ÜÇÜN ÜSTÜN OLA BİLMƏZ.BUNU AŞKAR ŞƏKİLDƏ ALLAH RƏSULUNUN SƏHABƏLƏRİNİN HƏYATINDA MÜŞAHİDƏ EDİRİK. ONLARIN BƏZİLƏRİ ALLAH RƏSULUNA İMAN GƏTİRDİYİNƏ GÖRƏ ÖZ ATA VƏ QARDAŞLRI İLƏ DÜŞMƏN OLMUŞDULAR.LAKİN ALLAH RƏSULUNUN YANINDA ÖZ QAN QARDAŞLARININ ƏVƏZİNDƏ YENİ İMAN QARDAŞLARI TAPMIŞDILAR. ONLAR ALLAH RƏSULU İLƏ BİRLİKDƏ ÖZ KAFİR ATA VƏ QARDAŞLARINA QARŞI VURUŞMUŞDULAR.İMANIN YARATDIGI QARDAŞLIQ ONLARI ELƏ MÖHKƏM TELLƏRLƏ BİR-BİRİNƏ BAGLAMIŞDI Kİ,DOGMA ATA VƏ QARDAŞLARINI BELƏ BU YOLDA TƏRK ETMƏYİ BACARDILAR.LAKİN QOHUMLUQ TELLƏRİNƏ VƏ MADDİ MƏNFƏƏTLƏRƏ GÖRƏ ALLAH DÜŞMƏNLƏRİNİ DOST TUTANLAR ÖZLƏRİNƏ BÖYÜK BİR ZÜLM ETMİŞLƏR.ƏYƏR QAN QOHUMLARINA VƏ DÜNYƏVİ MƏNFƏƏTƏ OLAN MƏHƏBBƏT ALLAH VƏ RƏSULUNA OLAN MƏHƏBBƏTİ ÜSTƏLƏYİRSƏ,TOPLUMDA FƏSADIN VƏ NİFAQIN YARANİB İNKİŞAF ETMƏSİNƏ SƏBƏBİYYƏT VERƏCƏK.O ZAMAN DUNYA VƏAXİRƏTDƏ ZİYANA UGRAMIŞLARDAN OLACAQ. BU GÜNKİ MÜSƏLMAN TOPLUMLARINDA OLAN FƏSAD VƏ FƏLAKƏTLƏRİN ƏSASINDA DA MADDİ MƏNFƏƏTLƏRƏ OLAN MƏHƏBBƏTİN ALLAH SEVGİSİNİ ÜSTƏLƏMƏSİNDƏN QAYNAQLANAN SƏBƏBLƏR DAYANIR.BİR MÜSƏLMAN TİCARƏTİNİN AZALMASINDAN,MƏQAMININ ENMƏSİNDƏN,VAR-DÖVLƏTİNİN AZALMASINDAN QORXARAQ,İMANA ZİDD OLAN BİR TOPLUMLA ÜLFƏTDƏDİRSƏ,BU İMAN TOPLUMUNUN DAYAQLARININ SARSILMASI,NİFAQ VƏ PƏRAKƏNDƏLİYİN YAYILMASI DEMƏKDİR.DEMƏLİ BİR İNSAN VƏYA TOPLUMUN SAGLAM VƏ ƏMİN-AMANDA QALMASI, ONUN ALLAHA GÖRƏ DOST OLUB ONUN ÜÇÜN DƏ DÜŞMƏN OLMASINDADIR. (DADASH ƏLİBEYLİ)
