Giriş
Dininə kömək edənlərə kömək edəcəyini vəd edən, yolunu tanıyıb, o yolda gedənləri zəfərlə müjdələyən və özünü inkar edənlərin qurtuluşa çatmayacağını bildirən Allaha həmd olsun. Elə bir Allah ki nemətləri özünə yönəlməyə səbəb olmaqdadır. ONun əzab və intiqamından da yalnız ona sığınmaq lazımdır.
Salam olsun Öndərimiz Məhəmməd Mustafa sallallahu əleyhi və alihə və ONun pak Əhli Beytinə ki Onlar insanların gerçək rəhbər və bələdçiləridirlər.
Mən, daha əvvəl, imametin lazımlılığı haqqında bir kitab yazmışdım. O kitabda, İmamların məsumiyəti, Onların digər insanlardan üstünlüklərini və sahib olduqları fəzilətləri genişcə ələ almış, İmamıyənın iddia etdiyi şeylərin doğruluğunu isbat edən dəlillər gətirmişdim. Ayrıca Onları tam olaraq tanıdan ayələr və hədisləri də nəql etmişdim. Orada müxaliflərin inanclarının batilliyini, yenə niyə İmamlardan bəzilərinin qıyam edərək zalımların qarşısında dayandıqlarını; bəzilərinin qıyam etməyib, zülmlər, tökülən qanlar və Qurana edilən müxalifətlərin qarşısında mübarizə etmədiklərini dəlillərlə genişcə açıqlamışdım. Sonunda da Şiələrin son imamının qeybət səbəblərini bəyan etmişdim.
Daha sonra iman, fəzilət və inancının doğruluğunda şübhə etmədiyim bir dostum, İmam Mehdi aleyhissələm haqqında özünə yönəldilən və onun da başında dolaşan bəzi sualları dilə gətirərək, cavablandırmamı istədi. Mən də onun yazdığı sıraya görə onlara cavab verəcəyəm. Cavablar düşünə bilən hər kəsin bunları anlaya biləcəyi bir şəkildədir. Bu sualların cavabı üçün yazdığım digər kitablara baş vurmağa gərək qalmayacaq. Bu yolda Allahdan kömək diləyirəm.
Birinci Tənqid Və Cavabı
1. Tənqid
İmamiyyə, Həsən b. Əli b. Məhəmməd b. Əli b. Musa ər- Riza aleyhumussalam yəni 11-ci İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmə Allahın bir oğul verdiyini iddia edir. Halbuki, ONun ailəsindən ya da qohumlarından heç kimin belə bir uşağın olduğundan xəbəri yoxdur. Ayrıca heç bir məzhəb və təriqət, İmamiyyenin bu iddiasını qəbul etmir. Görəsən bu İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin oğulu olmadığına dəlil olaraq kafi deyilmi?
Cavabı
Bu tənqid çox zəif və əsassızdır.
Səbəbinə gəlincə: Bu iş heçdə adi halın xaricində bir şey deyil. Ağıl belə bir hadisənin reallaşa biləcəyini qəbul etməkdə dəlillər də təsdıq etməkdədir. Tarixdə bunun bir çox nümunəsini görmək mümkündür. Padşahlar və dövlət adamları müxtəlif səbəblərdən ötəri uşaqlarının doğumunu gizləmişlər.
Məsələn, biri rəsmi nikahı olmayan xanımından uşaq sahibi olar. Rəsmi nikahlı xanımının bunu bilməsini istəməz, çünki o bilir ki xanımı bunu öyrəndiyi zaman həsəd edər, kin saxlayar, ərinin həyatını zəhər qata bilər. Buna görə ailə nizamının yıxılma təhlükəsi keçənə qədər uşağın doğumunu bütün yaxınlarından gizləyər. Bəzən də ölənə qədər kimsəyə söyləməz ölüm anı yaxınlaşınca uşağın kimə aid olduğu məchul qalmasın və haqqları itməsin deyə açıqlayar.
Bir baxırsınız Padşahın uşağı olur, onun doğumunun bilinməsinə icazə vermir. Uşaq böyüyüb inkişaf etdikdən sonra bunu açıqlayırlar. İran, Rum və Hind padşahlarının bəziləri belə etmişlərdi.
Tarixçilər belə yazır: Siyavəşin arvadı və Türk padşahı Efrasyanın qızı Vesfaferid "Keyxosrov"u dünyaya gətirmişdi. Vesfafərid, Keyxosrovun doğumunu uzun bir müddət babası Keykavusdan gizlədi. Keykavus, Babil və daha çox şərqin padşahı idi. Keykavusun çox bir zaman ondan xəbəri olmadı. Halbuki illərcə onu tapmaq üçün məşğul olmuşdu. Tarix kitabları da bu hadisəni genişcə yazmışlar. Fars tarixçiləri Keyxosrovun doğumunu və gizledilmesinin səbəbini yazmışlar. Məhəmməd b. Cərir Taberi də "Tarix" kitabında hadisəni nəql etmişdir.
Bu hadisə İmam Mehdi aleyhissələmin hadisəsi kimidir. Tənqidçilər tarixdəki bu hadisələri qəbul edərkən niyə İmam Mehdi əleyhissələmin inkar etməkdədirlər.
Bəziləri də uşağın doğumunu yaxınlarından və qohumlarından gizləyərlər, çünki onlar miras üzündən uşağı öldürə bilərlər. Amma uşaq böyüyər, ona bir zərər gəlməyəcəyi aydın olunca şəxsiyyəti açıqlanar.
Bəzən padşah ölkənin vəziyyətini diqqətə alaraq uşağı xalqdan gizləyər. Çünki bəzi ölkələrin xalqı, padşahın öz nəsilindən olmayan birini, onun yerinə qəbul etməzlər. Padşah da ordunun və əli altında olanların özünə itaət etmələrini təmin etmək və idarəsini öz əlində tutmaq üçün uşağını onlardan saxlayar. Ölkənin işləri yerinə oturana qədər onu gizləyər daha sonra uşağın öz yerinə keçəcəyini açıqlayar. Bu siyasi arenada çox məşhur bir şeydir.
Bəzən də padşah əmrinin altındakı insanlara təhlükəsizlik cəhətdən və ya başqa istiqamətlərdən necə təsir etdiyini anlamaq üçün özünü gizləyər. Və ya öldüyünü xalqın içində yayar. Hətta bu kimi şeylər Müsəlmanların arasında da çox görülmüşdür.
Bir çox uşağın soyu atasının ölümündən sonra ortaya çıxmışdır. Bu müddət içində kimsə onu tanımamışdır. İki Müsəlman şahidin şahidliyiylə atasının kim olduğu təyin olunmuşdur. Çünki atası uşağın ona aid olduğunun bilinməsini istəməmişdir.
Tarix səhifələrini qarışdırıldığında, müxtəlif səbəblərdən ötəri padşahların və normal insanların uşağını gizlədiyini və ya onun öldüyünü elan etdiklərini görməkdəyik.
Yenə Müsəlman tarixçilər və Müsəlman olmayan tarixçilərin hamısı Hz. İbrahim aleyhissələmin doğumunun gizli olduğunu və qohumlarından kimsənin xəbəri olmadığını yazmışlar. Çünki zamanın padşahının onu öldürmə təhlükəsi vardı. Eyni səbəblə Hz. Musa aleyhissələmin doğumu da Firondan saxlanmışdı. Qurani Kərim açıqca Hz. Musa aleyhissələmin anasının onu bir sandığa qoyub, çaya atdığını və vəhy yoluyla uşağının saglam qalacağının ona ilham edildiyini bəyan etməkdədir. Hz. Musa əleyhissalamın anası, bu işi onu qorumaq üçün etmişdi.
Bütün bunları göz önünə alaraq indi bu sualı soruşuruq: İmam Həsən Əsgəri əleyhissalam oğulunun doğumunu qohum və yaxınlarından gizləməsi görəsən məntiqi səbəbi olmayan və normal şərtlərin xaricində olan bir hadisədirmi. Qətiyyən belə deyil çünki İmam Mehdi aleyhissələmin doğumunun gizli tutulmasının səbəbləri o biri insanların doğumunun gizli tutulmasından daha əhəmiyyətli səbəblərə söykənməkdədir və buna görə daha normal idi. İrəlidə bu səbəblərin nələr olduğuna toxunacağıq.
İmam Mehdi (a.s)ın Dünyaya Gəlişi Qətidir
İmam Əsgəri əleyhissalam bir oğulu olduğunu kimsəyə xəbər verməmişdir. İddiasına gəlincə, gerçəkdə çox zəif və əsassız bir iddia olub, gerçəyə də zidddir. İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin "Mehdi" adında bir oğulu olduğuna aid dəlillər, digər insanların uşaqlarının olduğunu isbat edən yollardan daha əmin və etibarlıdır. Çünki insan, uşağının doğumunu bir çox yoldan isbat edə bilər:
1) Doğumu yatırdana ya da doğum əsnasında bir başqa qadının orada olması və xalqa uşağın kimə aid olduğunu söyləməsi.
2) Kişinin, qadının doğurduğu uşağın özünə aid olduğunu söyləməsi.
3) İki ədalətli Müsəlmanın, bir uşağın müəyyən bir şəxsə aid olduğunu söyləməsinə şahidlik vermələri.
İmam Mehdi aleyhissələmin doğumu bu yolların hər üçüylə də isbat olunmaqdadır. Elm və fəzilət əhli, dindar və təqvalı bir çox qadın və kişi, imam Həsən Əsgəri əleyhissalamdan özünün bir oğulu oldugunu və onun özündən sonra İmam olacağını buyurduğunu nəql edirlər. Onların bir qisimi İmam Mehdi əleyhissalamı qundaqdaykən, bir qisimi də üç-dörd yaşındaykən görmüşlədi.
İmam Mehdi aleyhissələmin özü də atasından sonra Şiələrin suallarını cavablandırmış onlara əmrlər vermişdir. Şiələr də üzərlərinə fərz olan xumus, zəkat vs. kimi şeyləri ONA çatdırmışlar. Bu mövzunu İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmdən nəql edən, daim onun hüzurunda olan və İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmdən sonra İmam Mehdi aleyhissələmin xidmətində olan etibarlı insanlardan bəzilərinin adlarını "əl-İrşad" və "əl-İzah fil İmamet vəl Geybet" adlı kitablarımda nəql etdim.
İkinci Tənqid və Cavabı
2. Tənqid
İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin qardaşı və ona ən yaxın olan Cəfər b. Əli b. Məhəmməd qardaşının belə bir oğulu olduğunu şiddətlə rədd edir. Hətta İmam aleyhissələmin vəfatıyla bütün mallarına sahib çıxmışdır. Cəfər zamanın xəlifəsinə, Şiələrdən bəzilərinin belə bir iddiada oldugu xəbərini verdi. Xəlifə də, İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmın xanımları və kənizlərinin hamilə ya da doğum edib etmədiklərini araşdırmaları üçün, bu işi yaxşı bilən qadınlar vəzifələndirib onun evinə göndərdi. Amma hamiləlik ya da doğumla əlaqədar heç bir əlamət və iz tapa bilmədilər. Bu, İmam Həsən Əsgəri əleyhissalamın övladı olduğunun doğru olmadığını göstərməkdəmi?
Cavabı
Bu tənqiddə əvvəlki tənqid kimi bir neçə istiqamətdən əsassız və boşdur:
Bir insanın əməlinin dəlil olaraq qəbul edilməsi o əməlin doğruluğuna ayrıca o şəxsin fasiq bir insan olmamasına bağlıdır. Müsəlmanların hamısı Cəfər b. Əlinin belə bir mövqeyinin olmadığını və onun etibarlı biri olaraq tanınmadığını bilirlər. Onun Günahsız imam əleyhissalamın oğulu olması belə bir mövqeyə (günah işləməmə mövqeyinə) sahib olmasını tələb etməməkdədir. Keçmişdə bir çox insan vardı, ki peyğəmbərin oğulu olmasına baxmayaraq böyük günahlara düçar olmuşlar.
Qurani Kərim, Hz. Yaqub aleyhissələmin övladlarının ataları peyğəmbər olmasına baxmayaraq Hz. Yusuf əleyhissalama zülm etdiklərini açıqca buyurmaqdadır. Hz. Yaqub əleyhissalam Hz. Yusuf aleyhissalamı qorumaları üçün övladlarına möhkəm tənbeh etməsinə, onlardan əhd götürməsinə baxmayaraq onlar şeytanın hiyləsinə uyaraq , onu quyuya atmışlardı. Hz. Yaqub aleyhissələmı uzun bir müddət, Hz. Yusuf aleyhissələmdən ayrı buraxmış, onu kədər və qüssəyə mübtəla etmişdilər. Günahsız olduqlarını isbat etmək üçün də yalan yerə and içmişlərdi. Hz. Yaqub aleyhissələmin uşaqları kimi peyğəmbər övladları belə səhv bir düşüncə və əmələ qapılmışlarsa, mövqeyi onlardan daha aşağı olan birinin də eyni şeyi etməsi görəsən ehtimal xaricidirmi?
2) Cəfərin qardaşının oğulunun varlığını bilməsinə baxmayaraq onu inkar etməsi çox təbii olub, və gözlənilən bir şey idi. Çünki Cəfəri, qardaşının oğulunun inkar etməyə sürüyən təbii səbəblər çox idi. Bu səbəbləri belə sıralaya bilərik:
A) İmam Həsən Əsgəri əleyhissəlamın çox malı vardı. Cəfər, əgər bu malı ələ keçirə bilsəydi bir çox nəfsani istəklərinə və maddi arzularına qovuşacaqdı.
B) İmam Əsgəri əleyhissəlamin Şiələri içində elə böyük və qiymətli bir mövqeyi vardı ki, şiələr hər cür şəxsi və ictimai işlərində ondan əmr alar, ona itaət edərdilər. Onun razılığını Allahın razılığı və qəzəbini Allahın qəzəbi olaraq qəbul edərdilər. Cəfər isə qardaşı İmam Həsən Əsgər əleyhissələmdan sonra bu mövqeyə çatmaq istəyirdi.
C) İmam Həsən Əsgəri aleyhissələm Şiələrin maddi və mənəvi işlərinin mərcəi və məsulu idi. Şiələrin hamısı zəkat və humuslarını ilahi bir vəzifə olaraq ona və ya onun vəkillərinə təslim edərdilər. O da lazımlı yerlərə çatdırardı. Cəfər, Şiələrin İmam Əsgəri aleyhissələmdən sonra bu pulları onun yerində oturan İmama verəcəklərini bilirdi. Bu qədər təhrik edici səbəbləri görən Cəfər, "Mehdi" aleyhissələmi inkar edirsə, onun sözünü və şahidliyini qəbul etmək nə qədər doğru olar görəsən?
Cəfərin inkarını dəlil olaraq qəbul edənlər gerçəkdə Hz. Məhəmməd sallallahu əleyhi və alihin peyğəmbərliyini inkar edən Əbu Lehebin inkarını dəlil olaraq qəbul edən bir qisim Yəhudi və Xristianlar kimidirlər. Hz. peyğəmbər sallallahu əleyhi və alihin əmisi Əbu Ləhəb, Onun sallallahu əleyhi və alih peyğəmbər olduğunu isbat edən möcüzələri görməsinə baxmayaraq yenə də Hz. Məhəmməd sallallahu əleyhi və alihin peyğəmbərliyini inkar edirdi. Əlbəttə Cəfər və Cəfər kimilərin gerçəyi kəşf etməsi çox da asan bir şey deyildi. Çünki əmin olmadıqları üçün gerçək bu kimi insanlardan gizli tutulurdu.
Qısaca bunu demək istəyirəm, Hz. Mehdiyə inanmayanlar Cəfər b. Əli inkarını dəlil olaraq gətirə bilməzlər. Necə ki Rəsulullah sallallahu əleyhi və alihə inanmamaq üçün Əbu Cəhl və Əbu Lehebin inkarı bir dəlil sayıla bilməz. Çünki onlar nə tərəfsiz bir alim və nədə İslam fəqihidirler. Əksinə onlar avam və cahillərdəndirlər.
3) Şiə tarix yazıçıları və şiə olmayan tarixçilər Cəfər b. Əlinin həyat və əxlaqını onun qardaşının oğulu "Mehdi" aleyhissələmi inkar etmə səbəblərini və niyə xəlifəni İmam Mehdi aleyhissələmə və Şiələrinə qarşı təhrik etdirdiyini nəql etmişlər. Əgər mən də onları burada nəql etsəm vəziyyət ortaya çıxacaq və Cəfərin pis niyyətini hər kəs anlayacaq. Amma bir neçə səbəbdən ötəri bunları köçürə bilmirəm. Bu səbəblərdən biri budur: Bu gün Cəfərin soyundan gələn bir çox insan var ki onlar İmam Mehdi aleyhissələm və onun uca mövqeyini qəbul edib, iman etmişlər. Hətta etdiyim araşdırmalar nəticəsində söyləyə bilərəm ki onların hamısının inancının "imamiyye"nin inancı kimi olduğunu gördüm. Onlar İmam Mehdi aleyhissələmin yaşadığını və zühurunu gözlədiklərini söyləyirlər. İslami inanc və insanın əxlaqi quruluşu, onların keçmişini burada açıb, daha çox təhqir etməməmi tələb etməkdədir.
Sonra burada verdiyim cavablar, İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin oğulunun olduğunu inkar edən "Mutəzilə", "Haşəviye", "Zeydiyə", "Xaricilər" və "Murcie" kimi dar düşüncəli təriqətlər üçün kifayətdir. Cəfərin həyatına və əxlaqına ayrıca toxunmağa ehtiyac yoxdur.
Üçüncü Tənqid və Cavabı
3. Tənqid
Şiə tarixçilərin hamısı, İmam Həsən Əsgəri aleyhissələm bütün vəqf və mali varlığıyla əlaqədar olaraq anası "Hədis"i məsul etmişdir demək də vəsiyyətində dünyaya gəlmiş ya da gələcək olan oğulundan danışmadığını yazırlar. Bu da İmamiyyenin iddiasının doğru olmadığını göstərən dəlillərdən bir başqa sayılmazmı?
Cavabı
Tənqidçi belə deyir: İmam Həsən Əsgəri aleyhissələm ölüm döşəyində ikən anası "Hədis" (Ümm-ül Hasan)a vəqflərini və mallarını qənaət etmə haqqını ona vermişdir. Bu İmam Əsgəri aleyhissələmin oğulu olmadığının dəlilidir.
Bu tənqid də zəif və əsassızdır. Buna söykənərək İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin oğulunun olmadığı isbat edilməz. Çünki İmam Əsgəri aleyhissələm anasına vəsiyyət etmişsə bunun səbəbi oğulunun doğumunu gizləmək, onun qanının tökülməsini, önləmək için idi. Əgər vəsiyyətində ondan bəhs edər və ya onun özünə dirək olaraq vəsiyyət etsəydi, o zaman əsl və uca hədəf olan Mehdi aleyhissələmin lazımlı və münasib bir zamana qədər qorunması hədəfi təhlükəyə düşərdi. Hətta İmam aleyhissələm vəsiyyətində xəlifəyə yaxın olan "Mövla Vasık", "Mövla Məhəmməd b. Memin" və "Fəth b. Abdrabbih" kimi saray adamlarının adını da gətirdi ki, vəsiyyət Abbasilər tərəfindən mötəbər sayılsın və oğulunun varlığı barəsində şübhə oyanmasın. Bu şəkildə onların Mehdi aleyhissələmi axtarışlarına mane olmaq və Şiələri onun varlığına və imametinə inanma ittihamından uzaq tutmaq istəyirdi. [1]
Yuxarıda deyilənlərdən bu aydın olmaqdadır: Hər hansı Biri, İmam Əsgəri aleyhissələmin anasına etdiyi vəsiyyətə söykənərək İmamiyyenin inancını batil etməyə çalışar və İmam aleyhissələmin gizli yaşayan oğulunu inkar etsə, bu vəziyyət onun düşünmə və anlama gücündən məhrum olduğunu göstərər. Bu şəxsin əhəmiyyətli işlərdə tədbir görən ağıllı insanların metodundan xəbəri yoxdur. İnsanlar, işlərində hər vaxt belə bir üsula müraciət edə bilərlər.
Mənsur, 6-ıc İmam (a.s)ın Qəyyumu Olur
Şiə tarixçilər belə yazarlar: Şiələrin 6-cı İmamı İmam Cəfər b. Məhəmməd vəfatı əsnasında 4 adamı öz qəyyumu olaraq tanıtdı. Birincisi xəlifə Mənsur, ikincisi xəlifənin vəziri Rabi, ücüncüsü xanımı Həmidə, dördüncüsü isə oglu Musa Kazım əleyhissalam.
Bunlara bütün mal və vəqflərində təssrüf etmə haqqı verdi. O biri uşaqlarının qəyyumluq iddiasında olacaqlarını bildiyi üçün vəsiyyətində onlardan danışmadı. İmam Cəfəri Sadiq aleyhissələmin vəsiyyətinin bu şəkildə olması, gerçək qəyyum və xəlifəsi olan İmam Musa Kazim aleyhissələmı qorumaq, Mənsurun həssaslığından uzaq tutmaq için idi.
Bu hadisə, İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin İmam Mehdi aleyhissələmi, rejimin verə biləcəyi zərərdən qorumaq üçün gizli tutması gərəyinin başqa bir dəlilidir.
Dördüncü Tənqid və Cavabı
4. Tənqid
İnsanı hər şeydən çox şübhə və tərəddüdə salan şey İmam Mehdi aleyhissələmin doğum və həyatının niyə gizli olduğudur. Halbuki, onun atalarının olduğu zaman və şərtlər daha çətin idi. Buna baxmayaraq onların doğumları gizli tutulmamış, şəxsiyyətləri də açıqlanaraq ortaya qoyulmuşdur.
Cavabı
Tənqidçi belə deyir: İmam Həsən Əsgəri aleyhissələm narahatlığından ötəri oğulunu gizləmiş kimsəyə onun doğum və həyatından danışmamışdır, elə isə bunu özündən əvvəlki İmamların da etməsi lazım idi. Çünki əvvəlki İmamlar öz zamanlarındakı xəlifələr tərəfindən daha çox təzyiq altında olub, təhdid edilirdilər. Xəlifələrin İmamlar aleyhissələm və Şiələrə qarşı davranışı daha şiddətli idi. Amma İmam Həsən Əsgəri aleyhissələm və oğulunun zamanında Şiələr daha çox və daha zəngin idilər; bu səbəbdən narahat olmasına gərək yox idi.
Bu tənqid də digərlərindən fərqli bir tənqid deyil. İmam Əsgəri aleyhissələmin oğulunun doğumunu və yaşadığını gizləməsi və Şiələrə belə onun adını söyləməməsi, hətta işarə edilməsinə də icazə verməməsinin səbəbi budur. Xəlifələr əvvəlki İmamların səltənət işlərinə qarışmadıqlarını və onların əleyhinə silahlı qıyamlara icazə vermədiklərini bilirdilər. İmamlar Şiələrə taqiyye etmələrini tövsiyə edərdilər. İmamların öz yaxınlarından bəziləri silahlı mübarizə etmək istədiklərində bunu şiddətlə qınayır və bir neçə şərt reallaşmadan əhatəli silahlı mübarizənin edilməyəcəyini söyləyirdilər. Bu şərtlər bunlar idi:
1) Günorta vaxtı günəşin dayanması
2) Göydən xüsusi bir şəxsin adının eşidilməsi
3) Beydəda bir ordunun torpağa basdırılması
Bu hadisələr reallaşdığı zaman son haqq rəhbər, zalım və batil dövlətləri yox etmək üçün əhatəli silahlı mübarizəsini başladacaq. Buna görə o zamanın xəlifələri imamların varlığına və onları təbliğ edənlərə çox əhəmiyyət verməzdilər. Ayrıca silahlı qıyamlara cürət edən və ya silahlı qıyamlara müsbət cavab verən Şiə çox az idi.
Amma İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin vəfatından sonra artıq İmamların səssizlik dövrü bitir və silahlı qıyamı başladacaq, bu işi qətiliklə edəcək, İmam Mehdi aleyhissələmin dövrü başlayırdı. Bu vəziyyət, onun tutulub şəhid edilmə səbəbini şiddətləndirirdi. İmam Mehdi aleyhissələmin dövründəki xəlifələr, əgər onu öldürsələr özlərini rahat və etibarda hiss edərdilər. [2]
Beşinci Tənqid və Cavabı
5. Tənqid
Əsasən İmamiyyenin iddiası gerçəklərlə uyğunlaşmamaqdadır. Çünki bu qədər uzun müddət yaşayan bir insanın yaşadığı yerdən və həyat tərzindən heç kimin xəbərdar ola bilməməsi qeyri-mümkün kimidir.
Cavabı
Bu tənqid də bir neçə istiqamətdən rədd edilmişdir:
1) Şiələrdən etibarlı bir qrup İmam Həsən Əsgəri aleyhissələmin sirdaşı olub, onunla Şiələrin arasında vasitə idilər. Onları, İmam Mehdi aleyhissələmlə görüşüb, Ondan müxtəlif hökm və məsələlər nəql etmişlər. Şiələrdən götürdükləri malları İmam aleyhissələmə təslim edirdilər. Osman b. Səid Amri, onun oğulu Məhəmməd b. Osman bu etibarlı vasitələrdəndir. Yenə "bəni Səid" və "bəni Mehziyar" Ahvazda, "bən-el Rukuli" Kufədə, "bəni Nevbaht" Bağdadda və bəziləri də Qum, Qazvin vs. bölgələrdəki vasitələrdəndirlər. Onların hamısı İmamiyye və Zeydiyənin içində məşhur olub, Əhli Sünnənin əksəriyyəti tərəfindən də tanınmaqdadırlar. Onlar ağıllı, əmin, düşünən, məlumatın, Şiə və Şiə olmayanların etimad etdiyi insanlar idi. Hətta xəlifələr belə onlara hörmət göstərərdilər. Çünki onlar cəmiyyət nezdində fəzilət və ədalətə tanınmış kəslər idi. Belə ki xəlifə, düşmənlərin onlara etdiyi ittihamları əsla əhəmiyyət verməzdi.
2) Daha Mehdi aleyhissələm dünyaya gəlmədən illər əvvəl peyğəmbər sallallahu əleyhi və alih və İmamlar aleyhissələm, Onun qıyam etmədən əvvəl biri kiçik biri də böyük olmaq üzrə iki geybetinin olacağını xəbər vermişlər idi. Böyük geybeti çox uzun olacaq. Kiçik Geybetde isə tək xüsusi dostları onun xəbərlərini başqalarına bildirəcəklər. Böyük Geybette isə mömin və təqvalı insanların xaricində kimsə onun yerini bilməyəcək, ondan kimsə xəbər ala bilməyəcək.
Bu mövzudakı hədislər, İmam Əsgəri atası və ceddi aleyhissələm daha dünyaya gəlmədən Şiələrin hədis kitablarında nəql edilmişdir. İki geybetin reallaşması, bu hədislərin və İmamiyyenin inancının doğru olduğunu ortaya qoymuşdur.
3) Dini bir lazımlılıqdan ötəri gözlərə görünməyən bir insanın, hansı dəlilə söykənərək mütləq yaxınları və ya güvəndiyi dostları tərəfindən yerinin bilinməsinin lazım olduğu iddia olunur? Bir çox insan vardı ki gizləndikləri zaman kimsənin onlardan xəbəri olmadı. Bu kimi insanların bəzilərini nümunə olaraq aşağıda təqdim edirik:
A) Müsəlman və Müsəlman olmayan tarixçilərin hamısı, səmavi dinlərin təqibçilərindən Hz. Musa aleyhissələmdən çox əvvəl gələn Xıdır aleyhissələm adında bir peyğəmbərin gözlərdən saxlandığını və bu günə qədər də yaşadığını nəql edirlər. Kimsə onun yerini kəşf edə bilməmiş, onunla əlaqəsi olanlardan da onun haqqında xəbər ala bilməmişdir. Yalnız Qurani Kərim onunla, Hz. Musa aleyhissələm arasında keçən bir hadisəni qısaca köçürmüşdür. Bəzi tarixçilər də, onun təqvalı insanlardan bəzilərinə tanınmayacaq şəkildə göründüyünü söyləyirlər. Xalqın da bir qisimi belə deyir: Bəzi təqvalı insanlar onu görmüşlər, amma tanıya bilməmişlər. Ondan ayrıldıqdan sonra, o şəxsin Hz. Xıdır aleyhissələm olduğunu anlamışlar.
B) Quran, Hz. Musa aleyhissələmin Firon rejimindən ötəri vətənindən qaçıb gizləndiyini, uzun bir müddət kimsənin ondan və yerindən xəbəri olmadığını və ancaq peyğəmbərliyə seçildikdən sonra qövmünü dəvət üçün Misirə geri döndüyünü açıqlamaqdadır .
C) Qurani Kərim, "Yusuf" surəsində Hz. Yusuf aleyhissələmin hekayəsini və onun qeyb oluşunu bəyan etməkdədir. Bu hadisə, atası Hz. Yaqub aleyhissələmin peyğəmbər olduğu və özünə vəhy nazil olduğu zaman reallaşmışdır. Quran, Hz. Yusuf aleyhissələmin qeyb oluşunu, ata və qardaşlarının heç bir şəkildə ondan xəbərləri olmadığını, itdiyi dövrdə Misirə padşah olduğunu açıqlamaqdadır. Qardaşları dəfələrlə onu görmüş ondan əşya almüş və onunla söhbət etmələrinə baxmayaraq, itən qardaşları olduğunu anlaya bilməmişlər. Hz. Yaqub, oğulu Hz. Yusuf üçün illərcə ağlamış və bu ayrılıq Hz. Yaqubun belini bükmüş, gözləri kor olmuşdur. Amma sonun da Allahın iradəsiylə bir-birlərinə qovuşmuşlar.
D) Hz. Yunus aleyhissələmin hekayəsi də çaşdırıcı hekayələrdən biridir. Hz. Yunus aleyhissələm bir müddət qövmünə təbliğ etdi. Qövmü onu dinləmədi və onunla alay etdi. O da onların əlindən fərarilik etdi. Onların arasından ayrıldığı müddət içində, Allahdan başqa kimsə onun yerini bilmədi. Çünki Allah onu bir balığın qarınında saxlamışdı. Hz. Yunus burada uzun bir müddət qaldı. Daha sonra Onu balığın qarınından çıxarıb, sahildə bir ağacın altına atdı. Hz. Yunus aleyhissələm ağacı və o yeri tanımırdı. Görüldüyü kimi bu cür gaybetler normalın xaricində olan bir şey olmasıyla birlikdə Qurani Kərim tərəfindən təsdiq edilmişdi. və bütün səmavi dinlərin ardıcılları də bunu tarix kitablarında nəql etmişlər.
E) Bundan daha çaşdırıcı şey Əshabi- Kəhfin hekayəsidir. Quran bu hekayəni belə izah edir: Onlar, itləriylə birlikdə mağaraya getdilər. İtləri mağaranın ağızında başını ön ayaqlarının üstünə qoyub yatdı. Onlar 309 il mağarada qaldılar. Normal olaraq yatan bir insan kimi, o tərəfə bu tərəfə dönürdülər. Bu müddət içində günəşin onlara əks olunması və küləyin üzərlərinə əsməsi heç zərər verməmiş və saglam qalmışlardi. Bədənlərində heç bir zəiflik və qoxuma olmamışdı. Sonra Allah Təala onları oyandırdı. İçlərindən birini üzərlərində köhnədən qalmış olan pulla yemək almaq üçün şəhərə göndərdilər.
Quranın buyurduğu kimi, bu müddət içində kimsənin onlardan xəbəri yox idi.
Belə bir hadisə normal olaraq qeyri-mümkün bir şeydir. Amma əgər Quranda açıqca gəlməsəydi bu hadisəni materialistlərin inkar etdiyi kimi, bizim müxaliflərimiz də mütləq inkar edərdilər.
F) Çaşdırıcı hekayələrdən bir başqası Uzeyir (və ya başqa bir rəvayətə görə Urmiya)in hekayəsidir. [3] Onun hekayəsi Quranda və digər səmavi kitablarda keçmişdir. Yəhudilər və Xristianlar onun peyğəmbər olduğuna inanırlar. Hadisənin xülasəsi belədir: O bir şəhərdən keçirdi. O şəhərin yıxılıb, viranəyə döndüyünü gördü. Öz özünə belə dedi: Allah, illər öncə ölən və heç bir əsəri qalmayan insanları necə diriltməkdədir?
Allah onları necə dirildəcəyini isbat etmək üçün onu 100 il ölü buraxmışdı. Sonra diriltdi. Yanında gətirdiyi yeməkləri pozulmamışdı; onlarda heç dəyişiklik olmamışdı.
Allah belə buyurdu: Yeməyinə bax heç pozulmamış. Ölü insanların bədənlərinə də bax, onun zərrələrini torpaqdan çıxarır, bir-birlərinə əlavə edir və onlara ət geydirərək ilk halına gətiririk. Uzeyir, ölülərin dirilmə hadisəsini görüncə belə dedi: "Allahın gücünün hər şeyə çatdığını anladım."
Daha əvvəl də ifadə edildiyi kimi bu hekayə Quran da izah edilmişdir. Kitab əhlidə buna inanıb, onu nəql etmişlər. Bu hekayə də alışılan normal şərtlərlə qiymətləndirilə bilməz. Buna görə materialistlər onu şiddətlə inkar etmişlər.
Bu hekayələrə nəzərən İmam Mehdi aleyhissələmin geybeti təbii şərtlərə daha uyğundur. Bu kimi hekayələrə dinlər tarixiylə əlaqədar kitablarda çox rast gəlinməkdədir.
Yenə tarix yazıçıları nəql edirlər ki: Fars padşahları ölkələrinin vəziyyətini göz önünə alaraq uzun bir müddət xalqlarından gizlənir və bu geybet müddəti içində kimsə onların yerini və vəziyyətini bilmirdi. Uzun bir müddət sonra ölkələrinə dönürdülər. Bu hadisələrin bənzəri Hind və Rum padşahlar tərəfindən də tətbiq olunurdu. Bunlar tarix kitablarında nəql edilmişdir. Bunların hamısı normalın xaricində olan şeylərdir. Biz bu hekayələri burada köçürməyəcəyik. Çünki cahil tənqidçilər, bunları sırf normalın xaricində olduğu üçün inkar edə bilərlər. Buna görə yalnız Qurandakı hekayələri nəql etdik. Bu hekayələrdə kimsənin şübhəsi yoxdur. Çünki Müsəlmanların hamısı onu Allahdan bilmiş və doğruluğunda da ittifaq etmişlər.
Xüsusilə İmamiyyenin iddiasına görə zühur edəcəyi zaman tamamilə gənc, ağılı kamil və güclü olacaq. Bu normalın xaricində olan bir şeydir.
Altıncı Tənqid və Cavabı
6. Tənqid
İmamiyyenin iddiası bir başqa istiqamətdən də gerçəklərin tərsinədir. O da bu dayan: Deyirlər ki, İmam Mehdi, atasının vəfatı (Hicri 260)dan bir neçə il əvvəl dünyaya gəldi və bu ana qədər yaşamaqdadır. Bu da normal olaraq qeyri-mümkün bir şeydir. Bir insanın bu qədər uzun bir müddət yaşaması mümkünmüdür?
Cavabı
Bu tənqiddə əvvəlkilər kimi zəif bir tənqiddir. Çünki hərçənd bu əsrdəki insanlar ömürləri ümumi olaraq 70 elə 80 yaşlar arasındadır. Amma heç bir şəkildə keçmişdə yaşayanların da belə olduğu isbat edilə bilməz. İndi gerçəyin daha yaxşı aydın ola bilməsi üçün, uzun ömürlü olanlardan bir neçə nümunə sayacağıq:
1) Alimlərin hamısı Hz. Adəm aleyhissələmin ömürünün təxminən 1000 il olduğunu söyləyirlər. Hətta yaradıldığı gündən, ta öldüyü günə qədər onda əsla bir dəyişiklik olmadığı nəql edilmişdir. Uşaqlıq, gənclik, yaşlılıq qüdrət və elmin azalıb çoxalması kimi, normal insanlarda görülən bu vəziyyət onda olmamışdı. Ölənə qədər eyni şəkildə idi.
Çox daha maraqlı və əcib olan bir başqa nöqtə, onun digər insanlar kimi bir ana və atadan yaradılmış olmamasıdır. Allah onu torpaqdan yaratmışdı.
2) Qurani Kərim də, Hz. Nuh aleyhissələmin 950 il, qövmünü Allahın yoluna dəvət etdiyi açıqlamaqdadır. Dəvətə başlamadan əvvəl də uzun illər yaşamışdı. Amma nə zəifləmiş, nə yaşlanmış, nə gücünü itirmiş, nə də aciz olmuşdur. Müsəlman alimlər Hz. İbrahim aleyhissələm əvvəlində insanların yaşlanmadığını söyləmişlər. Ancaq materialistlər bunları qəbul etməzlər.
3) Tarix, müxtəlif millətlərin də, bir çox uzun ömürlü insanın həyat əhvalatıyla doludur. O insanlardan bir qisiminin adını "əl- İzah fil- İmamet" kitabında qeyd etdim. Bir qisimini də burada zikr edəcəyik. Daha geniş tarix və bioqrafiya kitablarına müraciət edə bilərlər.
Onlardan biri "Loğman b. Aad" dır. Tarixçilərin nəqlinə görə 3500 il yaşamışdır. Bəziləri onun ömürünün 7 qırğının ömürü qədər olduğunu söyləyirlər. Belə ki, o qırğılardan birini tutur, dağlıq bölgədə, böyüdürdü. O öldüyü zaman bir başqasını yaklıyor öyrədir və ölənə qədər qoruyurdu. Bu şəkildə 7 dənə qırğını sırasıyla ömürlərinin sonuna qədər saxlamışdır. Son qırğısının adı da "Lebed" idi və o içlərində ən uzun müddət yaşayanı idi.
Məşhur şair AŞa, Loğmanın haqqında belə bir şeir yazmışdı:
Yeddi dənə qırğını özün üçün öyrətdin,
Birinin ömürü bitdiyində digərini gətirdin.
Uzun ömürlülərdən bir başqası Rəbi b. Za'b b. Vahab b. Buğeyz b. Malik b. Səid b. Adiy b. Fezaredir. O, 340 il yaşamışdır. Rəsulullah sallallahu əleyhi və alih də görmüşdür. Bu şeir də ona aiddir.
Məni çox qoruyun qış gəldiyində
Soyuq güc buraxmaz yaşlı insanda
Amma bahar gəlib, göy sakitləşdiyin də
Ona kifayətdir incəcik bir cübbədə
Biri 200 il yaşadığın da
Onun bütün sevincləri itər.
Uzun ömürlü olanlardan bir başqası Mustevğer b. Rəbiyə Kaabdır. 333 il yaşamışdır. Bu şeiri ömürünün uzun olması haqqında yazmışdır.
Şübhəsiz ki çox yaşamaqdan bezdim.
Üç yüz il boyunca ömür etdim
Yeni yüz il də ardından gəldi.
Buna əlavə olaraq bir müddətdə
Ayları günləri saydın.
Əksəm b. Seyfi Esedidə uzun ömürlülərdəndir. O, 380 il yaşamışdır. Bu adam Peyğəmbər sallallahu əleyhi və alih dövründə çatmış ona iman etmiş, ancaq Rəsulullah sallallahu əleyhi və alihlə görüşə bilməmişdir. Əksəmdən bir çox tarixi hekayələr, köklü sözlər və xütbələr nəql edilmişdir. Bu şeirdə onundur:
Biri doxsan ya da yüz il yaşasa,
Cahildir o insan əgər həyatdan bezməmişsə
Ömürüm iki yüzü aşdımsa da
Amma mənə bir neçə gecə kimi gəldi.
Sefi b. Riyah b. Əksəm 276 il yaşayan bir başqa uzun ömürlü insandır. Onun ağılı və fikri gücü əsla dəyişmədi.
Zabire b. Səid b. Saad b. Sehm b. Əmr, 220 il yaşayan insanlardan bir başqasıdır. Əsla yaşlanmadı. İslamın doğuşuna şahid oldu, amma iman gətirmədi. Əbu Xatəm Rubasi, Utbadan belə nəql edir: Zabire Sehmi, 220 yaşında ölməsinə baxmayaraq saçlar qara dişləri isə möhkəm qalmışdı. Əmisinin oğulu, o öldüyü zaman belə bir şeir yazmışdır:
Zabire Sehmi Öldükdən sonra kim ölümü dadmayacaq.
Elə bir halda öldü ki, yaşlanmamış ölməsi isə uzaq.
Elə isə hazır olun, ölüm xəbər vermədən gəlib sizə də çatar.
Derid b. Samme Çeşmi, 200 il yaşayan uzun ömürlülərdəndir. İslamın doğuşunu gördü amma Müsəlman olmadı. Huneyn döyüşündə müşriklərin qabaqda gələn komandirlərindən idi. Orada Müsəlmanlar tərəfindən öldürüldü.
Məhəmməd b. Utban b. Zalım b. Zubeydi adındakı şəxs 253 il yaşamışdır.
Əmr b. Hamemei busı, 400 il yaşamışdır. Bu şeir o yazmışdır:
Məni hələ tapmamışdır ölüm
Halbuki gəlib keçmiş gözəl, baharlı illərim
Üç əsr üzərimdən keçmişdir,
Dördüncüsü isə bitmək üzrədir.
Salmanı Farsı hər kəsin, hətta Müsəlman olmayanların da qəbul etdiyi uzun ömürlülərdəndir. Müsəlman və Müsəlman olmayan alimlərin çoxu onun Hz. İsa aleyhissələmi da gördüyü söyləməkdədir. Rəsulullah sallallahu əleyhi və alihdən sonra ikinci xəlifənin xilafət dövrünün ortalarına qədər həyatını davam etdirmişdir.
İranlı tarixçilər, İranın köhnə padşahlarından bəzilərinin ömürlərinin yuxarıda adları keçənlərdən daha uzun olduğunu söyləmişləridir.
Onlar belə yazmaqda: "Ceşn Mehrgan, uzun ömürlü padşahlardan biridir. O, 2500 il yaşamışdır."
Mən bu padşahların adını üç səbəbdən ötəri burada gətirmədim:
1) Ərəblərin uzun ömürlü olanları, Farsların kindən daha çoxdur.
2) Ərəb uzun ömürlülər, zamanımıza daha yaxındırlar.
3) Ərəb alimləri, bu insanların yaşadığını qəbul edirlər. Amma Farslar, Fars padşahlarının beləsinə uzun ömürlü olub-olmadıqları mövzusunda ixtilafa düşmüşlər. Bəziləri qəbul edərkən bəziləri rədd etməkdədirlər.
Yuxarıda saydığımız insanlar, tarix kitablarında adları keçən uzun ömürlü insanlardan bəziləridir. İnsanların uzun ömürlü olmasının mümkün olduğu kimsənin şübhəsi yoxdur. Belə bir şeyin reallaşdığı da qətidir. Uzun ömürlü insanların ola bilməyəcəyini söyləyənlər, yalnız Allahı inkar edənlərlə, bəzi münəccimlərdir. Amma səmavi dinlərin ardıcıllarının hamısı insanların uzun ömürlü ola biləcəyəini qəbul etməkdədirlər.
Yeddinci Tənqid və Cavabı
7. Tənqid
İmamiyyenin iddiasını doğru və gerçəklə uyğun olduğunu qəbul etsək belə, gizli olaraq yaşayan bir imamın nə faydası olacaq? Əsasən bəşəriyyət İslami təbliğ etməyən, İslami hədd və hüdudları tətbiq etməyən, hökmləri bəyan etməyən, kimsəyə yol göstərməyən, yaxşılıga əmr münkəri nəhy etməyən və İslam yolunda cihad etmə imkanı olmayan bir rəhbərə niyə ehtiyac duysun?!
Cavabı
Başqa bir ifadəylə tənqid edən belə deyir: İmamın cəmiyyətdəki rolu, İslam şəriətini tətbiq etmək və ümməti qorumaqdır. Əgər İmimiyyenin dediyi kimi imam geybete çəkilsə bütün cəza və hökmlərin təxirə salınması lazımdır. Məsələn cihad və buna bənzər bir çox hökmün əmrini yalnız imam verər, o olmayınca, bu əmri verəcək kimsə qalmaz, o zaman da artıq ona ehtiyac qalmayacaq. Bu səbəbdən belə bir imamın varlığı ilə yoxluğu arasında fərq söz mövzusu olmaz.
Bu tənqid də bir neçə səbəbdən ötəri əsassızdır:
1) Haqqa dəvət və İslamı təbliğ etmək, hər hansı bir şəxslə məhdud deyil. Bu bütün Müsəlmanların vəzifəsidir. Görəsən Şiələr indiyə qədər haqq yola dəvəti boynuna götürməmişlərdirmi? İmamın şəxsən bu işi boynuna götürməsinə ehtiyac yoxdur. Peyğəmbərlərin dəvəti də hər vaxt təqibçilərinin və möminlərin vasitəsilə olmuşdur. Dəvət bu üsulla da ola bilər. İmamlar aleyhissələmin təbliğ üçün uzaqlara getmələrinə və ya başqalarının onların yanına gəlmələrinə ehtiyac yoxdur.
Cəza və hökmlərin tətbiq olunması, düşmənlərlə cihad etmə mövzusu da yenə vəkillər və komandirlər tərəfindən yerinə yetirilər. Peyğəmbərlər dövründə də vəkillər və komandirlər ciddi bir şəkildə bu işləri edirdilər. Bu işləri mütləq özümüz edəcəyik demirdilər. İmamların vəziyyəti də belədir və özləriylə məhdud deyil.
İndiyə qədər izah etdiklərimizdən bu aydın olmaqdadır: Şəriət və İslamın qanunlarını qorumaq, lazım olduğu şəkildə təbliğ etmək üçün İmamın varlığına ehtiyac vardır. Əgər bu işləri boynuna götürəcək bəziləri varsa, İmam bu işi onlara buraxa bilər və ya özünü gizləyə bilər. Amma ümmətdən heç kim bu işi etməz, hamısı haqq və doğru yoldan sapsalar o zaman imamın gizli qalmağa haqqı yoxdur. Ortaya çıxaraq işlərini şəxsən özü boynuna götürməlidir.
Bu mövzunun özü İmamın lazımlı olmasının fəlsəfəsini ağıl cəhətdən isbat etməkdə və Allahın onu göndərməsinin lazımlılığını da ortaya qoymaqdadır.
2) Ağıl baxımdan ümmətin hidayəti, şəriətin qorunması və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün Allahın bir imam göndərməsi şərtdir. Əgər ümmət zülmə baş vurub, imamı öldürmə məqsədini daşısa və ya onun işlərinə mane olmaq istəsə, o zaman imam qeybə çəkilər və ümmət içərisindəki işlərini dayandırar. Buna səbəb olan şey də ümmətin tutumudur. Bunda ümmət günahkardır. Doğulacaq hər fəsaddan da yenə ümmət məsuldur. Əgər Allah Təala İmamı vəzifələndirməzsə, doğulacaq olan əskikliyin səbəbi "neuzubillah" özü olmuş olar. Allah Təala hər cür qarışıqlıq və fəsaddan uzaqdır. [4]
Səkkizinci Tənqid və Cavabı
8. Tənqid
Şiənin İmamıyə xaricindəki təriqətləri də İmamıya kimi bir öndərlərinin gizli olaraq yaşadığını iddia etməkdədirlər. Amma İmamıyə bunu şiddətlə rədd etməkdə, onların inanclarının batil olduğunu söyləməkdədir.
Cavabı
Tənqidçi belə deyir: İmamiyyenin gaib imam yəni Hz. Mehdi aleyhissələm haqqındakı iddiasının bənzəri başqa qruplarda da mövcuddur. Amma İmamiyye onları qəbul etməməkdədir.
Məsələn Sebeiyye təriqəti Hz. Əli aleyhissələm haqqında belə deyir: Hz. Əli aleyhissələm ölmədi, O gizli olaraq yaşayır.
Başqa bir təriqət olan Kisaiyye belə deyir: Məhəmməd min Hanefiyye ölməmişdir. O insanlardan gizli olaraq normal həyatını davam etdirməkdədir, uyğun bir zamanda zühur edəcək.
Navusiye təriqətinin isə belə bir iddiası vardır. Cəfər min Məhəmməd həyatdadır. Müəyyən bir zamanda zühur edib, silahlı bir qıyam edəcək.
İsmayılıya təriqəti, İsmayıl bin Cəfər bin Məhəmmədin əsl Mehdinin olduğunu və bir gün ortaya çıxıb qıyam edəcəyini iddia etməkdədir.
İsmayılıya təriqətinə mənsub bir sıra insanlarda belə deməkdədir: Məhəmməd bin İsmayıl bin Cəfər bu ana qədər yaşamaqdadır.
Zeydiyye təriqəti də imamları barəsində eyni fikiri müdafiə etməkdədir. Hətta Şahı deyilən yerdə atından düşüb ölən Yəhya min Ömər haqqında da bu iddianı qarşıya qoymaqdadırlar.
İmamiyye bütün təriqətlərin fikirlərini rədd edərək hamısının batil olduğunu söyləməkdədir. Elə isə İmamiyyenin Hz. Mehdi aleyhissələm mövzusundakı iddiası da batildir. Çünki bütün bu qrupların iddialarını batil etmək üçün ortaya atdığı dəlillər, özləri üçün də etibarlıdır. Bu səbəbdən öz inancları da batil sayılmazmı?
Bu tənqiddə yersiz və əsassızdır. Çünki bütün bu təriqətlərin qeybinə inandığı kəslərin öldüyü qatı və aşkar olan dəlillərlə isbat olunmuşdur. Söz mövzusu geybetine inanılan bu insanların hamısı imamların soyundan gəlmişlər və bunlardan sonra gələn imamlar bunların öldüyünə şahidlik etmişlər.
Ayrıca bu şəxslərin öldüyü digər tarixi qaynaqlarda da qeydlidir. Bunları rədd etmək qəti dəlilləri heçə saymaqla bərabər dəyərdədir. İmam Mehdi aleyhissələm gəlincə onu ölümünə dair heç bir sənəd və dəlil mövcud deyil. Digər təriqətlərin inandıqları şəxslər, bu dünyadan köçüb getmişlər. Amma imam Mehdi aleyhissələm bu dünyada həyatını davam etdirməkdədir. Digər təriqətlərin iddiaları tarixi sənədlərdən məhrum və hissi bir sıra xüsusiyyət daşımaqdadır. Amma İmamıyanın fikiri bunun tam əksinənədir. Çünki bütün tarixlər İmam Mehdi aleyhissələm varlığını və yaşadığını inkar etməməkdədir. Bu səbəbdən digər təriqətlərlə İmamiyyeni müqayisə etmək, ağıl gərəyi bir iş deyil və edilən bu tənqid də dəlilsiz olub həqiqəti təhrif etməkdən kənar bir şey deyildir.
Ayrıca İmamiyye bu iddiaları gaybet müddətinin uzunluğundan və ya bu kimi gaybetlerin mümkün ola bilməyəcəyindən ötəri rədd etmir ki öz inancına bir xələl gəlmiş olsun. İmamiyye bunların öldürüldüyünə və ya öldüyünə dair qəti dəlillərə istinadən bunların həyatda olmadıqlarına inanır. Bunların ölümündə heç bir elm, hiss və vicdan şübhə etməməkdədir.
Necə ki onların bəzilərinin imameti, İmamiyyenin inandığı üsula görə isbat edilə bilməmiş, bəzilərinin də imam olduğu barəsində heç bir tarixi sənəd, rəvayət və hədis yoxdur. Onların bəzilərinin imam olmadığı, tarix qaynaqlarda şübhəyə yer verməyəcək şəkildə açıqdır. Bu səbəbdən söz mövzusu bu kəslərin geybeti
heç bir şeyi ifadə etməz.
Doqquzuncu Tənqid və Cavabı
9. Tənqid
İmamiyye, İmam Mehdi aleyhissələmin gaybet və zühuru mövzusunda ziddiyyətə düşmüşdür. Bir tərəfdən, İmamın gözlərdən itməsini və insanların ona çata bilməməsinə Allah Təala, iradə etmişdi deyirlər; digər yandan bir imamın olmasının lazımlılığının fəlsəfəsi haqqında, insanların dinin hökmlərini bilən birinə ehtiyacı olub, Allahın onu göndərməsi lazım olduğunu söyləməkdədirlər. Başqa bir ifadəylə əgər Allah belə birini göndərməz və insanlar dinin hökmlərini öyrənmə imkanını tapa bilməzlərsə bu Allahın bəşəri nizamı güdmədiyini, qullarının ehtiyacını tam və gözəl bir şəkildə təmin etmədiyini göstərməzmi? deyirlər. Görülüdüyü üzrə bu iki iddia tamamilə bir-biriylə ziddiyyət təşkil etməkdədir.
Cavabı
Bu tənqiddə əsassız və batildir. Çünki bu tənqidi edən kəslərin Allahın hərəkətlərindəki məsləhət və mefsedelerinin xüsusiyyəti barəsində məlumatlarının olmadığı aydın olur. Çünki həkim və alim olan birinin hərəkətləri hər vaxt bir ölçü üzrədir xarici faktorlar dəyişdiyi zaman, onların hərəkətləri və davranışlarıda dəyişə bilər.
Məsələn, alim və həkim olan bir şəxs öz uşaqlarına, qohumlarına və dostlarına yaxşı əxlaq, ədəb və elm öyrədir; daha sonra maddi imkanları və onların ticarət edə bilməsi üçün lazımlı olan şeyləri onların xidmətinə təqdim edir. Onlar bu səbəblə həm maddi, həm də mənəvi istiqamətdən kimsəyə ehtiyac duymazlar. Əgər bu kəslər xalqa qarşı yaxşı əxlaqlı olar ədəb və elm öyrənmədə səy göstərərlərsə və işlərində diqqətli olaraq çalışarsa, həkim və alim olan bu şəxs məsləhət gərəyi bu insanlara təqdim etdiyi imkanları daha da artırar. Onların əxlaq, elm və ticari istiqamətdə inkişafları üçün lazımlı olan səbəbləri hazırlayar. Amma bunun əksinə bu kəslər elm, ədəb, əxlaq və bacarıq təhsil almada qüsur etsələr, özlərinə təqdim edilən maddi imkanları yaxşı istifadə etməyib müflisləşsələr, əlverişsiz davranışlarda olaraq xalqla olan əlaqələrini kisənlərsə təbii olaraq bu həkim və alim şəxs onlara elm öyrətməkdən çəkinər, təqdim etdiyi maddi imkanları geri götürər. Burada görüldüyü kimi həkim olan şəxsin məsləhətə uyğun olaraq etdiyi, bir-birinin tam zidd iki ayrı hərəkəti vardır. Bu iki davranış eyni şəxslər üzərində tətbiq olunur. Fərqli olan üsul hər ikisi də yerli yerində və məsləhətə uyğun edilir; təzadlıq deyə bir şey söz mövzusu deyil.
Arif və alim olan insanlar, Allahın tədbir və həkimanə sünnəsinin qullar arasında uygulanışının yuxarıda verdiyimiz misal kimi olduğunu qəbul edərlər. Belə ki, Allah qullarına ağıl və düşünmə gücü vermişdir. İnsanlar ağıllarıyla yaxşı əxlaqı və bəyənilən üsulları anlaya bilərlər.
Allah Təala peyğəmbərlər və səmavi kitablar vasitəsiylə insanların yaxşı əxlaq və yaxşı əməlləri etmələrini əmr etmişdir. Bu əmr insanların məsləhəti üçün verilmiş bir əmrdir. Çünki insan ancaq bu əmrlərə uyğun gəlməklə əbədi səadətə və qurtuluşa çata bilər.
Bu səbəbdən əgər insan Allahın verdiyi ağılı istifadə edərək, onun əmrlərinə xəbərdar etsə, Allah da qeybi köməklərlə dəstəklər və onun haqq yolda irəliləyə bilməsi üçün lazımlı olan səbəbləri hazırlayar. Amma əgər insan ağıl və məntiqini istifadə etməz, Allahın əmrlərinə itaət etməzsə o zaman vəziyyət tamamilə dəyişər.
Bu iki iş müxtəlif və fərqlidir; məsləhət bunu tələb etməkdədir. Bu fərqlik üsullar arasında ağılı və məntiqi olaraq heç bir zidddik söz mövzusu deyil.
Allah enənləri özünə və göndərdiyi peyğəmbərlərə iman etməyə dəvət etmişdir. Şübhəsiz Allah insanların məsləhətinə uyğun olaraq bu əmri vermişdir. Amma əgər insanın canı təhlükəyə düşsə canını qurtarmaq üçün Allah və peyğəmbərlərini inkar etsə, günaha düşməz əksinə etdiyi bu hərəkətlə savab qazanmış olar. Allah özünə iman etməyi əmr edir kənar yandan çətinlik anında inkar etmə icazəs(n)i verir. Bu iki əmrdə gərinə görə verilmişdir.
Burada üsul ya da vəzifənin dəyişməsi ilə belə bir vəziyyət ortaya gəlmişdir. Buda zalım və inkarçıların haqq olduğunu göstərməz. Onları, etdikləri bu məcbur etməyə qarşılıq olaraq cəzalarını çəkəcəklərdir.
Allah Təala həcc və cihadı insanlara fərz etmiş, bu iki vəzifəni yerinə yetirməyi şərtlərə bağlamışdır. Əgər insanın gücü olar, heç bir maneədə söz mövzusu olmazsa şübhəsiz bu əmrləri yerinə yetirməlidir. Əgər bunları edəcək gücə sahib deyilsə və maneə varsa o zaman bu öhdəçilik ortadan qalxar, çünki şərtlər bunu tələb etməkdədir. Bu işə mane olanlar məsuldur; cəzalandırılacaq olanlarda onlardır. .
Şübhəsiz Hz. Mehdi aleyhissələmin geybet və zühur məsələsi də belədir. Çünki qullar öz imamına itaət edər, lazımlı vəzifələrini yerinə yetirər, haqq yolda irəliləmədə ona köməkçi olsalar, o zaman imam zühur edər və insanlar da ona çata bilərlər. Amma insanlar ona itaət etməyib, haqq və təkamül yolunda köməkdə olmazlarsa, imam insanların çata bilməyəcəyi və görə bilməyəcəyi bir mühitə yəni geybete çəkilməsi çox təbii bir hadisədir. Onun geybete çəkilməsinə səbəb olanlar bu məsuliyyəti daşımaqda və cəzasını da onlar çəkəcəkdir. İmamın gözlərdən itməsi bu istiqamətdədir. Ona kömək edəcək bir kimsə qalmaz isə o da kömək edəcək bəziləri gələnə qədər gizliliyini davam etdirəcək.
Onuncu Tənqid və Cavabı
10. Tənqid
İslam məzhəblərinin hamısı, möcüzənin yalnız peyğəmbərlərə xas bir şey olduğuna, ayrıca bu elçilərin xüsusi bir əlamətinin olduğuna inanmaqdadırlar. İmamiyyenin iddiasına görə, İmam Zaman aleyhissələm zühur edəcəyi zaman özünü tanıtması üçün möcüzəyə ehtiyacı olacaq. Ancaq bu şəkildə özünün imametini isbat edə bilər. Çünki kimsə möcüzə olmadan onu tanıya bilməyəcək. Amma möcüzə peyğəmbərlərə xas bir şeydir.
Cavabı
Tənqidçi belə deyir: Əgər imam geybete çəkilər, əsrlər boyu zühur etməzsə bu müddət içərisində bir çox nəsillər imamı görmədən gəlib gedəcəklər. Əsrlər sonra imam zühur etdiyində də o zamanın insanları onu qəbul etməyəcəklər. Çünki onun İmametine dair heç bir dəlil və isbat onlara görə mövcud deyil. Özü möcüzə göstərərək isbat edə bilməsi ancaq peyğəmbər olmasıyla mümkündür. Amma artıq peyğəmbər gəlməyəcəyi bütün İslam ümmətinin inandığı ortaq nöqtədir. Ayrıca bir insanın peyğəmbər olmadığı halda möcüzə etməsi İslam ümmətinin rədd etdiyi mövzulardan biridir. Çünki İslam ümməti möcüzənin yalnız peyğəmbərə aid olduğu və peyğəmbərdən başqasının möcüzə edə bilməyəcəyi mövzusunda ittifaq etmişlər.
Bu da kor bir tənqiddir çünki saysızca hədis və rəvayət, imamın xüsusiyyətlərini bildirmişdir. Ayrıca qıyamdan əvvəlki əlamətlər açıqlanmışdır. Bu rəvayətlər həm Hz. Peyğəmbərdən həm də 12 imamdan nəql edilmişdir. Məsələn qıyamdan əvvəlki əlamətlərdən biri Süfyani adında birinin edəcəyi silahlı qıyam, bir başqasının Dəccal adında birinin ortaya çıxaraq və saysız insanı qətl edəcəyi və buna bənzər bir çox əlamətlər bildirilmişdir. Hz. Hüseyn aleyhissələm övladlarından birinin Mədinədə silahlı bir qıyamı başlatması və xalqı Hz. Mehdi aleyhissələmə dəvət etməsi daha sonrada şəhid edilməsi, zühur əlamətlərindən biridir. Böyük, mücehhez və bəzənmiş bir ordunun Bəydə də (Məkkə yaxınlarında bir səhra/çöl adı) torpağa basdırılması və buna bənzər saysız əlamətlərin gərək Şiə, gərəksə Sünni qaynaqlarında Hz. Peyğəmbərdən nəql edilmiş olmasıdır.
Bütün bu xəbərlər günümüzə qədər gəlmiş, gələcək nəsillərə də şübhəsiz çatacaq. Bu nişanelerle Hz. Mehdi aleyhissələmin imam olduğu aydın olacaq.
Ayrıca əlamətlərin ortaya çıxması və bəzi möcüzələrin imam tərəfindən reallaşdırılması onun peyğəmbər olduğunu göstərməz. Çünki möcüzə yalnız peyğəmbərlik iddiasını təsdiqləmək üçün deyil. Möcüzə, iddia edən kimsənin iddiasının və özünün doğruluğuna, dəlalət edər. Möcüzə həm peyğəmbərlik iddiası üçün etibarlıdır həm də başqa ilahi iddialar üçün.
Başqa bir ifadəylə Hz. Məhəmməddən sonra artıq qiyamətə qədər Peyğəmbər gəlməyəcəyi hər Müsəlmana bilinən Quranda açıqlanmış bir həqiqətdir. Və bunu Əhli Beyt İmamları açıqca bəyan etmişlər. Bəli möcüzənin fikri və əməli olaraq hər cür pislik və günahdan uzaq olan kimsəyə aid olduğu doğrudur. Bu səbəbdən bu şəxs peyğəmbər, imam ya da saleh bir qul ola bilər. Misal olaraq Quran da gəlmiş iki hadisəni aşağıda köçürəcəyəm.
1) Allah Təala Qurani Kərim də belə buyurur: "Zəkəriyyə, Məryəmin yanına hər getdiyində onun yanında ruzisinin hazır olduğunu görürdü.
O, Məryəmə belə dedi: "Bu yeməklər kimin tərəfindən gəlməkdədir." Məryəm, bu ruzi Allah tərəfindən gəlməkdədir, dedi. Kim ruzisini ondan istəsə o hesabsız olaraq onun ruzisini verər. Zəkəriyyə bu əsnada dua etdi: "Ey Allahım mənə pak və qiymətli övladlar nəsib et şübhəsiz sən mənim istəyimi eşidənsən."
Allah Təala bu möcüzəni Hz. Məryəmə bağışlamışdı. Hz. Məryəm peyğəmbər deyildi. Yalnız, ONun salehə qullarından biriydi.
2) Qurani Kərimin buyurduğuna görə Allah Təala, Hz. Musanın anasına vəhy etmişdi.: "Biz Musanın Anasına vahyedip dedik ki; ona süd ver, düşmənlərdən qorxduğun zaman onu dənizə burax, qorxma, kədərlənmə onu sənə təkrar geri çevirəcəyik və şübhəsiz onu peyğəmbər edəcəyik."
Allah Təala, açıqca Hz. Musanın anasına vəhy etdiyini buyurmaqdadır. Əgər vəhy yalnız peyğəmbərlərə məxsus bir möcüzə olsaydı Hz. Məryəmə peyğəmbər olmamasına baxmayaraq vəhy gəlməsi doğru bir şey olmayacaqdı. Bu səbəbdən niyə Allahı Təala Hz. Mehdi aleyhissələma möcüzələr bağışlamasın? Bu möcüzələrlə Hz. Mehdi aleyhissələm digər yalançı Mehdilərdən ayırmış olacaq və kimin gerçək Mehdi olduğu aydın olacaq. Onun iddiası bu möcüzələrlə təsdiqlənəcək və xalq üçün bir dəlil olacaq. Mən "əl-Bihar" və "əl-İzah" kitabımda möcüzə mövzusuna genişcə yer verdim; daha geniş məlumat üçün söz mövzusu kitablara müraciət edə bilərsiniz.
Özümə bir vəzifə bilərək bu tənqidlərin cavabını Allahın icazəsiylə yazmağa çalışdım. Buradakı Hədəfim haqqın ortaya çıxmasından başqa bir şey deyildi.
[1]- Əhməd b. İbrahim deyir ki 262 hicri ilində İmam Cevad (a.s)ın qızı və İmam Əli Naki (a.s)ın bacısı Həkimədən belə soruşdum: "Həsənin oğulu nerdedir?" O da "Saxlanmışdır" deyə cavab verdi. Mən "Şiələr dini işlərində kimə müraciət etsinlər" deyə soruşduğum da isə belə dedi: "Həsən b. Əli (İmam Əsgəri) (a.s)ın anasına". Dedim ki "Bir qadına vəsiyyət edənə necə inanım?" O da belə cavab verdi: "Həsən bu işdə ceddi Hüseyn b. Əli kimi etmişdir. Hüseyndə Zeynəbə vəsiyyət etmişdi. Amma əmrləri İmam Zeyn-ul Abidin (ə.s) verirdi. Bu, İmam Zeyn-ul Abidin (a.s)ın canını qorumaq üçün bir siyasət idi." (Sefinet-ul Bihar, c. 1, Həsən Maddəsi, Bihar-ul Envar, c. 22, s. 99).
[2]- Ababasi xəlifələrinin bu dövrdə şiələrə və İmam Əsgəri (a.s)ın yaxınlarına etdikləri şiddətli təzyiqlər haqqında əcib hadisələri. Məsələn, Allame Kuleyni "Kafi"də belə deyir: "Xəlifənin vəziri Abdullah b. Süleyman, İmam Həsən Əsgəri (a.s)ın vəkillərinin hamısını tutma qərarı aldı. Xəlifə belə dedi: "Bu iş üçün tanınmayan məmurlarımızı, şübhələndiyimiz şəxslərin yanına göndərək. Məmurlarımız onlara, xumus, zəkat verəcəyik, desinlər. Əgər bu xumus və zəkatları qəbul etsələr dərhal yaxanlasanlar onları."
Digər yandan İmam (ə.s) bütün vəkillərinə ikinci bir əmrə qədər heç kimdən xumus və zəkat götürməmələrini əmr etdi. Vəkillər də əməl ettiler."
Yenə "Kafi" də belə nəql edilir: "İmam Mehdi (ə.s) bütün şiələrə bundan belə Kərbəlaya və Qureyş qəbirisitanlığına (şiələrin çoxunun basdırıldığı qəbirisitanlıq) getməmələrini əmr etdi. Bunun dərhal ardından, xəlifə Kərbəla və Qureyş qəbirstanına gedənləri dərhal həbs əmri verdi. (Üsulu Kafi, Mehdi (a.s)ın halı)
İmam Mehdi (a.s)ın xüsusi naiblerinden biri olan Osman b. Səid, Abdullah b. Cəfər Himyeriyeyə belə deyirdi: "Onun ailəsi çətinliklər içindədir. Kimsə onlara kömək etmə cürətində tapılmır, onların dostu olduqlarını söyləyə bilmirlər. "Bihar-ul Envar (Kompani Nəşri), c. 22, s. 94".
[3]- Quran bu hadisədən, "yıxılan şəhərə uğrayan kimsə" deyə bəhs edir. Onun adının nə olduğuna dair ixtilaflar var. Bəziləri onun "Uzeyir" bəzilərdə "Urumiya" olduğunu söyləyirlər. Hər iki ad da hədislərdə keçmişdir. Daha geniş məlumat üçün Bihar-ul Envar, c. 5, Taberi, c. 1, Bəqərə/259 ayənin təfsirinə müraciətiniz.
[4]- Xacə Nasıruddin Tusi "İmamın göndərilməsi şərtdir" mövzusunda belə buyurur: "İmamın varlığı, Allahın insanlara etdiyi bir lütfdür. Onun cəmiyyəti idarə etməsi insanlar üçün daha böyük bir lütfdür. Bu zaman İmam, cəmiyyəti idarə etmirsə bunun səbəbi bizlərik."
Allame Hilli, Şeyx Nasiruddin Tusinin bu sözünü belə açıqlayır: İmametin insanlara olan faydasını, bir neçə şeydə yekunlaşdıra bilərik:
a) Allah, imamı açıqca göndərməli və ona insanları səhih bir şəkildə idarə etmə imkanı verməlidir.
b) İmam da İmamet mövqesini qəbul etməli, vəzifəsini yerinə yetirməyə hazır olmalıdır. Və belə də olmuşdur.
c) İnsanlar da İmama qarşı vəzifəsini yerinə yetirməlidirlər. Yəni Onun əmrlərinə uymalı, işləri idarə etmədə ona köməkçi olmalıdırlar. Amma insanlar bu vəzifələrini yerinə yetirməmişlər. Nəticədə də Allahın lütfünün özlərinə şamil olmasına mane olmuşlar. Nə Allah, nə də imam buna səbəb olmamışdır. (Kəşf-ul Murad, s. 285)
